Các trang trại nuôi cá rô phi (Tilapia niloticus) ở nước Anh và xứ Wale đã được mở rộng trong vài năm qua, nhưng hiện nay một loại bệnh mới có nguy cơ đe dọa nghề nuôi cá rô phi của đất nước này. Sau đây là bài viết của Keith Jeffery thuộc phòng thí nghiệm của Trung tâm Khoa học môi trường, thuỷ sản và nuôi trồng thuỷ sản - Cefas, Vương quốc Anh.
*Hiện trạng: Hiện giờ Anh quốc có khoảng 12 trang trại nuôi cá rô phi thương phẩm đang hoạt động và có sức sản xuất từ một vài tấn đến hàng trăm tấn cá/năm. Cá rô phi là một loài lý tưởng cho nuôi trồng thuỷ sản bởi loài cá này có sức khoẻ tốt, mau lớn, có sức chịu đựng cao ngay cả trong môi trường nước nghèo nàn và khả năng kháng bệnh. Hơn nữa những khu vực nuôi cá rô phi của Vương quốc Anh có tiềm năng lâu dài, có tính bền vững. Nhưng một trong những vấn đề mới nổi lên là sự xuất hiện một căn bệnh mới, do vi khuẩn Franciscella sp trên một trang trại nuôi cá rô phi ở nước Anh.
*Dịch bệnh bùng phát và những điều tra: Các nhà nghiên cứu của Cefas đã chọn ra một trang trại nuôi cá rô phi đang trải qua tỷ lệ chết liên tục và ở mức thấp của cá con từ 0.5-5 g, kết quả là tổng thiệt hại đến 20%. Hệ thống nuôi này được sử dụng hệ thống lọc nước tuần hoàn và các ghi chép chỉ ra rằng chất lượng nước không liên quan đến bệnh. Cá bột được giữ ở nhiệt độ từ 24-27oC sau đó được chuyển dần từ bể nông sang bể sâu hơn và nuôi cho cá lớn lên. Cá bị bệnh được phát hiện ngay trong bể, trong khi một số con xuất hiện hôn mê và mắt lồi (mắt phồng) và có những mảng nấm bám trên cơ thể. Kiểm tra gần và kỹ thì thấy có xuất huyết xung quanh vây ngực, mang nhợt nhạt, ruột trống rỗng không có thức ăn, túi mật mở rộng, thận và lá lách (tỳ) cũng bị tổn thương.
Những điều tra sâu sau đó Cefas chỉ ra rằng mặc dù không có những tác nhân vi khuẩn rõ ràng nhưng sự bùng nổ của bệnh này rất có thể gây ra bởi vi khuẩn thuộc giống Francisella. Mô của những con cá bị bệnh có chứa những u hạt với sự tích luỹ của vi khuẩn Gram âm trong tế bào. Phương pháp sinh học phân tử đã xác nhận rằng DNA đó tương tự như của vi khuẩn Francisella sp đã được cô lập từ cá rô phi ở châu Á. Chính loài này đã từng gây ra những vấn đề lớn cho người nuôi cá rô phi ở châu Á và những nơi khác. Mặc dù giống này cũng chứa những tác nhân gây bệnh cho người như F. turalensis (nguyên nhân gây bệnh sốt tulare hay bệnh sốt thỏ). Không có bằng chứng nào cho thấy cá bị bệnh mang nguy cơ cơ rủi ro đến cho con người.
* Phòng ngừa bệnh: Cafes khuyến cáo nên chọn lọc và khử trùng những nơi được xác nhận chịu ảnh hưởng của vi khuẩn Francisella sp và bắt đầu lại từ đầu quy trình nuôi. Các giai đoạn và quy trình khử trùng phụ thuộc vào từng hệ thống thiết kế.
Sự bùng phát dịch này nêu lên một thực tế là nông dân cần lưu ý phải có giấy chứng nhận của nhà nước về bệnh của cá từ những nơi khác mang đến và được liệt kê rõ ràng trong danh sách kê khai các loại bệnh. Vì vậy khi trại bắt đầu nuôi một loài mới thì cần kiểm tra kỹ xem nguồn cung cấp giống đó có mang mầm bệnh hay tác nhân gây bệnh không.
