Chiều ngày nghỉ cuối tuần, anh bạn gọi tôi ra quán nước. Sau vài tuần trà, anh nói:
- Vừa rồi thằng Tuấn làm ở cơ quan H. nhận bằng tốt nghiệp cao học về, nghe bảo nó làm liên hoan to lắm, ngoài anh em cơ quan, còn mời cả một số bạn bè hồi cùng học cấp 2 đang ở quê lên. Nó có mời ông không?
- Có lẽ nó không dám mời anh em ta đâu, mà có mời tôi cũng không đi. Học hành đàng hoàng như anh em mình không có điều kiện đi học lên thì thôi, học như nó mà đi học cao học thêm xấu hổ với mọi người. Nó làm thế, ông cha nói "dốt lại hay khoe chữ" quả không sai.
Ai chứ hai anh em tôi biết rất rõ về Tuấn. Chúng tôi cùng quê với nhau, học xong cấp 2, Tuấn không đỗ vào cấp 3 nên vào học trường vừa học vừa làm. Ngày hai đứa chúng tôi đang theo học ở trường đại học thì Tuấn đã được nhận vào làm việc ở một cơ quan. Tuy chưa có bằng chuyên môn, nhưng bố Tuấn là một cán bộ lãnh đạo ở một cơ quan khác. Vừa làm, Tuấn vừa theo học tại lớp đại học tại chức được mở ngay tại huyện. Ngày hai đứa chúng tôi tốt nghiệp ra trường, cầm tấm bằng đại học chính quy đi xin việc khắp nơi chưa được, thì Tuấn cũng lấy xong tấm bằng tốt nghiệp và được bổ nhiệm làm phó phòng, ít năm sau tiếp tục được đề bạt làm trưởng phòng. Bây giờ lấy thêm tấm bằng cao học để có thể leo lên vị trí cao hơn.
Tôi đang hồi tưởng lại quá khứ thì bạn tôi hỏi:
- Không biết thằng Tuấn nó thuộc dạng "chậm phát triển trí tuệ" hay sao, mà hồi học cấp 2 nó yếu thế, bây giờ nó vẫn thi đậu và tốt nghiệp được cao học nhỉ? Thi tuyển đầu vào cao học nghe nói nghiêm túc lắm mà, nó làm sao qua được bộ môn ngoại ngữ đòi hỏi kiến thức đầu vào tương đương với trình độ B?
- Bộ đề ra quy định như vậy, nhưng khi thi họ có kiểm tra được trực tiếp đâu. Trình độ đầu vào như thế nào thì chỉ có người học và giảng viên mới biết rõ nhất.
- Bậc sau đại học là đào tạo cán bộ dạng nghiên cứu khoa học, chứ không phải là học sinh phổ thông, học xong cấp này thì học tiếp cấp khác. Với một người vốn không vào được cấp 3 hệ công lập, bây giờ cũng tốt nghiệp thạc sỹ, không biết những cái đầu thạc sỹ như vậy nghiên cứu ra được gì cho xã hội?
Tôi biết điều anh bạn tôi nói ra hoàn toàn có cơ sở. Chỉ phân vân một điều, tại sao điều kiện thi vào bậc đào tạo sau đại học của ta dễ giàng quá thế, chỉ cần có tấm bằng tốt nghiệp đại học, bất kể là loại hình đào tạo gì (tại chức, từ xa, chuyên tu...) đều được đăng ký thi tuyển. Thậm chí nếu ngành đăng ký vào bậc sau đại học khác hoàn toàn với chuyên môn đã học đại học, chỉ cần tham gia một lớp bổ túc kiến thức, thời gian học chưa đầy ba tháng là đủ điều kiện thi vào? Đây có phải là một trong các nguyên nhân dẫn đến số cán bộ có trình độ sau đại học của nước ta cao hơn nhiều so với Thái Lan (là nước trong khu vực), nhưng số công trình khoa học và các bài báo được đăng trên những tạp chí khoa học có danh tiếng trên thế giới của ta lại rất ít so với họ. Và những tấm bằng thạc sỹ như Tuấn xếp vào học sinh cấp mấy thì phù hợp?
