Lưu ý khi hãm nước cho hồ tiêu

Trong điều kiện khô hạn phù hợp, cây hồ tiêu phân hóa mầm hoa tốt, sức khỏe của cây vẫn bình thường, khi những cơn mưa đầu mùa đến thì cây bung cựa, ra hoa và đậu quả tốt, có triển vọng cho năng suất cao.

Ngược lại, nếu điều kiện thời tiết không thuận lợi, sau khi thu hoạch nắng nóng kéo dài, độ ẩm đất và không khí quá thấp (khoảng 20% và 40 – 45%) mà không tưới nước bổ sung hợp lý cho cây hồ tiêu để duy trì độ ẩm đất và độ ẩm không khí ở mức khô hạn phù hợp (28 – 29%; 55 – 65%) thì cây hồ tiêu bị mất sức trầm trọng, bộ rễ bị tổn thương, cây bị vàng lá, thậm chí rụng lá, khả năng phân hóa mầm hoa kém sẽ ảnh hưởng đến năng suất sau này.

Khi mùa mưa đến, tốc độ hồi phục sinh trưởng của cây hồ tiêu rất chậm, ảnh hưởng đến khả năng bung cựa, ra hoa đậu quả kém, gié ngắn, quả thưa dẫn đến năng suất sẽ bị giảm sút nghiêm trọng, ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân; từ đó dẫn đến hệ lụy là sản xuất hồ tiêu thiếu tính bền vững.

Mùa khô năm 2019 – 2020 ở Tây Nguyên rất khốc liệt so với nhiều năm trước (nắng, khô từ tháng 12/2019 đến đầu tháng 5 năm 2020 (6 tháng) do tác động của biến đổi khí hậu; nhiệt độ cao (nhiều ngày nhiệt độ không khí bình quân từ 37 – 39^oC), không có mưa, độ ẩm không khí rất thấp (40 - 45%) nên đã ảnh hưởng đến sinh trưởng và sức chống chịu của cây hồ tiêu trong giai đoạn này nếu như không được quan tâm giải pháp về độ ẩm đất và không khí vườn tiêu phù hợp trong giai đoạn sau thu hoạch và xiết nước cho cây hồ tiêu.

Tại Đăk Nông, Đăk Lăk nhiều vườn tiêu do nông dân chưa hiểu hết bản chất của vấn đề hãm nước cho vườn hồ tiêu nên trong mùa khô năm 2019 – 2020 vẫn giữ nguyên trạng thái vườn tiêu sau thu hoạch (có tưới 1 hoặc 2 lần vào đầu mùa khô, hoặc không tưới) đến thời điểm đầu tháng 5/2020.

Tại thời điểm này các vườn tiêu này đã bị mất sức sinh trưởng, lá vàng, héo và rụng, chưa có dấu hiệu phun cựa hoặc có phun cựa nhưng lác đác, gié ngắn mặc dù có nơi đã xuất hiện vài cơn mưa đầu mùa (Đăk Song, Đăk R’lấp).

Trong khi đó nhiều vườn tiêu, nông dân đã áp dụng giải pháp tưới hợp lý trong mùa khô, đặc biệt là giai đoạn các tháng cuối mùa khô (tưới tiết kiệm với lượng nước từ 70 – 80 lít/trụ kết hợp với bón phân NPK 16-16-8 hoặc 20-10-10 hoặc các loại phân khác có hàm lượng đạm, lân cao và kali thấp cho cây hồ tiêu) giúp cho vườn tiêu sinh trưởng, phát triển bình thường, và khi những cơn mưa đầu mùa đến có độ ẩm đất và không khí phù hợp thì cây hồ tiêu sinh trưởng tốt hơn với biểu hiện như lá chuyển màu xanh, hình thành lá non và phun cựa khá đồng loạt, gié dài, triển vọng cho năng suất cao.

Đặc điểm sinh lý của cây hồ tiêu là giai đoạn sau thu hoạch, cây cần phải có thời gian hãm nước hợp lý để giúp phân hóa mầm hoa, ra hoa đậu quả tốt khi mùa mưa đến.

Tuy nhiên để đảm bảo mục tiêu mong muốn trong bối cảnh điều kiện khí hậu thời tiết bất thuận do tác động của biến đổi khí hậu, bà con nông dân cần lưu ý các vấn đề sau:

Theo dõi sự biến động của thời tiết trong giai đoạn hãm nước, đặc biệt là nhiệt độ, độ ẩm không khí để có những giải pháp kỹ thuật thích ứng phù hợp nhằm đảm bảo cho cây hồ tiêu phân hóa mầm hoa tốt.

Trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu xảy ra ngày càng rõ với quy mô ngày càng rộng và mức độ ngày càng trầm trọng hơn; đặc biệt là ở vùng Tây Nguyên, hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra với tần suất ngày càng dày hơn, trong đó có hiện tượng khô hạn xảy ra khá thường xuyên không theo quy luật tự nhiên so với những năm 2010 trở về trước.

Mùa khô ở Tây Nguyên có xu hướng kéo dài hơn, nhiệt độ cao hơn, nắng nóng nghiêm trọng hơn, độ ẩm không khí thấp và thiếu nguồn nước tưới. Như vậy sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất hồ tiêu nói riêng ở đây đang đối mặt với nguy cơ thiếu tính bền vững nếu như không có những giải pháp kỹ thuật thích ứng để hạn chế rủi ro này trong quá trình sản xuất.

Trường hợp điều kiện thời tiết bình thường theo quy luật tự nhiên thì sau thu hoạch khoảng từ 7 – 10 ngày cần tưới nước 1 đợt, kết hợp bón phân đạm và lân hoặc phân NPK có hàm lượng đạm và lân cao với lượng khoảng 80 – 100 g/cây để giúp cây tiêu hồi phục sau thu hoạch; chuẩn bị phân hóa mầm hoa và tăng khả năng chống chịu với điều kiện bất thuận.

Lượng nước tưới trung bình khoảng 100 – 150 lít/cây (nếu tưới trực tiếp) hoặc từ 80 – 100 lít/cây nếu tưới tiết kiệm hoặc nhỏ giọt.

Chu kỳ tưới khoảng 25 – 30 ngày để đảm bảo cho cây có thời gian hãm nước. Các lần sau lượng nước tưới ít hơn so với lần 1 từ 20 – 30%.

Có thể kết hợp bón phân qua hệ thống tưới ở những vườn có lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm hoặc nhỏ giọt. Khi bón phân qua hệ thống tưới lượng phân bón giảm từ 30 – 40% so với bón trực tiếp vào đất.

Trường hợp điều kiện thời tiết bất thuận, thời gian nắng nóng kéo dài, nhiệt độ không khí cao (như mùa khô năm 2019 – 2020), bà con cần phải tưới nước bổ sung cho cây hồ tiêu vào giai đoạn cuối mùa khô với chu kỳ ngắn hơn (khoảng 15 – 20 ngày/lần) và kết hợp bón thêm phân đạm và lân hoặc phân NPK chứa đạm và lân cao; lượng bón từ 50 – 60 g/cây trong trường hợp tưới trực tiếp và 30 – 40 g/cây trong trường hợp bón phân qua hệ thống tưới. Lượng nước tưới cho hồ tiêu từ 80 – 100 lít/cây nếu tưới trực tiếp, hoặc 50 – 70 lít/cây nếu tưới tiết kiệm hoặc nhỏ giọt.

Không nên tưới nước với lượng quá nhiều và chu kỳ tưới ngắn. Việc tưới nước nhiều lần cùng với lượng nước cao kết hợp với bón phân sẽ làm cho cây hồ tiêu không có đủ thời gian khô hạn để phân hóa mầm hoa, cây sẽ có ưu thế sinh trưởng dinh dưỡng (cây xanh tốt, sinh trưởng khỏe) nên ảnh hưởng đến ra hoa (hoa ít và nở không tập trung, chia làm nhiều đợt), từ đó dẫn đến ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả kinh tế.

Tóm lại, để ứng phó với tác hại của điều kiện bất thuận trong mùa khô ở Tây Nguyên, người trồng tiêu cần quan tâm theo dõi diễn biến thời tiết khí hậu trong giai đoạn hãm nước cho cây để có giải pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả bằng kỹ thuật quản lý tưới, bón phân phù hợp nhằm giúp cho cây hồ tiêu sinh trưởng khỏe, chống chịu được với điều kiện khô hạn và phân hóa mầm hoa tốt, tỷ lệ ra hoa đậu quả cao khi mùa mưa đến góp phần đảm bảo sản xuất hồ tiêu bền vững.