IUU là quy định của EC nhưng lợi ích thuộc về Việt Nam

Lắng nghe ngư dân

Trước khi làm việc với UBND tỉnh Bình Định về công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), Bộ trưởng Lê Minh Hoan cùng đoàn công tác của Bộ NN-PTNT  đã đi thực địa tại Cảng cá Đề Gi (huyện Phù Cát). Tại Cảng cá Đề Gi, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã có cuộc trò chuyện thân tình với ngư dân địa phương.

Ngư dân Dương Duy Sứ (66 tuổi), chủ tàu cá BĐ 93737 TS ở thôn An Quang, xã Cát Khánh (huyện Phù Cát, Bình Định), chia sẻ với Bộ trưởng: “Về câu chuyện chống khai thác IUU, hầu hết ngư dân đã nắm bắt nhờ cán bộ địa phương từ chi bộ thôn đến các bộ xã thường xuyên tiếp cận nhắc nhở, truyên truyền về những quy định IUU mà ngư dân cần tuân thủ. Ra đến trạm kiểm soát biên phòng ngư dân lại nghe những người lính nhắc nhở.

Về đến cảng cá lại cũng được cán bộ cảng rủ rỉ nhắc đi nhắc lại những quy định. Thế nhưng vì sao đến nay vẫn còn tàu cá vi phạm IUU? Việc này tôi nghĩ có sự rủ rê của những người môi giới đưa tàu qua vùng biển nước ngoài đánh bắt để đạt sản lượng. Những chủ tàu cá không kiên định sẽ bị lung lạc, thế là vi phạm. Đến khi bị nước ngoài bắt mới trắng mắt ra, tài sản mất, người thì bị tù tội. Để không còn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, trước tiên, đề nghị Nhà nước dẹp hết lực lượng môi giới nói trên”.

Còn ngư dân Ngô Thanh Long, chủ tàu cá BĐ 93649 TS (715CV) ở Trung Lương, xã Cát Tiến (huyện Phù Cát, Bình Định), bày tỏ: "Những tàu có nguy cơ vi phạm IUU hầu hết là tàu vỏ gỗ đã cũ kỹ, công suất nhỏ nên không thể cạnh tranh với những tàu cá lớn công suất, được trang bị hiện đại. Họ muốn bỏ nghề nhưng sợ mất kế sinh nhai, lại rời biển ra họ không biết làm gì khác, nên phải bám biển. Mà bám biển thì những tàu này thường làm liều cho tàu đánh bắt vùng biển nước ngoài để kiếm nhiều cá. Chúng tôi mong muốn Nhà nước có chính sách hỗ trợ để những ngư dân muốn chuyển đổi nghề thực hiện được mong muốn của mình".

Sau những tâm tư của ngư dân, ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định, phấn khởi khi nghe những người “ăn đằng sóng nói đằng gió” trút lòng về câu chuyện IUU, chứng tỏ họ đã thẩm thấu những quy định về IUU và đã biết tuân thủ, đồng thời đã thẳng thắn về những nguyên nhân dẫn tới vi phạm.

Ông Tuấn chia sẻ: “Bí thư Tỉnh ủy Bình Định đã chỉ đạo ngành thủy sản nhất định phải đi theo hướng bền vững. Sắp tới, Bình Định sẽ tổng rà soát, ngư dân nào còn có điều kiện bám biển thì tiếp tục, những ngư dân đang sở hữu những tàu cá vỏ gỗ đã rệu rã, đánh bắt không hiệu quả sẽ được vận động chuyển đổi nghề. Những ngư dân xả bản (thanh lý con tàu) sẽ được UBND tỉnh mua lại thân vỏ và máy tàu, hỗ trợ kinh phí học nghề cùng với khoản hỗ trợ để đảm bảo cuộc sống cho ngư dân. Việc này Bình Định sẽ thực hiện trong năm nay”.

Sau khi lắng nghe ý kiến của ngư dân, Bộ trưởng Lê Minh Hoan hiểu là những ngư dân có ý thức trong việc tuân thủ quy định IUU đang rất bức xúc với những tàu vi phạm, để chiếc “thẻ vàng” thủy sản của EC vẫn còn “treo lơ lửng” trên cuộc đời ngư phủ.

Bộ trưởng chia sẻ và rất hiểu bức xúc của ngư dân. Nhưng như ông bà xưa nói: “Con sâu làm rầu nồi canh”. Những ngư dân thiếu ý thức bị nước ngoài ngoài bắt giữ là những “con sâu”, còn ngư dân tuân thủ quy định IUU là “nồi canh”. Thế nhưng “sâu” không có nhiều. Vấn đề bây giờ các cấp ngành chức năng Bình Định cần phải biết “con sâu” đang nằm chỗ nào để tìm cách xử lý phù hợp.

“Ngành chức năng không thể tiếp cận thường xuyên với những “con sâu” đó, nhưng bà con láng giềng, đồng nghiệp cùng làm ăn trên biển thì thừa cơ hội. Bà con tìm cách tiếp cận, rủ rỉ tuyên truyền để họ hiểu ra, đây cũng là cách làm việc có ích cho đất nước. Hoặc ngành chức năng tổ chức những “Câu lạc bộ IUU”, định kỳ quy tụ ngư dân sinh hoạt tại các cảng cá, đây cũng là cơ hội làm chuyển biến những “con sâu” để họ không còn vi phạm nữa”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan chia sẻ.

IUU là câu chuyện của quốc gia

Tại buổi làm việc với UBND tỉnh Bình Định, ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định chia sẻ với đoàn công tác của Bộ NN-PTNT  rằng vấn đề đang làm Bình Định “đau đầu”. Ấy là chuyện 5 tàu cá vi phạm vùng biển bị nước ngoài bắt giữ từ năm 2023 đến quý 1/2024.

Dù từ sau đợt kiểm tra lần thứ 4 của Đoàn Thanh tra EC vào giữa tháng 10/2023, Bình Định đã ráo riết thực hiện các biện pháp mạnh, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế trong công tác chống khai thác vi phạm IUU trên địa bàn. Đồng thời hoàn thành các nhiệm vụ cấp bách, trọng tâm để góp phần gỡ “thẻ vàng” IUU. Qua kiểm tra, Đoàn thanh tra của EC đã đánh giá cao những nỗ lực của Bình Định trong công tác chống khai thác IUU, đồng thời đề nghị Bình Định phát huy, duy trì cường lực làm việc trong thời gian tới.

Bình Định xác định có gỡ được "thẻ vàng" IUU được hay không là tùy thuộc phần nhiều vào ý thức của ngư dân trong quá trình đánh bắt không xâm phạm vùng biển nước ngoài. Do đó, trong thời gian qua Bình Định tăng cường mức cao nhất công tác tuyên truyền. Tuyên truyền với nhiều hình thức. Tuyên truyền đến từng ngư dân sau mỗi chuyến biển ngư dân về bờ bán sản phẩm. Tuyên truyền đến những thành viên trong gia đình ngư dân đánh bắt xa bờ. Cả hệ thống chính trị của Bình Định đã vào cuộc đồng bộ trong công tác chống khai thác hải sản vi phạm IUU.

Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư, chia sẻ: Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa là 3 tỉnh có số lượng cá ngừ, cá kiếm xuất khẩu sang châu Âu rất nhiều, đó là lý do tại sao EC quan tâm đến Bình Định trong lần kiểm tra này. Trong thời gian qua, Bình Định là tỉnh đã chấn chỉnh tốt công tác quản lý đội tàu, quản lý khai thác. Tuy nhiên, trước khi EC sang kiểm tra lần thứ 5 tới đây, Bình Định còn 2 việc lớn liên quan đến IUU cần phải làm.

"Đó là việc xác nhận nguồn gốc cá kiếm tại Cảng cá Tam Quan, việc này cần chốt cho xong trước 20/4 và có báo cáo cụ thể lên Bộ NN-PTNT để Bộ làm việc với EC. Thứ đến là việc liên quan đến các tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Đoàn Thanh tra của EC có khả năng sẽ quay lại Bình Định trong lần kiểm tra thứ 5 tới đây, do đó, Bình Định cần rà soát toàn bộ hồ sơ tại cảng, tất cả những tàu không đánh số, không có giấy phép phải được khắc phục rốt ráo. Tuyệt đối không được xác nhận sai nguồn gốc thủy sản của các doanh nghiệp. Đặc biệt là tất cả hồ sơ vi phạm vùng biển nước ngoài, vi phạm ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) phải được xử phạt toàn bộ theo quy định. Năm ngoái EC kiểm tra thì thấy Bình Định xử phạt vi phạm VMS chỉ đạt 10%, phía EC nói mình thực thi pháp luật không nghiêm", ông Nguyễn Quang Hùng chia sẻ.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản, thì đề nghị Bình Định rà soát lại hơn 500 tàu cá mất kết nối trên 6 tháng, trong khi Bình Định có hơn 90% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đã lắp đặt thiết bị VMS, vậy thì hơn 500 tàu cá này đang nằm ở đâu, để đối chiếu số liệu với EC cho chính xác. Đồng thời phải làm rõ hơn 40% tàu cá xuất bến tại Bình Định nhưng không về. Đặc biệt là hơn 30 tàu trên 15m chưa được cấp giấy phép cần phải xử lý ngay, vì đây là tàu đánh bắt vùng khơi, nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài…

"Tôi đánh giá là Bình Định đã thực hiện tốt công tác chống khai thác vi phạm IUU trong thời gian qua, nhưng đề nghị Bình Định làm tốt hơn nữa trong thời gian tới, đặc biệt là từ nay đến hết tháng 5. Phải làm sao để ngư dân hiểu câu chuyện IUU là câu chuyện của đất nước, chứ không phải của riêng địa phương nào. Phải xác định IUU là giải pháp ngắn hạn để hướng tới nghề cá và nền kinh tế biển bền vững. Quy định IUU là của EC nhưng lợi ích là của ngành thủy sản Việt Nam, đây là cơ hội để chúng ta thay đổi, tiến tới nghề cá hiện đại, để đạt mục đích mạnh từ biển, giàu từ biển”, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan chia sẻ.