Lối thoát nào cho thương hiệu TISCO? - Liệu có vô phương cứu chữa?

Nếu việc mở rộng, nâng cao hiệu suất hiệu quả là một đòi hỏi tất yếu còn Dự án giai đoạn 2 với những tiêu cực, hệ lụy gắn với đối tác lớn tổng thầu phía Trung Quốc có thể coi là nguồn cơn của sự sụp đổ thì tại sao không tách biệt rõ ràng để tìm giải pháp căn cơ cứu lấy TISCO?
 

Gánh nặng giai đoạn 2

Tháng 4/2005, chủ trương đầu tư Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Gang thép Thái nguyên được thông qua. Tháng 7/2007, hợp đồng được ký với nhà thầu Trung Quốc MCC. Nhiều biến cố bắt đầu từ đây.

Song song với việc xử lý những sai phạm của dự án giai đoạn 2 thì đòi hỏi đặc biệt quan trọng khác là việc tiếp tục duy trì hoạt động sản xuất tại TISCO

Từ năm 2011, TISCO đã phải dùng nguồn vốn ngắn hạn để trả lãi và gốc vay của Dự án cho các ngân hàng (đến thời điểm 31/5/2018 đã trả gốc và lãi cho các ngân hàng là 1.313 tỷ đồng). Tổng số tiền đã chi cho Dự án là 1.531 tỷ đồng. TISCO phải vay thêm vốn để bù đắp vốn lưu động cho sản xuất kinh doanh làm cho chi phí tài chính tăng cao.

Từ tháng 1/2017, nợ vay cho Dự án đến hạn trả nợ gốc và lãi, mỗi tháng phải trả cho các ngân hàng khoảng 47 tỷ đồng. Do dự án chậm tiến độ, TISCO chưa có nguồn để trả nợ, ngân hàng Vietinbank chuyển nhóm nợ của TISCO sang nhóm 2 từ 27/2/2017. Cuối tháng 4/2017, TCty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước SCIC rút 1.000 tỷ đồng ra khỏi TISCO khiến cho các chỉ tiêu tài chính xấu đi. Các ngân hàng cho vay vốn ngắn hạn phục vụ sản xuất kinh doanh đã đánh giá khả năng tài chính của TISCO thấp. Mặt khác, do Dự án chưa có hướng giải quyết nên các ngân hàng đã giảm hạn mức cho vay như: Ngân hàng TMCP Quân đội giảm 200 tỷ đồng, Ngân hàng đầu tư phát triển BIDV giảm 100 tỷ đồng, Ngân hàng Đại chúng dừng cho vay 300 tỷ đồng. Đồng thời các ngân hàng đồng loạt tăng lãi suất lên 8%/năm làm cho TISCO khó khăn trong cân đối dòng tiền phục vụ sản xuất, chi phí tài chính cao.

Cùng với đó, Dự án chậm tiến độ đã tạo dư luận xấu về TISCO, ảnh hưởng lớn tới hệ thống phân phối và tiêu thụ thép TISCO và đặc biệt là ảnh hưởng về tài chính, làm sụt giảm nghiêm trọng năng lực tài chính, niềm tin của các ngân hàng, giảm cạnh tranh của TISCO trên thị trường do chi phí cao. Hàng tháng, TISCO phải trả lãi vay vốn lưu động cho các ngân hàng thương mại 14 - 15 tỷ đồng. Nếu không phải chi cho Dự án 1.531 tỷ đồng và nợ khó đòi 651 tỷ đồng thì mỗi năm TISCO tiết giảm được chi phí khoảng 158 tỷ đồng. Tạm tính, với sản lượng tiêu thụ một năm là 800.000 tấn sản phẩm thì mỗi tấn phải gánh thêm chi phí 198,2 nghìn đồng.

Các khoản vay của TISCO đầu tư Dự án giai đoạn 2 từ các ngân hàng Vietinbank và VDB đều đã được tái cơ cấu nhiều lần. Các khoản vay này đều có nguy cơ không trả được nợ khi đến hạn. Cho đến nay, nợ của ngân hàng VDB đến hạn hơn 300 tỉ không trả được. Việc các khoản nợ ngân hàng của TISCO có thể chuyển sang nhóm nợ 5 bất kỳ lúc nào. Khi điều đó xảy ra, các ngân hàng sẽ dừng cấp tín dụng cho TISCO, dẫn đến việc TISCO không có vốn cho sản xuất kinh doanh.

Rõ ràng, việc chậm xử lý có hiệu quả những tồn tại của Dự án giai đoạn 2 chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến nguy cơ dừng sản xuất kinh doanh hiện tại của TISCO, mất khả năng thanh toán, tình hình tài chính của TISCO ngày càng xấu, nguy cơ phá sản của TISCO là rất cao.
 

Ánh sáng nào ở cuối đường hầm?

Con chim mẹ TISCO dường như đã có cuộc hôn nhân chóng vánh, duy ý chí nên nó mang trong mình những sinh vật ngoại lai đã chết lưu. Rất có thể nó sẽ cứu được mạng sống nếu như dứt khoát loại bỏ được những hư thai quái dị ra khỏi cơ thể mình.

Trải qua hơn 15 lần đàm phán tính từ năm 2012 đến nay, Nhà thầu MCC cương quyết yêu cầu Chủ đầu tư TISCO phải đáp ứng các điều kiện tiên quyết thì mới tiếp tục thực hiện Dự án như bồi thường cho MCC chi phí kéo dài dịch vụ kỹ thuật, trông coi bảo vệ vật tư thiết bị do MCC đang trực tiếp quản lý tại hiện trường Dự án, mức 170 USD/người/ngày nhân với số người thực tế rồi lại nhân với số ngày thực tế tính từ quý IV/2012 đến nay; phải trả chi phí hướng dẫn lắp đặt và dịch vụ sau bán hàng cho chuyên gia mức 170 USD/người/ngày và mức 1.000 USD/người/ngày đối với chuyên gia máy nén ni tơ; chịu chi phí sửa chữa, bảo dưỡng, khắc phục hư hỏng xuống cấp thiết bị hoặc phải đặt hàng mua mới đối với những thiết bị xuống cấp hư hỏng không khắc phục được do để lưu kho bãi lâu ngày không được triển khai lắp đặt vì Dự án thiếu vốn...

Ảnh: Đồng Văn Thưởng

Tổng thầu với hàng loạt yêu cầu khó đã vượt ngoài phạm vi nội dung của hợp đồng và vượt quá thẩm quyền của TISCO nên đến thời điểm hiện nay chưa thể giải quyết dứt điểm được.

Một trong giải pháp được ưu tiên xử lý là nhiệm vụ thoái vốn nhà nước tại TISCO, vì đây sẽ là tiền đề để triển khai các nhiệm vụ khác như: đàm phán dứt điểm tồn tại hợp đồng EPC, tái cơ cấu công ty (đặc biệt là tăng vốn điều lệ để triển khai Dự án giai đoạn 2 và bổ sung vốn cho sản xuất kinh doanh).

Tham gia thảo luận về kinh tế – xã hội tại Quốc hội sáng 27/10/2018, ông Hoàng Văn Hùng (Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên) cho biết, trước kỳ họp này, tại buổi tiếp xúc cử tri, công nhân lao động gang thép Thái Nguyên đã gửi tâm thư tới đoàn đại biểu Quốc hội Thái Nguyên, đề nghị với Chính phủ, Bộ Công thương chỉ đạo quyết liệt, dứt điểm việc thoái vốn nhà nước theo chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Công thương nhưng đến nay tiến độ triển khai còn quá chậm, không đạt hiệu quả, ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất kinh doanh của công ty và đời sống của công nhân lao động.

Tại buổi tiếp xúc cử tri, đại diện cho 5.000 công nhân lao động Cty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên tha thiết đề nghị Chính phủ chỉ đạo thực hiện ngay việc thoái vốn nhà nước để công ty còn có cơ hội kêu gọi nhà đầu tư hợp tác với công ty chủ động xử lý giai đoạn 2, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tiếp tục thực hiện hoàn thành dự án. Nếu tiếp tục kéo dài một thời gian nữa, có lẽ công nhân lao động Gang thép Thái Nguyên không còn cơ hội để kiến nghị.

Tại cuộc họp Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thái Nguyên mới đây liên quan đến việc tháo gỡ khó khăn cho TISCO, thông điệp được thống nhất và đặc biệt quan tâm là cần tách biệt rõ những sai phạm của việc triển khai Dự án giai đoạn 2 với thực tế hoạt động ổn định, hiệu quả của nhà máy hiện tại trong suốt thời gian vừa qua. Từ đó, tiếp tục duy trì hoạt động để tạo việc làm cho hơn 4.000 lao động, đảm bảo an sinh xã hội cho hàng vạn nhân lực phía nam thành phố.