Nguyên nhân trước mắt của tình trạng này là do các DN nhận được thông tin về Thông tư 36/2018/TT-BNNPTNT ký ngày 25/12/2018 (gọi tắt là Thông tư 36) về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật thủy sản quá trễ. Hầu hết là cận ngày hoặc đã qua ngày Thông tư có hiệu lực.
Cụ thể, Thông tư 36 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 10/2/2019 nhưng VASEP và hầu hết các DN chỉ được biết trong khoảng thời gian từ 11-15/2/2019. Một vài DN có nhận được qua email của Chi cục Thú y vào các ngày 3-4/2/2019, nhưng các DN khác thì không nhận được. Hai cuộc họp phổ biến Thông tư 36 của Cục Thú y cũng mới được tổ chức vào sau ngày Thông tư này có hiệu lực (cuộc họp tổ chức tại Hà Nội vào ngày 15/2/2019 và tại TP Hồ Chí Minh vào ngày 20/2/2019).
Trong khi đó, các DN đều ký hợp đồng mua nguyên liệu từ trước, thậm chí nhiều tháng trước thời điểm Thông tư 36 có hiệu lực. Các container cá ngừ được vận chuyển liên tục về Việt Nam. Cho đến ngày các DN biết Thông tư 36, đã là cận hoặc sau ngày Thông tư có hiệu lực, nên hầu hết container đã xuất bến về Việt Nam đều chưa cập nhật được các quy định mới của Thông tư 36.
Ngoài ra, các lô nguyên liệu cá ngừ khai thác NK gián tiếp qua cảng trung chuyển hiện sẽ không thể đáp ứng được yêu cầu tại điểm g, khoản 2, Điều 1 của Thông tư 36. Đây cũng là nội dung mà trước đó, trong 4 tháng cuối năm 2018, VASEP và các DN ngành cá ngừ Việt Nam đã có báo cáo và góp ý xây dựng, thông tin thực tế cho Dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 26 – bao gồm đặc biệt việc Dự thảo quy định nội dung tại điểm g, Khoản 2, Điều 1 là rất khó khăn trong thực tế, trong khi các nội dung này đã có trong Giấy Chứng nhận Thuyền trưởng.
Trước tình hình đó, VASEP đã có công văn báo cáo và đề nghị lãnh đạo Bộ NN-PTNT cho phép có giai đoạn chuyển tiếp để thực thi Thông tư 36 cho đến hết ngày 31/3/2019 để giải quyết tình trạng ùn ứ ách tắc tại cảng hiện nay cũng như tạo điều kiện để giải quyết các lô hàng đã ký hợp đồng và xuất bến trong nửa đầu tháng 2/2019. Đồng thời Đề nghị Bộ trưởng Bộ NN-PTNT hỗ trợ cộng đồng DN về việc cho đánh giá thêm kết hợp việc khảo sát thực trạng tại các quốc gia có cảng trung chuyển về hiện trạng cấp Giấy xác nhận chuyển tải ở các quốc gia này, từ đó xem xét giải quyết-tháo gỡ quy định tại điểm g, khoản 2, Điều 1 của Thông tư 36 một cách phù hợp nhất để vừa quản lý nhà nước được chặt chẽ nhất mà sản xuất kinh doanh cũng không bị ảnh hưởng.
