Tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ cả nước năm 2021 là 14,8 tỷ USD, tăng 19,7% so với năm 2020. Ảnh: Thanh Sơn.
Xây dựng một ngành hàng có tốc độ tăng trưởng phù hợp
Theo ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), nhu cầu về thị trường đồ gỗ, đặc biệt là đồ gỗ trong tiêu dùng gia đình còn rất cao. Hiện nay, thị trường Mỹ chiếm hơn 50% thị phần xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam. Các thị trường truyền thống như EU, Mỹ, Nhật Bản vẫn là những thị trường mà trước đây có thuế suất khá ưu đãi với ngành gỗ. Và có thể trong vài năm tới, thị trường của Asean, Trung Quốc là hai thị trường mà ngành gỗ sẽ xuất khẩu những sản phẩm có giá trị cao.
Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của ngành gỗ TP.HCM đạt trên 1,2 tỷ USD (năm 2020 là 1,02 tỷ), tăng 9% về giá trị xuất khẩu và là một trong 3 tỉnh, thành phố có giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất nước. Sự tăng trưởng xuất khẩu gỗ của TP.HCM đã góp phần vào sự tăng trưởng chung của ngành gỗ Việt Nam năm 2021 với tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ cả nước là 14,8 tỷ USD, tăng 19,7% so với năm 2020.
Nói về thách thức lớn nhất hiện nay của ngành gỗ trong thị trường xuất khẩu, ông Phương cho rằng, đó là chi phí logistic còn rất cao, làm cản trở sự xuất khẩu của doanh nghiệp rất nhiều. “Hiện nay doanh nghiệp cũng không dám nhận quá nhiều đơn hàng, bởi chi phí cao, hàng tồn đọng trong doanh nghiệp rất nhiều, khiến thâm dụng vốn”, ông Phương thông tin.
Sự thiếu hụt lao động cũng như giá thành lao động cao, chi phí nguyên vật liệu tăng bắt buộc doanh nghiệp phải cấu trúc lại mặt hàng của mình, chọn những mặt hàng thực sự cạnh tranh. Theo khảo sát, lượng lao động thiếu hụt của doanh nghiệp ngành gỗ khoảng 15-20%, đặc biệt trong dịp Tết rất khó để tuyển lao động thời vụ.
“Hiện nay, với ngành gỗ, lực lượng lao động thiếu hụt khoảng 10-15%, chưa phải quá quan trọng. Các doanh nghiệp có thể bù đắp lại bằng cách tăng cường đào tạo để nâng cao tay nghề, nâng cao năng suất cũng như bù đắp lại bằng các trang thiết bị máy móc hiện đại. Có thể một số doanh nghiệp thiếu lao động là một thách thức lớn, nhưng đối với một số doanh nghiệp khác có thể đây là cơ hội để thay đổi công nghệ”, ông Nguyễn Chánh Phương chia sẻ.
Khi xuất khẩu, các yêu cầu về môi trường, truy xuất nguồn gốc tại các nước nhập khẩu càng ngày càng cao, doanh nghiệp phải thay đổi để phù hợp và phát triển bền vững. “Thách thức đó không thể giảm nhu cầu của thị trường ngoài kia đang rất lớn, tuy nhiên theo tôi nghĩ, doanh nghiệp không đặt ra kỳ vọng tốc độ tăng trưởng trên 20%, mà đang đặt ra 16-18%/năm. Với mức độ tăng trưởng như vậy, sẽ phù hợp cho các doanh nghiệp chắt lọc lại khách hàng, chắt lọc lại sản phẩm. Quan trọng nhất của năm 2022 là các doanh nghiệp phải sản xuất có hiệu quả chứ không chỉ tốc độ tăng trưởng.
Điều quan trọng nhất đối với đồ gỗ là khả năng xây dựng thương hiệu cũng như khả năng phát triển được các mẫu mã phù hợp”, ông Phương nhấn mạnh.
Theo Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM, để thích ứng với tình hình mới, thời gian qua HAWA thường xuyên sử dụng các hình thức tổ chức các hoạt động trực tuyến kết hợp với trực tiếp, để từ đó có thể cung cấp nhiều thông tin cho doanh nghiệp.
Nói về mục tiêu đặt ra của HAWA trong năm 2022, ông Nguyễn Chánh Phương cho rằng, HAWA sẽ cùng với các hiệp hội của ngành hàng đồ gỗ trên cả nước cố gắng xây dựng một ngành hàng có tốc độ tăng trưởng tiếp tục giữ ở 15%, để đến năm 2025 phải đạt được 20 tỷ đô. “Cá nhân tôi nghĩ, có thể đạt được vào năm 2024 với tốc độ này”, ông Phương nói.
Triển lãm đồ gỗ và nội thất trước đợt dịch Covid-19 thứ 4 diễn ra tại TP.HCM. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Xác định chuyển đổi số là xương sống
Ngoài những chương trình hoạt động thường xuyên của HAWA, thì việc chuyển đổi số là xương sống. Lấy công nghệ làm trọng tâm cho các dịch vụ mà HAWA cung cấp cho hội viên với các tiêu chí: triển khai nhanh – lan tỏa rộng – chi phí thấp.
“Tất cả nền tảng để hỗ trợ cho Hội viên thì chúng tôi đều dùng chuyển đổi số - Platform để hỗ trợ hội viên nâng cao khả năng liên kết, cũng như nâng cao tính cạnh tranh. Chúng tôi xây dựng một văn phòng số với các hoạt động với 600 hội viên và 10.000 cơ sở dữ liệu. Việc số hóa các hoạt động này sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc kết nối các doanh nghiệp, thúc đẩy giao thương. Chúng tôi cũng đang cố gắng xây dựng dữ liệu thông minh về thị trường, nguyên liệu, xu thế…
HAWA có hai nền tảng về chuyển đổi số là showroom ảo trực tuyến và nền tảng truy xuất nguồn gốc gỗ. Với hai nền tảng này, trong thời gian tới sẽ giúp các doanh nghiệp sau này xác minh nguồn gốc gỗ nhanh chóng, truy xuất được đầy đủ thông tin, đánh giá được rủi ro, tạo ra được hệ sinh thái, cũng như đáp ứng yêu cầu của các nước như EU, và sắp tới là Mỹ”, ông Phương phân tích.
Việc chuyển đổi số đã và đang được HAWA xây dựng và phát triển nhằm tạo lên một nền tảng kết nối xã hội, để làm sao có được sự tương tác kết nối giữa các thành viên, đối tác, phát triển và kết nối được các nguồn lực với nhau.
Nêu thực trạng về chuyển đổi số của ngành gỗ Việt Nam, ông Nguyễn Chánh Phương cho hay, chúng ta nói nhiều về chuyển đổi số nhưng tính chiến lược sắc bén cụ thể thì chưa có. Hiện nay cũng chưa có sự đột phá về mặt thị trường cũng như sản phẩm. Chuyển đổi số chưa đóng góp nhiều ở góc độ thị trường và sản phẩm. Các ứng dụng về công nghệ cao như AI, Blockchain, IOT… một số doanh nghiệp có nhưng chưa sử dụng cụ thể như thế nào, hiệu quả cạnh tranh chưa cao.
“Sự đóng góp về chuyển đổi số trong việc kết nối toàn bộ chuỗi chưa nhiều. Cần có chiến lược bài bản cho sự phát triển của toàn ngành, tránh các hoạt động tự phát. Ngành gỗ là ngành có sự kết nối trong chuỗi giá trị lớn từ rừng, cưa sẻ, chế biến, xây dựng, bán hàng… Covid-19 làm tắc rất nhiều thứ, tuy nhiên cơ hội còn rất nhiều”, Phó Chủ tịch HAWA Nguyễn Chánh Phương nhận định.
“Hai năm vừa qua, ngành gỗ không thể tổ chức được hội chợ giới thiệu sản phẩm nào, nhiều mặt hàng mới bị "giam hãm" trong nhà vì dịch Covid-19. Năm 2022, khi đại dịch Covid-19 dần chấm dứt, sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp ngành gỗ có những mặt hàng mới, khách hàng mới. Cuối năm 2022 sẽ là thời điểm tăng tốc của ngành gỗ.
Thay vì hiện nay chúng ta xuất sang Trung Quốc các mặt hàng về dăm, ván thì trong thời gian tới có thể xuất khẩu được đồ gỗ vào thị trường Trung Quốc như một số doanh nghiệp của Đông Nam Á đầu tư tại Việt Nam họ đã thành công ở thị trường này. Tôi nghĩ, thị trường Đông Nam Á, thị trường Trung Quốc là hai thị trường mà trong năm 2023, 2024 nổi lên của ngành gỗ”, Phó Chủ tịch HAWA Nguyễn Chánh Phương nói.
