Những chiêu trò lạm dụng và trục lợi quỹ bảo hiểm thất nghiệp
Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là chính sách an sinh quan trọng, nhằm hỗ trợ người lao động trong thời gian tìm kiếm việc làm mới. Tuy nhiên, thời gian qua, không ít cá nhân và doanh nghiệp đã cố tình lợi dụng kẽ hở của chính sách để trục lợi quỹ BHTN, gây thất thoát nguồn lực quan trọng này.
Người lao động đăng ký tư vấn học nghề tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Nam Khánh.
Một số thủ đoạn phổ biến có thể kể đến như: người lao động thỏa thuận với doanh nghiệp để chấm dứt hợp đồng lao động, nhưng vẫn tiếp tục làm việc "chui" nhằm hưởng trợ cấp thất nghiệp; làm giả giấy tờ để chứng minh tình trạng thất nghiệp; khai báo không trung thực về việc làm mới. Ngoài ra, một số doanh nghiệp còn cố tình né tránh nghĩa vụ đóng BHTN cho người lao động bằng cách ký hợp đồng ngắn hạn, trả lương thấp hơn thực tế để giảm mức đóng.
Những hành vi này không chỉ gây tổn thất cho quỹ BHTN mà còn tạo ra sự bất bình đẳng, ảnh hưởng tiêu cực đến người lao động chân chính và làm suy giảm niềm tin vào chính sách bảo hiểm xã hội.
Hành vi trục lợi quỹ BHTN không chỉ gây tổn thất về tài chính mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế - xã hội. Khi quỹ BHTN bị thâm hụt do gian lận, nguồn lực để hỗ trợ những người lao động thực sự thất nghiệp sẽ bị ảnh hưởng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng nhiều người mất việc làm nhưng không được hưởng trợ cấp kịp thời, gây áp lực lên đời sống xã hội.
Bên cạnh đó, việc doanh nghiệp né tránh nghĩa vụ đóng BHTN làm giảm nguồn thu của quỹ, đẩy gánh nặng lên các doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định và làm mất cân bằng trong môi trường lao động. Ngoài ra, tình trạng gian lận, trục lợi quỹ BHTN cũng khiến cơ quan chức năng mất nhiều thời gian, công sức để thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, thay vì tập trung vào cải thiện chính sách hỗ trợ người lao động.
Quyết liệt thanh tra, xử lý vi phạm nhưng vẫn còn nhiều thách thức
Nhận thức được những nguy cơ từ hành vi gian lận BHTN, thời gian qua, các cơ quan chức năng đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Theo báo cáo của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, năm 2023, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã tiến hành thanh tra, kiểm tra tại 18.707 đơn vị, phát hiện 44.859 trường hợp sai phạm về đối tượng và mức đóng, với số tiền truy thu 132,6 tỷ đồng; yêu cầu thu hồi về quỹ bảo hiểm xã hội, BHTN tổng số tiền 139,5 tỷ đồng do hưởng chế độ không đúng quy định.
Người lao động đăng ký hưởng chính sách BHTN và tìm kiếm cơ hội việc làm tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Nam Khánh.
Cũng trong năm 2023, qua công tác thanh tra, kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện hơn 2.800 trường hợp hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định, buộc thu hồi trên 15 tỷ đồng. Tính từ năm 2021 đến cuối tháng 5/2023, tổng số tiền hưởng trợ cấp thất nghiệp sai phải thu hồi khoảng 25 tỷ đồng.
Nhiều cá nhân và doanh nghiệp gian lận đã bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại không ít thách thức. Các quy định pháp luật về xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHTN chưa đủ sức răn đe, mức xử phạt còn thấp so với lợi ích mà các đối tượng gian lận có thể đạt được. Ngoài ra, việc phát hiện hành vi gian lận gặp nhiều khó khăn do các đối tượng thường có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sử dụng giấy tờ giả mạo hoặc lợi dụng những kẽ hở pháp lý.
Bên cạnh đó, một số cơ quan, đơn vị sử dụng lao động đã cố tình làm giả, làm sai lệch nội dung hồ sơ hưởng BHTN để trục lợi, chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ phối hợp với cơ quan bảo hiểm xã hội trong công tác quản lý, giám sát. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều trường hợp gian lận không bị phát hiện kịp thời, gây khó khăn cho công tác xử lý. Theo quy định, người sử dụng lao động có hành vi này có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng cho mỗi hồ sơ vi phạm, nhưng tổng mức phạt không quá 75 triệu đồng.
Trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong bảo vệ quỹ BHTN
Để bảo vệ quỹ BHTN và đảm bảo tính công bằng trong hệ thống bảo hiểm xã hội, trách nhiệm không chỉ thuộc về cơ quan chức năng mà còn cần sự chung tay của cả người lao động, doanh nghiệp và cộng đồng.
Với người lao động, cần nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ khi tham gia BHTN, khai báo trung thực về tình trạng việc làm, không tiếp tay cho các hành vi gian lận và chủ động thông báo khi có vi phạm xảy ra.
Nhiều người lao động tìm kiếm cơ hội việc làm tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Nam Khánh.
Với doanh nghiệp, cần thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ đóng BHTN cho người lao động, tránh các hình thức lách luật để giảm mức đóng. Đồng thời, doanh nghiệp cần hợp tác chặt chẽ với cơ quan bảo hiểm trong việc xác minh thông tin, phát hiện và xử lý các hành vi gian lận.
Với cơ quan bảo hiểm và cơ quan quản lý nhà nước, cần tiếp tục siết chặt công tác kiểm tra, giám sát, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để phát hiện nhanh các trường hợp gian lận. Đồng thời, cần hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường chế tài xử phạt để đảm bảo tính răn đe.
BHTN là một chính sách quan trọng, giúp đảm bảo đời sống cho người lao động trong thời gian chuyển đổi công việc. Tuy nhiên, việc gian lận, trục lợi quỹ BHTN đang trở thành vấn đề đáng báo động, gây ảnh hưởng đến an sinh xã hội và nền kinh tế.
Để bảo vệ quỹ BHTN, mỗi cá nhân và tổ chức cần nâng cao trách nhiệm, thực hiện đúng nghĩa vụ và chủ động tố giác những hành vi sai phạm. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, quỹ BHTN mới thực sự trở thành chỗ dựa vững chắc cho người lao động trong thời điểm khó khăn.
