Vụ xuân 2010 thời tiết thuộc “tướng hỏa tư thiên” nghiêng về khô ấm đầu vụ; tháng 3, đầu tháng 4 thuộc “Thái âm thấp thổ” ẩm nhiều, nắng ít, hiệu suất quang hợp thấp, lượng tích lũy không nhiều nên cây lúa kéo dài thời gian hoàn thành các giai đoạn sinh lý cơ bản, trỗ tập trung vào tuần 2 tháng 5, tạo điều kiện cho lúa xuân đại trà đạt năng suất cao.
Vụ xuân 2011 được dự báo:
*Theo “Ngũ vận lục khí”: Năm Tân Mão: Mạng Mộc, vận Thủy, khí Kim, khí nóng và khô làm chủ khí hậu nửa đầu năm. Xung quanh Lập xuân thuộc Thấp thổ: ẩm nhiều, từ giữa tháng 3 đã là “Tướng hỏa” nắng nóng nhiều, lợi cho lúa làm đòng, trỗ bông; từ Tiểu mãn đã thuộc táo kim: khô nóng, gió nóng về sớm vừa bất thuận cho lúa trỗ bông phơi màu, vừa tạo điều kiện cho sâu, rầy cuối vụ gây hại.
*Xem tiết khí và nông lịch:
- Ngày tết Nguyên đán là ngày Kỷ Sửu: Kỷ: Mễ quý, tằm thiểu, đa trùng: Thóc đắt, sâu bệnh hại nhiều. Thực tế năm 2010, đặc biệt vụ mùa vừa qua, chi phí đánh chuột và phòng trừ sâu bệnh quá nhiều. Điều đó đang tiềm ẩn cho vụ sau vì sâu, rầy nhờn thuốc nhưng thiên địch thì bị tiêu diệt.
- Mùng 2 tết mới lập xuân thì ra giêng ít rét.
- Ngày đầu (ngày sóc) các tháng: Giêng, hai, ba, tư, năm là Kỷ Mão, Kỷ Mùi, Mậu Tý, Mậu Ngọ, Mậu Tý, tất thảy đều là mạng Hỏa (ấm nóng).
- Đêm15/8, nhiều mây, trăng đục: Lúa chiêm khó khăn, được ải muộn, đầu xuân mưa ẩm nhiều.
Như vậy, mùa đông này có thể thuộc dạng hình mùa đông rét, rét về sớm hơn, có thể không có nhiều ngày rét đậm, rét hại kéo dài; mưa kết thúc muộn hơn năm trước. Mùa xuân thuộc dạng nóng ấm, khô hạn, tuy đầu vụ ấm ẩm, mưa phùn nhiều, giữa và cuối vụ khô, nóng nhiều hơn.
Năng suất lúa vụ xuân có thể giảm chủ yếu do chuột bọ, sâu hại nhiều nếu không thực hiện tốt các biện pháp phòng trừ.
Từ nhận định trên, xin có đôi điều về sản xuất lúa xuân 2011 như sau:
a. Thời vụ gieo cấy: Năm nay miền Bắc ít mưa, đặc biệt vùng núi phía bắc mưa ít nên mực nước trong các hồ chứa rất thấp. Mùa xuân không chỉ thiếu điện, mà nước cho SXNN cũng khó khăn. Tranh thủ lấy nước đổ ải ngay từ giữa tháng 1 năm 2011 (năm nay các hồ đập có thể sẽ xả nước từ 15-16/1, đón triều cường con nước đầu tháng chạp) và khẩn trương gieo cấy ngay từ đầu xuân khi còn tiết xuân.
b. Giống lúa và phương thức gieo cấy:
- Lựa chọn những giống lúa năng suất, chất lượng cao, chống chịu tốt, gắn với khả năng tiêu thụ sản phẩm và an toàn môi trường đảm bảo có hiệu quả cao về kinh tế và xã hội.
- Mở rộng diện tích gieo thẳng các giống lúa ngắn ngày: BT7, T10, QR1, Q5, N87, N97…, tập trung gieo thẳng ngay sau tết Nguyên đán. Thực tiễn cho thấy: gieo thẳng vừa tiết kiệm giống, không phải gieo mạ, cấy lúa, giảm rất nhiều công lao động, nhất là lao động thời vụ, vừa tạo điều kiện thâm canh cho năng suất cao. Cần thực hiện tốt quy trình kỹ thuật, lưu ý phương châm “gieo thưa rồi dặm, không gieo dầy rồi tỉa” và chủ động giữ đủ ẩm nhất là khi gặp không khí lạnh. Diện tích này sẽ được thu hoạch sớm, kịp gieo cấy lúa mùa trà sớm vào cuối tháng 6. Thái Bình đã tổng kết 14 năm qua, trà lúa này cho năng suất cao nhất, lại bớt được vài lần phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch sớm tạo quỹ đất trồng cây vụ đông ưa ấm có giá trị cao.
- Diện tích thu hoạch lúa xuân, gieo trồng cây màu hè (chủ yếu dưa các loại) có thể cấy trước tết Nguyên đán (cuối tháng 1 năm 2011).
- Riêng BC15 năng suất cao, chất lượng cơm khá, chịu lạnh kém, rất ưa nhiệt, khu vực phía Bắc cụ thể Thái Bình tốt nhất cấy đầu tháng 2 (nếu sạ phải sau 10/2) trên chân đất không làm mùa sớm, song không cấy BC 15 trên chân đất trũng hẩu, sâu màu.
- Chân ruộng thấp trũng, kìm hãm gieo cấy các giống lúa dài ngày hơn như lúa lai, lúa X21, Xi23… (tùy chân đất). Tổng kết nhiều vụ xuân với nhiều dạng hình thời tiết khác nhau đều thấy các giống lúa này có sức chống chịu khá, ít sâu bệnh hơn và năng suất ổn định hơn so với nhiều giống lúa thuần ngắn ngày hiện nay. Thời vụ có thể cấy xung quanh tiết Lập xuân. Riêng các giống lúa thuần dài ngày có thể cấy mạ dược gieo 5-10/12, hoặc cấy bằng mạ sân, mạ ném gieo khoảng 20-25/1. Vụ xuân 2010, nhiều hộ cấy Xi23 bằng mạ sân, ném mạ khay từ ngày 2 đến 6/2/2010, lúa trỗ 10-15/5 cho nhiều bông và nhiều thóc hơn so với lúa cấy bằng mạ dược.
c. Thâm canh lúa:
Các địa phương tổ chức đánh chuột bằng nhiều hình thức ngay từ đầu vụ. Đồng thời thực hiện phương châm “cây lúa khỏe sẽ chống chịu tốt hơn với sâu bệnh và môi trường bất thuận”, do vậy cần:
- Xử lý mầm mạ bằng các chế phẩm Cruize Plut, Aucho, K-H... tăng sức đề kháng của cây lúa ngay giai đoạn cây con –giai đoạn cây trồng chống chịu yếu nhất, mẫn cảm nhất với dịch hại, nhất là rầy và virus lùn sọc đen; bón phân cân đối NPK, sử dụng phân bón đa yếu tố chuyên dùng.
- Hiện nay chăn nuôi nông hộ rất ít nên nguồn phân hữu cơ thiếu trầm trọng. Cần nghiên cứu ứng dụng các loại phân bón sinh học hoặc các chế phẩm xử lý cải tạo đất và tăng cường chức năng, hoạt động của bộ rễ. Cùng với nhiều loại phân bón sinh học khác, phân Đa chủng đa chức năng Azotobacterin tuy mới vào đồng đất Thái Bình, song hầu hết các hộ sử dụng đều đánh giá cao tác dụng cải tạo đất, giúp cây lúa đứng lá, gọn khóm, sức đề kháng cao, nhất là đối với bệnh khô vằn.
Năm nay cấy sớm lúa xuân có thể thuận lợi; nó còn tạo điều kiện mở rộng sản xuất lúa mùa sớm, làm tiền đề cho các vụ sản xuất tiếp theo thắng lợi.
