Giá TĂCN vẫn cao, lại không ai nắm rõ giá thành, giá bán …, khiến cho nhà sản xuất thức ăn lời to, còn người chăn nuôi thì "méo mặt".
Tại hội thảo “Tăng cường tính cạnh tranh trong thị trường lúa gạo và chăn nuôi Việt Nam”, do Trung tâm Chính sách và Chiến lược NN-NT miền Nam, Oxfam, Diễn đàn Chính sách Nông nghiệp Việt Nam tổ chức tại TP HCM mới đây, ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội TĂCN cho biết: Hiện nay cả nước ta có 199 nhà máy sản xuất TĂCN, sản lượng năm 2014 là 14,462 triệu tấn (chưa tính thức ăn thủy sản). So với năm 2010, sản lượng TĂCN đã cao hơn tới 4 triệu tấn. Điều này cho thấy ngành sản xuất TĂCN vẫn đang phát triển mạnh. Nhiều DN, nhất là những DN FDI vẫn đang tiếp tục đầu tư lớn để xây dựng thêm các nhà máy TĂCN mới.
Tuy nhiên, ngành TĂCN lại đang tạo ra những mối lo không nhỏ cho cả ngành chăn nuôi, nhất là ở khía cạnh giá thành sản xuất. Ông Nguyễn Thanh Sơn, Viện trưởng Viện Chăn nuôi cho rằng, hiện đang có 3 ẩn số lớn của ngành TĂCN.
Trước hết, cơ quan quản lý Nhà nước không thể nắm được chính xác sản lượng thức ăn công nghiệp, bởi các DN sản xuất lớn không hề báo cáo sản lượng của họ về Cục Chăn nuôi.
Do đó, sản lượng TĂCN hàng năm mà Cục Chăn nuôi công bố, chỉ là ước tính. Thứ hai, giá thành và giá bán thực sự của các sản phẩm TĂCN hiện không cơ quan nào biết được. Mà các DN sản xuất TĂCN lại đang thu lãi lớn. Ngành TĂCN đang có hiện tượng neo giá và làm giá, ảnh hưởng tới nông dân. Thứ ba là tiêu chuẩn chất lượng TĂCN hiện nay gần như chưa kiểm soát được. Nhiều nhà máy vẫn gian lận về chất lượng sản phẩm. Trong khi đó, cơ quan quản lý Nhà nước vẫn lúng túng trong công tác quản lý TĂCN.
Chính vì trong ngành TĂCN vẫn còn tồn tại những điều chưa rõ ràng như trên, nên theo nhận định của nhiều chuyên gia, không ít DN trong ngành này đang thu lời lớn.
Theo TS Nguyễn Văn Giáp, GĐ Trung tâm Chính sách và Chiến lược NN-NT miền Nam, hiện nay, các DN TĂCN trong nước công bố tỷ lệ lợi nhuận trên giá thành sản xuất 1 kg TĂCN vào khoảng 1-3%. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia chăn nuôi cho rằng tỷ lệ này phải lên tới 10-15%. Còn theo ông Đoàn Xuân Trúc, PCT Hội Chăn nuôi Việt Nam, có những DN đạt tỷ lệ lợi nhuận tới 30%.
Điểm đáng chú ý nhất với ngành sản xuất TĂCN trong năm nay là Nhà nước đã bãi bỏ thuế VAT (5%) với các nguyên liệu NK như ngô, đậu tương …
Vì thế, giá TĂCN có giảm nhưng lại không được như kỳ vọng. Theo TS Nguyễn Văn Giáp, thông tin từ một số DN sản xuất TĂCN cho hay, họ chỉ có thể giảm giá TĂCN từ 2,5-3,5% do một số nguyên liệu như bột cá, vitamin các loại không được miễn giảm VAT. Đồng thời DN vẫn phải chịu các khoản VAT từ chi phí vận chuyển tăng, giá điện, giá nước, chi phí máy móc … nên giá TĂCN không thể giảm đến 5% được.
Mặt khác, giá TĂCN ở Việt Nam vẫn cao do còn quá phụ thuộc vào NK. Thông tin từ Cty Cargill cho hay, nếu giá ngô ở Mỹ là 2.600 đ/kg thì khi nhập về Việt Nam sẽ lên thành 5.200 đ/kg, đậu nành ở Mỹ 4.500 đ/kg, nhập về Việt Nam là 9.000 đ/kg …
Bên cạnh đó, khi NK nguyên liệu TĂCN, DN phải gánh thêm chi phí về vận chuyển, kiểm định, thuế, rủi ro khi nguyên liệu không đạt chuẩn. Hàng nhập về tới cảng phải chịu thêm nhiều chi phí khi qua các khâu kiểm soát của hải quan, thú y, BVTV …
Ngoài ra, do thị trường Việt Nam manh tính rủi ro cao nên các DN buộc phải rút ngắn thời gian khấu hao máy móc còn 5 năm, nhằm thu hồi vốn nhanh, nhưng như vậy lại làm cho giá thành TĂCN bị đội lên. Chi phí khuyến mãi, chiết khấu của các DN TĂCN cũng đang ở mức cao (chiếm 6-10% giá thành). Riêng về chi phí khuyến mãi, chiết khấu, ông Đoàn Xuân Trúc cho biết, có những DN chi tới 10-15%, nên đẩy giá bán lên cao.
Ông Lê Bá Lịch cho rằng, lãi suất ngân hàng vẫn còn cao (các nhà máy TĂCN đang phải vay vốn với lãi suất 11%), cũng là nguyên nhân quan trọng khiến cho giá TĂCN neo ở mức cao …
Chính vì vậy, để tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm chăn nuôi Việt Nam, ngoài các giải pháp về giống, tổ chức chăn nuôi …, quản lý giá và chất lượng TĂCN được coi là một yếu tố quan trọng nhằm giúp người chăn nuôi giảm giá thành sản xuất.
Theo TS Nguyễn Văn Giáp, kết quả khảo sát của Trung tâm Chính sách và Chiến lược NN-NT miền Nam cho thấy, có 89% người được hỏi (nhà quản lý, DN, nhà nghiên cứu) cho rằng, cần phải có quy định yêu cầu các DN sản xuất TĂCN công khai giá thành, giá bán. Nhà nước cũng cần có quy định giới hạn mức lợi nhuận trên TĂCN. Hiện nay, ở Thái Lan, đã có quy định lợi nhuận của mặt hàng TĂCN là 5%. Còn ở Việt Nam chưa ai quản lý việc này.
