“Cổng trời” Hoành Sơn Quan được đặt trên đỉnh Đèo Ngang, nằm giáp ranh giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình. Di tích lịch sử này được xây dựng vào năm 1833, thời vua Minh Mạng để kiểm soát phương tiện, con người qua đèo.
Sở dĩ người dân địa phương gọi di tích trên là “cổng trời”, bởi đây là điểm cao nhất của vùng đất này. Họ quan niệm lên đến Hoành Sơn Quan là có thể chạm tay đến bầu trời.
“Cổng trời” được xây từ gạch, đá; cao hơn 4 mét.
Mái vòm Hoành Sơn Quan mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ xưa.
Trên nóc mái vòm mọc nhiều cây cối.
Phần bậc thang được lát bằng đá, mỗi bậc dài khoảng 6m; rộng 0,4m.
Để lên đến đỉnh Hoành Sơn Quan, du khách phải vượt cả ngàn bậc đá uốn lượn.
Sau gần 2 thế kỷ không được trùng tu, “cổng trời” đang dần xuống cấp. Hầu hết các vị trí điểm nhấn đều bị rêu phong bao phủ.
Hoành Sơn Quan là một kỳ quan đẹp, mang dấu ấn lịch sử, thường xuyên có du khách tới du ngoạn, chụp ảnh.
Đứng trên đỉnh “cổng trời” phóng tầm mắt ra xa là toàn bộ vùng đất xã Kỳ Nam, thị xã Kỳ Anh đang trên đà phát triển.
Hoành Sơn Quan được Hà Tĩnh và Quảng Bình xếp hạng di tích lịch sử văn hoá thuộc tỉnh năm 2005. Cả 2 tỉnh từng lập hồ sơ trình Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là di tích quốc gia nhưng đều không được chấp nhận.
Do việc xác định chủ sở hữu chưa ngả ngũ, nên Hoành Sơn Quan dù đã xuống cấp nhưng không có đơn vị nào đứng ra tu sửa.
