3 
Nước thải sinh hoạt đổ về gây ô nhiễm nguồn nước hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải. Ảnh: Hưng Giang.
Xem xét thành lập Ban quản lý lưu vực sông
Ngày 14/5, Hội nghị giải quyết vấn đề ô nhiễm hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải do Bộ TN-MT chủ trì đã họp bàn vấn đề nếu cần thiết sẽ xem xét thành lập Ban quản lý lưu vực sông và trao quyền, gắn trách nhiệm đối với lãnh đạo các tỉnh thành rõ ràng, từ đó có sự vào cuộc quyết liệt và phối hợp tốt giữa các địa phương.
Thời gian qua, các Bộ, ngành, địa phương đã chung tay và thực sự chuyển động để xử lý ô nhiễm ở công trình Bắc Hưng Hải. Bộ TN-MT đã xây dựng dự thảo Chỉ thị về các giải pháp cấp bách tăng cường kiểm soát ô nhiễm và xử lý ô nhiễm môi trường nước một số lưu vực sông, trong đó có hệ thống Bắc Hưng Hải.
Ngay sau khi có Thông báo số 315/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại Hội nghị về xử lý ô nhiễm môi trường hệ thống công trình thuỷ lợi Bắc Hưng Hải, các Bộ, ngành và địa phương đã chủ động triển khai các giải pháp, nhiệm vụ được phân công.
Bộ trưởng TN-MT đã trực tiếp đi thị sát và làm việc với các Bộ, ngành, địa phương về công tác xử lý ô nhiễm môi trường hệ thống công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải. Đến nay, các hoạt động về quản lý đã được thực thi, chất lượng nước đã được cải thiện, một số thông số ô nhiễm đã giảm, tuy nhiên, mức độ ô nhiễm vẫn ở mức cao.
Bộ đang thực hiện nhiệm vụ xây dựng kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt hệ thống Bắc Hưng Hải; điều tra, đánh giá và đề xuất phương án thí điểm phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt và ô nhiễm các sông Bắc Hưng Hải, Nhuệ - Đáy; xây dựng Cơ sở dữ liệu môi trường Quốc gia trong đó có quản lý các thông tin nguồn thải phát sinh nước thải ra hệ thống Bắc Hưng Hải.
Mục tiêu trong năm 2024 sẽ hoàn thiện hệ thống và hướng dẫn các địa phương cập nhật thông tin; chia sẻ dữ liệu cho các Bộ, ngành, địa phương; rà soát, xây dựng Dự thảo quy chuẩn kỹ thuật môi trường quốc gia đối với nước thải nhằm kiểm soát chặt chẽ nước thải phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ xả ra môi trường nói chung và hệ thống Bắc Hưng Hải nói riêng...
Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh đề nghị nếu cần thiết sẽ thành lập Ban quản lý lưu vực sông và trao quyền, gắn trách nhiệm đối với lãnh đạo UBND tỉnh rõ ràng, để từ đó có sự vào cuộc quyết liệt và phối hợp, gắn kết tốt giữa các địa phương nhằm hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường cũng như có cơ hội cứu những dòng sông “chết”.
Dùng vệ tinh giám sát nguồn gây ô nhiễm sông Bắc Hưng Hải
Theo Cục trưởng Viễn thám Quốc gia (Bộ TN-MT) Trần Tuấn Ngọc, đơn vị này đang lên kế hoạch giám sát các nguồn phát thải cao, nguy cơ gây ô nhiễm trên toàn hệ thống Bắc Hưng Hải thông qua dữ liệu trực tiếp thu về từ trạm viễn thám VNREDSat-1, SPOT 6 và các loại dữ liệu phụ trợ khác.
Nước sông cầu Bây chảy vào hệ thống sông Bắc Hưng Hải qua cống Xuân Thụy (xã Kiêu Kỵ, huyện Gia Lâm, Hà Nội) gây ô nhiễm, nước có màu đen, sủi bọt trắng. Ảnh: Minh Phúc.
Dữ liệu từ trạm vệ tinh sẽ có nhiều trường thông tin, Cục Viễn thám quốc gia bóc tách về nguồn ô nhiễm và tình trạng ô nhiễm, cùng với thông số từ các trạm quan trắc để dự báo, cảnh báo và xử lý vi phạm.
Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm môi trường (C05) và Công an 4 tỉnh đã xử lý hàng trăm vụ việc, xử phạt vi phạm hành chính gần 28 tỷ đồng. Các địa phương cũng đã chủ động việc tích hợp trong quy hoạch tỉnh các công trình xử lý nước thải tập trung. Trước mắt, ưu tiên dự án đầu tư cho các khu đô thị, khu dân cư tập trung có hoạt động xả thải trực tiếp ra hệ thống Bắc Hưng Hải.
Tuy nhiên, hiện nay, mức độ ô nhiễm ở hệ thống Bắc Hưng Hải vẫn ở mức cao, đặc biệt vào mùa khô. Nguyên nhân là do lượng nước thải sinh hoạt, nước thải làng nghề, cụm công nghiệp không được thu gom, xử lý, vẫn xả thẳng ra sông. Các địa phương đề nghị Trung ương chỉ đạo bố trí các nguồn lực đầu tư cho các công trình xử lý nước thải tập trung, chú trọng ở các khu đô thị cũ nằm ven sông; tăng cường phối hợp giữa các địa phương đầu nguồn và cuối nguồn, vận hành điều tiết nguồn nước hợp lý để đảm bảo sinh hoạt, sản xuất cho người dân.
Cục trưởng Cục C05 - Trung tướng Trần Minh Lệ cho biết, Bộ Công an đang nghiên cứu đề nghị xử lý hình sự các đơn vị cố tình vi phạm xả thải gây ô nhiễm để giải quyết dứt điểm tình trạng cố tình vi phạm, tái phạm. Đối với Công ty Khai thác công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải phải chủ động quan trắc, giám sát phát hiện các điểm ô nhiễm để đề xuất giải pháp xử lý.
Hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải được xây dựng năm 1958, gồm sông, đập dài hơn 230km, trạm bơm, đê điều phục vụ tưới tiêu, thoát úng cho bốn tỉnh thành là Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên và Hải Dương. Những năm gần đây, hệ thống thủy lợi này ô nhiễm, nhiều thời điểm chất lượng nguồn nước không đạt yêu cầu tối thiểu cho tưới nông nghiệp. Theo kết quả quan trắc tháng 2/2024 của Viện Nước, tưới tiêu và môi trường, 9-12 vị trí quan trắc có chất lượng ở mức rất xấu.
Việc giải quyết ô nhiễm ở Bắc Hưng Hải đã được đặt ra từ nhiều năm nay, tuy nhiên chưa đạt hiệu quả. Nguyên nhân chính là nước thải sinh hoạt, nước thải làng nghề, cụm công nghiệp không được thu gom, xử lý mà vẫn xả thẳng ra sông.
