VietGAP là hạt nhân xây dựng vùng nguyên liệu

PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt

>> Phải hướng đến GAP, nông nghiệp hữu cơ
>> Quan trọng nhất là quản lý thị trường nhưng bị bỏ qua
>> Nâng cao giá trị lúa gạo VN: Bài toán chưa ai giải
>> Không nhất thiết chạy theo sản lượng
>> Điểm sản xuất lúa tối ưu nằm đâu?

Thưa ông, xưa nay, trên thị trường xuất khẩu gạo thế giới, lợi thế của gạo Việt Nam chủ yếu vẫn nhờ vào giá cả. Nhưng từ đầu năm 2010 đến nay, gạo Việt Nam không còn lợi thế này nữa khi một số nước như Pakistan, Mianmar… đã bán gạo cùng loại với giá rẻ hơn nhiều?

Tôi cũng đã nắm được thông tin này. Đúng là giá cả đã không còn là ưu thế của hạt gạo Việt Nam nữa. Chính vì vậy, trong định hướng sản xuất lúa gạo, chúng ta cần phải nhanh chóng tìm ra những lợi thế cạnh tranh khác. Theo tôi, cần phải tổ chức ngay sản xuất lúa gạo theo tiêu chuẩn VietGAP trên quy mô lớn để tạo ra ưu thế cạnh tranh mới cho hạt gạo Việt Nam.

Trong mấy năm qua, việc thử nghiệm sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP ở một số tỉnh ĐBSCL đã đem lại hiệu quả tích cực. Ở các tỉnh như An Giang, Tiền Giang…, các vùng lúa thử nghiệm theo tiêu chuẩn VietGAP đều đã được làm rất tốt. Đến nay, cán bộ nông nghiệp ở các tỉnh đã cơ bản nắm được VietGAP là như thế nào. Giờ đã đến lúc chúng ta bắt đầu triển khai các mô hình sản xuất lúa hàng hoá theo tiêu chuẩn VietGAP. Những mô hình này sẽ là hạt nhân xây dựng thành những vùng nguyên liệu lớn, từ 500-1.000 ha, với 1-2 giống lúa chất lượng cao, có đầu ra tốt và phù hợp với điều kiện canh tác của từng địa phương.

Sự thành công của mô hình lúa VietGAP ở xã Mỹ Thành Nam (Cai Lậy, Tiền Giang) đã cho thấy vai trò rất quan trọng của doanh nghiệp. Như vậy, khi triển khai nhân rộng mô hình VietGAP, rồi hình thành nên những vùng nguyên liệu lớn trên toàn ĐBSCL, vai trò của doanh nghiệp sẽ như thế nào?

Đúng là không thể thiếu sự tham gia của doanh nghiệp trong việc áp dụng VietGAP và hình thành những vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn này. Vì vậy, khi triển khai các mô hình sản xuất lúa VietGAP, Cục Trồng trọt cũng như các địa phương rất cần có sự tham gia trực tiếp của các doanh nghiệp có uy tín, năng lực. Các doanh nghiệp này sẽ đảm bảo cung ứng tốt vật tư nông nghiệp, giống lúa, máy móc… cho nông dân và tiêu thụ hết lúa gạo hàng hoá với giá tốt. Sự bắt tay chặt chẽ giữa doanh nghiệp và nông dân chính là nền tảng đảm bảo cho sự thành công của sản xuất lúa VietGAP. Một điều đáng mừng là hiện nay, đã có nhiều công ty lương thực ở các tỉnh, và ngay cả TCty Lương thực Miền Nam cũng đã bắt đầu “bắt tay” với các địa phương để xây dựng những vùng nguyên liệu lúa gạo có chất lượng tốt.

Mặt khác, cái dở nhất của người trồng lúa ở ĐBSCL hiện nay là không có vốn. Chính vì thế, họ đang bị lệ thuộc khá nhiều vào các đại lý. Mà những đại lý này, do nắm “đằng cán”, nên thường o ép nông dân như “bắt” phải mua nhiều loại thuốc trừ sâu không cần thiết… Bởi vậy, nhà nước cần sớm có chính sách phù hợp để giúp nông dân thoát khỏi sự lệ thuộc này. Ngoài ra, sự tham gia trực tiếp của các doanh nghiệp vào quá trình sản xuất lúa cũng sẽ góp phần giúp cho nông dân thoát khỏi sự o ép của các đại lý.

Xây dựng vùng nguyên liệu lúa gạo theo tiêu chuẩn VietGAP có thể làm nhanh được không?

Thực hiện vùng nguyên liệu lúa gạo theo VietGAP thì không thể vội vàng mà phải có quá trình chuẩn bị kỹ càng, đi từng bước thật chắc ăn. Theo đó, phải đẩy mạnh việc áp dụng “3 giảm, 3 tăng, “1 phải, 5 giảm”, và đặc biệt là phải giảm mạnh sử dụng thuốc trừ sâu trong sản xuất lúa. Mỗi hộ nông dân cần được phát một cuốn sổ ghi chép để hàng ngày ghi lại tỷ mỉ qúa trình canh tác của mình. Cục Trồng trọt đã in ấn sổ tay này và đang tổ chức phát cho nông dân. Chúng tôi hy vọng đến năm 2012, sẽ có khoảng 50% nông dân sử dụng sổ ghi chép trong sản xuất lúa.

Khi xây dựng vùng nguyên liệu, những hệ thống khác cũng phải “nhảy” vào. Trong đó, hệ thống sản xuất giống phải hoàn chỉnh, đảm bảo cung cấp 100% giống xác nhận cho vùng nguyên liệu. Hệ thống phơi, sấy tồn trữ lúa gạo cũng phải được làm thật tốt và hoàn chỉnh cho từng vùng nguyên liệu.

Khi chuỗi giá trị trong vùng nguyên liệu lúa gạo đã thực sự hoàn chỉnh và sản xuất lúa gạo trong vùng nguyên liệu đã đạt tiêu chuẩn tốt nhất, thì việc xây dựng thương hiệu chỉ còn là vấn đề thời gian.

Mặt khác, việc xây dựng vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP không chỉ đơn thuần chỉ là yếu tố kỹ thuật, là nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn thể hiện qua việc nâng cao chất lượng đời sống cộng đồng. Bởi khi đã thực hiện VietGAP, thì trong nhà mỗi hộ nông dân sẽ phải có tủ thuốc, có chỗ vệ sinh đàng hoành sạch sẽ. Vỏ chai, vỏ bao thuốc BVTV, vỏ bao phân bón…, được thu gom mà không vứt bữa bài ra đồng, ra ruộng như trước nữa... Theo tôi, các công ty cung ứng vật tư nông nghiệp, nhất là các công ty kinh doanh thuốc trừ sâu không nên chỉ lo bán hàng như lâu nay, mà cũng nên có những chính sách khuyến khích, giúp đỡ, tạo cho nông dân thói quen thu gom rác vật tư nông nghiệp.

Xin cám ơn ông!