Ngày đầu năm mới, NNVN đã có buổi trao đổi với ông Trương Thanh Phong - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) kiêm TGĐ TCty Lương thực Miền Nam quanh sự thành công của XK gạo năm 2009 và những dự báo cho năm 2010.
Thưa ông, năm 2009 có thể coi là một năm thành công trong XK gạo của nước ta?
Đúng vậy. Đến hết năm 2009, nước ta đã XK được 6 triệu tấn gạo, đạt giá trị tính theo FOB là 2,437 tỷ USD, tính theo C&F 2,675 tỷ USD. Nếu so với giá trị XK gạo của năm 2008, thì giá trị FOB hoặc C&F của năm 2009 có thấp hơn một chút. Tuy nhiên, năm 2008 là năm ngoại lệ vì có sự đột biến rất bất ngờ trên thị trường thế giới. Vì thế, nếu so với những năm từ 2007 về trước, thì XK gạo năm 2009 có thể nói là đã đạt thành tích cao cả về lượng lẫn giá trị. Đặc biệt lượng gạo XK tới 6 triệu tấn là điều trước đây chúng ta không thể ngờ tới được.
Sự thành công này còn đáng được ghi nhận ở chỗ năm 2009 là năm tâm điểm của suy thoái kinh tế thế giới, gây ảnh hưởng không nhỏ tới buôn bán gạo toàn cầu. Điều này thể hiện rất rõ ở việc trước đây, tồn kho gạo nằm ở người mua, người tiêu dùng. Còn năm 2009, lại tồn kho ở người bán. Nhưng nhờ đánh giá được diễn biến thị trường, chúng ta đã sớm tranh thủ được sự đồng tình, hợp tác của các thị trường tập trung.
Mặt khác, với lượng gạo XK lớn như trên mà vẫn giữ được sự ổn định cho thị trường nội địa, thì cũng là một thành công lớn của công tác điều hành, điều tiết thị trường lúa gạo 2009.
Thị trường gạo trên thế giới trong năm nay sẽ ra sao, thưa ông?
Năm nay, dự báo SX gạo của thế giới sẽ giảm 3%. Mức giảm này chủ yếu do gạo ở Ấn Độ bị giảm tới 15%. Trong khi đó, tiêu thụ gạo toàn cầu được dự báo là sẽ vào khoảng 437- 438 triệu tấn, tăng từ 2-3 triệu tấn so với năm ngoái. Nhu cầu mua bán gạo trên thế giới cũng được dự báo là có thể đạt mức 30,5- 31 triệu tấn, tăng 6% so năm 2009. Trong đó, Philippines do bị thiệt hại nặng nề bởi mấy cơn bão cuối năm 2009, nên sẽ mua tăng thêm so với ngoái từ 1-1,1 triệu tấn gạo. Ấn Độ mất 15% sản lượng gạo, nhưng được mùa lúa mì, chắc chắn nước này sẽ không tham gia thị trường XK gạo và có thể nhập từ 2-3 triệu tấn.
Giá gạo thế giới năm nay có thể tăng nhưng không đột biến như đầu năm 2008 vì tồn kho ở các nước XK vẫn lớn (Thái Lan 6 triệu tấn, Việt Nam 1,5 triệu tấn).
Như vậy, năm nay, số lượng và giá trị gạo XK của nước ta vẫn có thể đạt mức cao?
Đến hết ngày 31/12/2009, lượng gạo tồn kho 1,5 triệu tấn. Vụ ĐX 2009-2010 sẽ có 3 triệu tấn gạo hàng hoá. Như vậy, trong 6 tháng đầu năm nay, đã có 4,5 triệu tấn gạo dành cho XK. Vụ HT 2010 sẽ có thêm 2 triệu tấn gạo hàng hoá, và lượng gạo hàng hoá vụ TĐ là 400 ngàn tấn. Tính ra trong năm nay, nước ta sẽ có khoảng 6,9 triệu tấn gạo hàng hoá dành cho XK.
Đến thời điểm này, đã có 2,65 triệu tấn gạo được ký hợp đồng XK. Dự kiến trong năm nay, nước ta sẽ XK 6 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 3- 3,2 tỷ USD. Về lượng là tương đương năm ngoái, nhưng giá trị tăng 16%.
Chỉ còn khoảng 1 tháng nữa là ĐBSCL thu hoạch vụ ĐX. Mối quan tâm hàng đầu của người trồng lúa hiện nay là giá mua lúa sẽ ở mức nào?
Để có cơ sở công bố giá mua lúa hợp lý cho nông dân, Hiệp hội Lương thực sẽ đề nghị ngành tài chính các tỉnh ĐBSCL tính toán giá thành lúa ĐX 2009-2010. Nếu các địa phương làm chậm, chúng tôi sẽ nắm giá thành từ Bộ NN- PTNT để công bố giá mua lúa tạm thời. Tuy nhiên, tôi có thể đảm bảo rằng giá lúa vụ ĐX này sẽ ở mức tối thiểu là 4.500 đ/kg, và có thể dao động đến mức 5.500 đ/kg.
Hiệp hội cũng sẽ kiến nghị tới ngân hàng cho nông dân vay vốn sản xuất lúa với thời hạn dài hơn, từ 7-8 tháng để nông dân có thể tồn trữ lúa gạo, chờ khi được giá mới bán. Còn hiện nay, do chỉ được vay 4 tháng, phần lớn nông dân khi thu hoạch xong là buộc phải bán lúa ngay.
Nông dân thiếu thông tin về thị trường, bị thua thiệt bởi qúa nhiều trong gian trong thu mua lúa, uy tín và giá trị hạt gạo Việt Nam trên thế giới chưa cao…Ông nhận thấy những điểm yếu này của ngành lương thực?
Một chương trình lớn mà VFA sẽ triển khai ngay từ sau Tết Canh Dần là hỗ trợ thông tin cho nông dân ở 1.300 xã SX lúa ở ĐBSCL. Theo đó, Hiệp hội sẽ phối hợp với Hội Nông dân và các tỉnh, trang bị máy tính nối mạng cho các xã SX lúa, để nông dân có thể truy cập tìm hiểu thông tin về giá cả thị trường, thời vụ, dịch bệnh…Chương trình này sẽ được thực hiện trong 3 năm, với tổng kinh phí khoảng 30 tỷ đồng, do các hội viên Hiệp hội đóng góp.
Bên cạnh đó, VFA cũng sẽ triển khai các chương trình nhằm làm tăng uy tín cũng như giá trị XK cho hạt gạo Việt Nam. Năm nay, Hiệp hội tiếp tục chỉ đạo các DN thành viên triển khai mở rộng hệ thống kho dự trữ, để đến cuối năm 2010, đầu năm 2011, sẽ đưa sức chứa của hệ thống kho lên 4 triệu tấn.
Còn vấn đề quy hoạch vùng SX lúa tập trung?
VFA sẽ đặt hàng các Viện, Trường, nghiên cứu đưa ra một bộ giống lúa thơm chất lượng cao, có thể tiến hành SX trên diện rộng. Khi ấy, sẽ triển khai xây dựng những cánh đồng SX tập trung bộ giống này, qua đó tạo ra sản lượng lớn để xây dựng thương hiệu. Hiện nay, ở ĐBSCL có nhiều giống lúa thơm nhưng không thể làm thương hiệu được, bởi giống thì có nguồn gốc nước ngoài, giống thì không thể sản xuất đại trà...
Xin cám ơn ông!
