Một chứng bệnh không có trong y văn hiện đại với những triệu chứng khủng khiếp như đau đầu, buồn nôn, đường rãnh ở khớp sọ từ từ mở. Một chứng bệnh tây y không có cách chữa trị mà chỉ trông chờ vào các bài thuốc nam gia truyền.
Trẻ nhỏ mắc, người già cũng mắc
Đã từng đi vùng cao nhiều, chứng kiến vô số bệnh lạ nhưng có lẽ lạ nhất là căn bệnh mang tên mở khóa đầu. Lạ ngay từ cái tên đặc chất dân gian bởi nó không hề có trong y văn hiện đại.
Lạ bởi cơ chế dị thường được giải thích nôm na rằng xương sọ bình thường có những rãnh răng cưa liền khít nhưng khi bị bệnh cái rãnh đó như một cái khóa “phéc mơ tuya” sẽ mở ra. Người mắc chứng bệnh này sẽ bị đau đầu khủng khiếp, buồn nôn, không ăn, không uống và tử vong nhanh chóng.
Mở khóa đầu thường thấy ở một số tỉnh như Quảng Ninh, Cao Bằng nhưng mật độ dày đặc nhất phải nói đến quanh các xã vùng lòng hồ Cấm Sơn (Lục Ngạn, Bắc Giang). Ông Tô Thanh Dũng, nguyên Trạm trưởng Trạm y tế xã Hộ Đáp, có thâm niên công tác từ 1984-2008, nói về bệnh mở khóa đầu như sau: “Bệnh này rất phổ biến ở xã Hộ Đáp, xưa có lác đác, hay gặp nhiều nhất từ 20 năm trở lại đây, thường bị trên trẻ sơ sinh. Trẻ sinh vào mùa đông tỉ lệ mắc khoảng 60%, mùa xuân 50%, mùa hè 40%...
Bảy đứa trẻ mắc bệnh mở khóa đầu
Mở khóa đầu có những biểu hiện điển hình như đau đầu, nôn mửa, bỏ bú, đường nứt từ đỉnh đầu bị mở ra, đặt ngón tay vào liền lõm xuống (không tính đến thóp mềm mà trẻ em nào cũng có - PV). Có trẻ bị mở từ đỉnh đầu đến gáy. Có trẻ lại mở theo hình chữ thập đến tận mang tai. Đứa nào mở dài qua trán, xuống dưới lông mày là khó cứu nổi. Trẻ mắc bệnh mở khóa đầu nếu không chữa kịp thời sẽ bỏ bú và chết đói bởi dù có luồn ống xông xuống mũi đổ sữa vào, dùng xi lanh bơm mà khi rút xông ra, chúng đau vặn mình cái là nôn hết. Tỉ lệ người Kinh bị nhiều hơn người Nùng, hay gặp ở các xóm Héo A , Héo Ba, Cái Cặn 1, Cái Cặn 2, Đèo Trang”.
Con anh Nguyễn Văn Hòa ở thôn Héo A trước đây có những biểu hiện điển hình của bệnh mở khóa đầu, bế đi viện người ta bảo có chồng cả gang tiền may ra cứu nổi. Lúc bệnh viện trả về, có bác sĩ còn khuyên anh Hòa rằng: “Mang về, dọc đường vùi chỗ nào thì vùi chứ không thể sống sót”. Bà nội ôm cháu về nhìn đứa bé quắt queo, thoi thóp như con mèo hen khiến cả nhà, cả họ đều nhếu nháo khóc.
Tình cờ bà Nông Thị Mua, người cùng xóm, đi lùa trâu qua, gặp cảnh đó thương tình soi đèn đi lấy thuốc ở bờ ruộng. Được một nhúm nhỏ chỉ bằng cái mai con cua, bà giã nát ra, đắp theo vệt mở của đứa con anh Hòa (tuyệt đối không được đắp vào thóp kẻo bị câm -PV). Đắp một lúc, đứa bé đã biết ngậm vú mẹ, đắp vài ngày nó đã khỏi. Bác sĩ năm nào lúc gặp lại anh Hòa hỏi: “Thằng bé nhà anh lúc trước giờ còn hay mất?” Anh tủm tỉm mà rằng: “Nó nghịch như giặc ấy”. Khiến cho vị bác sĩ được phen mắt tròn mắt dẹt trước tài nghệ của những bà lang miệt vườn.
Ở thôn Héo A, hầu như nhà nào cũng có con hay cháu bị mắc bệnh mở khóa đầu. Hai đứa con của anh Lại Văn Kiểm, trưởng thôn, cũng thế. Lại Văn Kiên năm nay 4 tuổi, hồi mới đẻ bị mở khóa từ đỉnh đầu đến trán, còn thằng thứ hai mới sinh được hơn 1 tháng tuổi, chưa kịp đặt tên, bị nặng hơn, mở một đường từ giáp chân mày đến gáy. Lúc chị Chín đẻ thằng thứ hai ở Bệnh viện Lục Ngạn, nó không chịu bú, chỉ khóc ngằn ngặt. Thằng bé về sau được bà Nông Thị Mua đắp thuốc cho một buổi đã biết ăn, đắp 5 ngày liên tiếp đã khỏi hẳn. Lúc tôi đến, chị Chín miết nhẹ tay trên đầu con chỉ cho đường mở khóa là một cái rãnh mềm mềm chạy dọc và bảo: “Vết này phải ba bốn năm mới liền hẳn xương”.
Ông Tô Thanh Bảo, vì mắc mở khóa đầu không chữa kịp thời nên mù một mắt
| Một trường hợp khác gần nhà trưởng thôn là ông Lại Văn Hà có 4 cháu nội thì cả 4 đều mắc mở khóa đầu. Lại Thị Hạnh học lớp 3, Lại Trà My lớp 1, Lại Vũ Duy và Lại Mạnh Hùng đều 3 tháng tuổi trong đó Lại Mạnh Hùng bị mở nặng nhất theo hình chữ thập, bỏ bú 1 ngày. Thấy con bú mẹ bị nôn người nhà hốt hả đi mua sữa ngoài về cho ăn cháu cũng nôn ra hết. Cả bốn đứa cháu ông Hà đều được bà Nông Thị Mua lấy thuốc và chữa khỏi. |
Tưởng bệnh chỉ mắc trên trẻ sơ sinh, khó hiểu là với những người lớn, xương sọ đã rắn chắc, định hình rồi nhưng cũng một ngày bỗng nhiên…mở khóa. Ông Lại Văn Cống, 54 tuổi ở thôn Héo A giữa năm ngoái tự nhiên sinh đau đầu. Bên ngoài sốt hầm hập mà trong người ông như có băng giá tái tê. Ra trạm xá mua thuốc giảm đau Paracetamol uống chẳng thấy đỡ. Đến bữa ăn vào bao nhiêu liền nôn ra bấy nhiêu khiến ông Cống sút đến dăm ba cân trong vòng một vài ngày.
Ông mô tả trạng thái khốn khổ của mình như sau: “Đau đâu, buốt nhức đấy! Mắt tôi cứ díp lại, phải lấy hai bàn tay ấn chặt vào chỗ nứt nhưng cũng chỉ đỡ được một tí rồi lại đau như cũ”. Dùng thuốc tây mãi không đỡ, người ta mới chợt nghĩ đến bệnh mở khóa đầu. Chính vợ ông là bà Nguyễn Thị Dịp đã lấy tay lần sờ kiểm tra rồi giật mình vì đầu chồng mình bỗng nhiên có một kẽ nứt chạy dưới lớp da nhun nhũn. Hốt quá, bà Dịp vội vã đi lấy thuốc, giã nát, buộc dịt vào đầu chồng. Lạ thay, sáng đắp, chiều ông đã biết cầm bát và cơm. Đầu cứ nhẹ dần, nhẹ dần, cơn đau càng ngày càng lùi xa. Sau khi đắp thuốc 3 ngày ông Cống đã khỏi hẳn, mỗi bữa ăn được 3 lưng bát chẳng bù cho khi trước một ngày không nổi một bát, chỉ uống nước đường cầm hơi mà vẫn bị nôn.
Ông Lại Văn Cống 54 tuổi cũng bị mở khóa đầu
| Chính vì độ phổ biến của bệnh mở khóa đầu mà hễ đứa trẻ nào sinh ra ở vùng lòng hồ Cấm Sơn người lớn đều có thói quen sờ kỹ lên đầu chúng xem có bị nứt không. |
Một trường hợp khác, ông Tô Văn Bảo 79 tuổi ở xóm Héo A, nguyên là một y tá già về nghỉ hưu. 13 năm trước bị đau đầu, ông Bảo cứ chủ quan nghĩ là người già không bị mở khóa đầu nên không đắp thuốc. Sau đau quá, đau đến vỡ đầu, đau đến không nằm được mà cứ nửa nằm, nửa ngồi, con ông là anh Tô Văn Đang mới sờ lên đầu bố. Cái đầu nóng như chõ đang hông xôi. Sờ nắn một hồi anh Đang thấy ngón tay mình lọt xuống một cái rãnh hệt như khe hở ở bàn tay, mở theo hình chữ thập mới bảo: “Bố bị mở khóa đầu rồi”. Vợ ông Bảo là bà Lại Thị Lụa đi lấy lá thuốc về đắp ba đợt cho chồng nhưng vì đắp muộn, bệnh đã lây sang mắt. Người nhà đưa ông xuống dưới bệnh viện Bắc Giang khám, được chẩn đoán mắc viêm tủy sống mắt, biến chứng hỏng mất mắt phải.
Ông Tô Thanh Dũng chỉ đường mở khóa đầu
Cao tuổi còn hơn cả ông Bảo là mẹ của chị Tô Thị Kết ở Héo A mắc lúc hơn 80 tuổi, với chiều mở dọc đầu được bà Mè Thị Lập chữa khỏi. Theo một số người già trong vùng bảo, có loại mở khóa 24 tiếng nếu lấy thuốc kịp trong 24 giờ là sống, có loại mở khóa 48 tiếng, lấy thuốc muộn sau hai ngày là sinh co giật, biến chứng nguy hiểm. Về cách giải cũng có nhiều bài thuốc giữ khóa lưu truyền trong dân gian, nguyên liệu, phương pháp có thể khác nhau nhưng cùng chung một tác dụng.
