Hỏi: Tôi nghe nói một số người dân ở huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh di thực loại rau má Nhật Bản từ TP. Hồ Chí Minh về trồng để làm rau sống đã gây tai họa: cây phát triển nhanh, lấn át cả các cây trồng nông nghiệp không thể kiểm soát được, kể cả dùng thuốc trừ cỏ. Xin quí báo cho biết cách nhận biết loại rau má này để phòng tránh và biện pháp phòng trị có hiệu quả?
(Trần Đình Đại - xã Hải An, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa)
Theo tìm hiểu của chúng tôi, khác với giống rau má của ta hoặc rau má Tây Phi (mới được nhập về trồng nhiều ở một số địa phương như Bắc Ninh, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc… vì có hình dạng giống hệt rau má ta lúc mới mọc lên, nhưng lá xanh, mượt và to hơn, năng suất cao hơn, ăn giòn và ngon hơn, được nhiều người ưa chuộng), loài rau má này có tên khoa học là Hydrocotyle rotundifolia Roxb. Cùng họ với cây rau má Centella asiatica L. Urb, cây thân bò trên mặt đất, thường gặp ở chỗ ẩm, lá tròn khía tai bèo, nhỏ hơn lá rau má ta, ít gặp ở nước ta trước đây.
Đây là một loại cỏ dại được một số đơn vị và cá nhân trong làng cây cảnh ở TP. Hồ Chí Minh gây trồng trong thời gian gần đây để cung cấp cho khách hàng làm cây cảnh hoặc cây trang trí trong nhà, trong công sở dưới tên gọi là rau má Nhật Bản.
Theo một số bà con mới trồng thử ở xã Cẩm Dương (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh), so với rau má ta thì rau má Nhật Bản có lá mỏng hơn, cọng mềm hơn nhưng ăn không ngon và có vị đắng. Loại rau má này có nhiều rễ, mọc sâu và rất phát triển, chịu hạn, chịu úng rất tốt, khả năng tái sinh bằng chồi và thân ngầm rất mạnh. Nếu không có biện pháp ngăn chặn thì rau má Nhật Bản sẽ cạnh tranh dinh dưỡng, nước và ánh sáng làm cho các cây trồng chính kém phát triển, chết dần thậm chí thất thu về sản lượng và chất lượng nông sản.
Do rau má Nhật Bản phát triển nhanh, lây lan mạnh và bộ rễ ăn sâu nên các biện pháp thủ công như cuốc cỏ, nhổ cỏ bằng tay hoặc cày bừa đều không diệt trừ được hết. Chỉ cần sót lại một vài thân ngầm trong đất sau một cơn mưa là mọc lên một cây mới và cứ thế nhanh chóng lan rộng lấn át các cây trồng khác. Ông Bùi Quang Dũng, Trưởng trạm BVTV huyện Cẩm Xuyên cho hay, một số loại thuốc trừ cỏ mạnh như: Bravo, Glyphosan, Glyphosate đã được bà con dùng để phun trừ nhưng không những rau má không chết mà cây lại còn xanh tốt, phát triển mạnh hơn.
Theo chúng tôi, đây là một loại sinh vật ngoại lai có hại, khả năng phát tán rộng, lây lan nhanh, tác hại lớn với các cây trồng nông nghiệp nói riêng và hệ sinh thái nói chung nhưng khó diệt trừ. Vì vậy biện pháp tốt nhất để phòng tránh là không sử dụng bất cứ một nguồn vật liệu nào của nó để nhân giống, vận chuyển, gây trồng và sử dụng dưới bất cứ hình thức nào. Trước khi các nhà khoa học tìm ra các biện pháp diệt trừ một cách hữu hiệu (kể cả sử dụng các loại thuốc trừ cỏ tiền nẩy mầm, hậu nẩy mầm và có chọn lọc), biện pháp tích cực nhất là cày bừa kỹ, nhặt sạch tất cả các bộ phận của cây (thân ngầm, chồi, rễ) tập trung lại, phơi khô rốt đốt để tránh lây lan.
Việc làm này cần được duy trì liên tục qua nhiều vụ, nhiều năm, nhất là với các diện tích đã bị lây nhiễm cỏ rau má Nhật Bản từ trước.
