Khu phố 10, thị trấn Mường Tè những ngày vừa qua là tâm điểm của việc chạy ngập lòng hồ Thủy điện Lai Châu, dù việc sắp xếp di chuyển tái định cư cho người dân huyện Mường Tè đã hoàn thành trước đó cả nửa năm.
Từ ngày 12/10, Thủy điện Lai Châu thực hiện tích nước lòng hồ để chuẩn bị cho việc phát điện tổ máy số một vào cuối năm 2015.
Đến ngày 20/10, khi mực nước lòng hồ lên xấp xỉ tới cao trình 294,5m (theo như sự xác nhận của ông Phạm Hồng Phương – Giám đốc BQL dự án Nhà máy thủy điện Sơn La – Lai Châu) đã làm ngập 5 ngôi nhà khiến 8 hộ dân phải di chuyển; đồng thời đe dọa ngập và ảnh hưởng tới nhiều hộ khác.
Phải chạy ngập bất đắc dĩ, cuộc sống của bà con đang yên ổn bỗng trở thành tạm bợ. Gia đình chị Lê Thị Hiền là một trong những hộ dân bị ảnh hưởng nặng nhất của đợt nước hồ dâng lần này.
Ngôi nhà mà vợ chồng chị mới xây xong trị giá trên 120 triệu đồng, về ở chưa đầy tháng đã bị ngập. Ngôi nhà gỗ cạnh đó mà nhà chị cho ba hộ khác thuê ở cũng bị nước ngập vào nhà đến gần nửa mét.
Chị Hiền cho biết: “Nhà tôi được xác định không nằm trong cốt ngập, do đó vợ chồng mới vay mượn để xây nhà. Nghĩ là sẽ sống ổn định ai ngờ tự nhiên nước lên lại thành ra bị ngập. Đã thế, chính quyền địa phương cũng không cảnh báo gì, mang tiếng có nhà riêng mà bây giờ phải đi ở nhờ, ở tạm…”.
Do được xác định không nằm trong vùng ngập nên khi nước dâng người dân không kịp chuẩn bị gì
Tương tự, gia đình anh Lò Thế Văn cạnh đó đang sống yên ổn cũng bỗng nhiên trở thành vạ vật vì ngập nước.
Anh Văn cho biết: Hôm nhà bị nước ngập, anh phải tức tốc vượt gần 100km từ đơn vị về để di chuyển đồ đạc. Đã nhiều ngày trôi qua, thời gian xin nghỉ tranh thủ sắp hết, việc phải di chuyển nhà cửa đột xuất như vậy khiến anh không yên tâm quay trở lại đơn vị công tác.
Anh Văn mong chính quyền địa phương và cơ quan chức năng quan tâm để gia đình sớm ổn định lại cuộc sống, không còn phải đi ăn nhờ ở đậu như hiện tại.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, toàn bộ khu vực bị ngập của khu phố 10 vừa qua đều không nằm trong cốt ngập (cốt 295m) của lòng hồ Thủy điện Lai Châu.
Nước dâng làm ngập nhà của nhiều hộ dân không nằm trong cốt ngập
Vì vậy người dân mới bị bất ngờ và không kịp ứng phó gì khi nước dâng. Mặc dù hiện tại Thủy điện Lai Châu đã xả nước để người dân di chuyển, các hộ bị ngập cũng đã được chính quyền bố trí ở tạm tại các nhà văn hóa, trường mầm non hoặc tự túc đi ở nhờ nhà người thân.
Tuy nhiên cuộc sống sinh hoạt tạm bợ của họ vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều người phải bỏ cả công việc để ở nhà trực vì lo nước lại tiếp tục dâng.
Anh Đào Đức Đô, chủ một hộ dân sống tại khu phố 10 lo lắng cho biết, từ trước tới nay nhà anh chưa từng được thông báo thuộc diện tái định cư lòng hồ thủy điện. Để yên tâm, gia đình đã đầu tư nâng cốt nhà lên cao gần 1 m so với mặt đường.
Thế nhưng, vừa qua nước lòng hồ dâng cao ngập mấp mé nền nhà, khiến cả nhà hoảng sợ. Sau khi một số nhà dân thấp hơn bị ngập phải di chuyển, đơn vị chức năng mới tới đo lại cốt (cos) thì hiên nhà anh vẫn nằm ở cốt 295,4 m. Tức là thấp hơn trên 2m so với mực nước dềnh theo quy định phải di chuyển tái định cư lên cao.
Nước ngập vào trong nhà nhiều nhà bị nước ngập vào đến ngần nửa mét
Theo tìm hiểu của chúng tôi, ngoài những hộ đã phải di chuyển chạy ngập nêu trên, còn hơn chục hộ khác cũng sẽ phải di chuyển trong đợt này vì nằm dưới cốt của mực nước dềnh (cốt của mực nước dềnh là 297,7m).
Như vậy có nghĩa là khi nước dâng đến cốt 295m như thiết kế, thì khu phố 10 nêu trên sẽ có 5 ngôi nhà không nằm trong vùng bị ngập.
Còn khi xuất hiện nước dềnh do mưa lũ hay do phía Trung Quốc xả lũ thì số hộ bị ngập sẽ 29 hộ với trên 80 nhân khẩu. Đây là con số phát sinh mới bị “bỏ quên” trong tổng số 904 hộ của huyện Mường Tè đã được di chuyển trước đó cả năm trời.
Người dân phải chạy ngập bất đắc dĩ, đem đồ đạc đi gửi nhờ nhà anh em hoặc sống tạm ở trường mầm non
Nói về nguyên nhân của sự việc trên, ông Nguyễn Xuân Trường – Phó Chủ tịch UBND huyện Mường Tè, cho rằng đơn vị tư vấn bắn cốt và bàn giao cốt chưa chuẩn. Khi đo đạc họ mới chỉ tính mực nước dâng bình thường của cốt 295m mà chưa tính được mực nước dềnh ở cốt 297,7 m. Khi được hỏi tại sao khi bàn giao cốt giữa đơn vị tư vấn và các cơ quan chức năng huyện không tiến hành đo lại cốt để xác minh từng điểm thì ông Nguyễn Xuân Trường không trả lời.
Đối với vấn đề xử lý trách nhiệm, ông Trường cho biết: Trước mắt huyện sẽ tập trung cho công tác di chuyển, ổn định đời sống người dân trên vùng tái định cư. Huyện sẽ xin chủ trương của tỉnh họp với Ban Quản lý Nhà máy thủy điện Sơn La - Lai Châu, các đơn vị tư vấn và các cơ quan, ban, ngành của huyện; sau đó mới đánh giá, quy trách nhiệm đối vừng đơn vị để xảy ra việc này.
Ông Nguyễn Xuân Trường trả lời phóng viên
Ngoài số hộ bị “bỏ quên” phải di chuyển, trong lần nước dâng này, còn có hàng trăm mét đường giao thông bị ngập sâu trong nước khiến việc đi lại của người dân bị ảnh hưởng. Tại khu phố 9 thị trấn Mường Tè, nước dâng đã ảnh hưởng đến sát khu vực 9 hộ gia đình đang sinh sống có nguy cơ sạt lở cao, trong đó có 4 hộ bị cô lập về giao thông; nước cũng làm ngập toàn bộ khu nghĩa trang khoảng 500 ngôi mộ tại khu vực Bản Bo (khu 5) của thị trấn Mường Tè.
