Thôn Phia Thắp của xã Quốc Dân, huyện Quảng Uyên (Cao Bằng) nằm ven quốc lộ 3, nép dưới chân núi Phà Hùng và được bao quanh bởi những cánh đồng ngô, chuối.. Phia Thắp được biết đến với nghề làm hương truyền thống từ bao đời nay.

Từ đầu làng đã có thể nhận thấy sự hiện diện của hương. Với thành phần nguyên liệu hoàn toàn từ tự nhiên, những que hương Phia Thắp tạo nên mùi cay cay, nồng nồng do thành phần từ lá của cây trầm. Nghề làm hương của người Nùng An ở bản Phia Thắp đã có từ lâu đời, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, cả làng ai cũng biết làm hương.

Dù cho có công nghệ hiện đại nhưng người dân nơi đây vẫn chỉ sử dụng phương pháp làm hương truyền thống của tổ tiên để lại. Thân hương thường được dùng bằng cây mai vì nó dẻo và dễ bắt lửa. Cây mai được lấy ở trên rừng rồi chẻ bằng tay, vót thành các que nhỏ, tròn đều và được ngâm nước 2-3 ngày mới mang ra dùng.

Trong khi đó, phần bột thân hương được là từ gỗ thông. Những thân gỗ thông được để mục ít nhất 3 năm rồi mới băm nhỏ, phơi khô rồi đem nghiền thành bột. Chất bột này sau được trộn với hỗn hợp mùn cưa và bột trầm để tạo ra nguyên liệu chính cho thân hương.

Hương Phia Thắp có các thành phần 100% tự nhiên và các công đoạn làm hương đều là thủ công, phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, không được phép cẩu thả, làm gian dối, kém chất lượng. Khó nhất hiện nay là việc tìm kiếm lá cây bầu hắt, loại cây chỉ mọc trên núi đá tự nhiên và ngày càng khan hiếm. Trong làm hương, bầu hắt được sử dụng như chất keo để kết dính bột và cốt hương.

Làm hương không chỉ đem lại thu nhập cho người dân bản Phia Thắp, nó còn góp phần bảo tồn một nghề truyền thống của người Nùng An - một nét đẹp mang đậm bản sắc dân tộc gắn liền với tục thắp hương của người Việt ở Công viên Địa chất Non Nước Cao Bằng. Với chất lượng tốt, hương Phia Thắp được đem đi bán tại tất cả các chợ phiên Tết trong tỉnh cũng như các tỉnh phía Bắc.

Hương Phia Thắp được tiêu thụ tại tất cả các chợ phiên Tết trong tỉnh, cũng như các tỉnh thành phía Bắc. Mỗi bó nhỏ giá bán dao động từ 10.000 - 20.000 đồng. Tuy nhiên, người dân địa phương cho biết do phong tục tập quán, khách du lịch Việt Nam thường ít mua hương mang đi, đa phần các khách Tây mới hay mua tại chỗ.

Những năm trở lại đây, làng Phia Thắp bắt đầu làm du lịch cộng đồng, đón khách thập phương về nghỉ ngơi, tìm hiểu cuộc sống của làng. Trải nghiệm làm hương là một trong những chương trình hấp dẫn du khách tới đây.

Đây cũng là cách quảng bá sản phẩm, thương hiệu, gắn làng nghề với những địa danh, địa chỉ văn hóa du lịch để tạo ra sản phẩm hấp dẫn, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội cho bà con, là điểm nhấn khi tới mảnh đất Cao Bằng. Nhiều khách du lịch đến với làng Phia Thắp đều được người dân bản địa cho trải nghiệm việc làm hương.

Tùng Đinh - Bảo Thắng