Ngã ba Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh nằm trên đường Hồ Chí Minh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh.
Khu di tích này có tổng diện tích 50ha nằm gọn trong một thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo.
Trưa 24/7/1968, Tiểu đội 4 - Thanh niên xung phong (thuộc Đại đội 2, Tổng đội 55) gồm 10 cô gái được giao nhiệm vụ san lấp hố bom và sửa đường để thông xe sau các đợt ném bom của máy bay địch. Buổi chiều cùng ngày, trận bom thứ 15 dội xuống Đồng Lộc, một quả bom rơi trúng cửa hầm nơi các nữ thanh niên xung phong trú ẩn. Hầm sập, các chị hi sinh ở tuổi mười tám, đôi mươi.
Câu chuyện về sự hi sinh của 10 cô gái thanh niên xung phong, cùng anh linh của các chiến sĩ ngã xuống nơi đây đã làm nên biểu tượng về một Đồng Lộc linh thiêng, bất tử.
Để ghi lại chiến tích anh hùng của 10 cô gái tại Ngã ba Đồng Lộc, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái. Ngã ba Đồng Lộc cũng được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt trên tuyến đường Hồ Chí Minh huyền thoại.
Sau hơn 2 năm vắng bóng du khách vì dịch Covid-19, từ trung tuần tháng 7/2022, mỗi ngày có hàng ngàn lượt du khách hành hương về Ngã ba Đồng Lộc để tri ân các anh hùng, liệt sĩ.
Trong dòng người ấy có những cụ già, thân nhân liệt sĩ, những cựu chiến binh, thương binh và đông đảo học sinh, sinh viên, thanh niên từ mọi miền đất nước.
Từng dòng người nối tiếp nhau, tay cầm hoa cúc trắng, nén hương để dâng lên khu mộ 10 nữ thanh niên xung phong hi sinh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Nhân ngày giỗ của 10 “cô tiên Đồng Lộc”, anh Hưng, ở tỉnh Thanh Hóa dẫn theo vợ con đến Ngã ba Đồng Lộc để thắp hương tri ân các anh hùng, liệt sĩ. Đây cũng là cách anh giáo dục các con của mình về truyền thống yêu nước.
Bất chấp thời tiết nắng nóng gay gắt, mỗi ngày, các ngả đường hướng đến khu mộ 10 nữ thanh niên xung phong tại Ngã ba Đồng Lộc đông đúc xe cộ.
Dấu tích của chiến tranh được lưu giữ lại tại Ngã ba huyền thoại.
Theo ông Trần Đình Ước, Trưởng Ban quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, cận kề ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7), bình quân mỗi ngày có khoảng 2.000 lượt du khách đến viếng, dịp cuối tuần cao điểm có khoảng 3.000 lượt khách.
