Mở rộng diện tích trồng sắn ở Tây Nguyên: Hệ lụy khó lường

Sắn là loại cây dễ trồng, đầu tư ít, thích hợp với nông dân ít vốn. Mấy năm trở lại đây, giá sắn luôn giữ ở mức ổn định có lãi cho nông dân, vậy nên việc mở rộng diện tích trồng sắn ở các tỉnh Tây Nguyên đang phá vỡ quy hoạch cơ cấu cây trồng, đồng thời đe dọa nghiêm trọng đến những cánh rừng nguyên sinh ở đây.

Vỡ quy hoạch

Cây sắn ở Tây Nguyên đang bùng nổ diện tích, năm sau cao hơn năm trước. Nhiều loại cây trồng truyền thống khác đang phải nhường chỗ cây sắn.

Ồ ẠT TRỒNG SẮN

Thống kê từ Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT): Cả nước hiện có khoảng trên 400.000 ha sắn: Các tỉnh Bắc Trung bộ trên 65.000 ha, Nam Trung bộ trên 70.000 ha, Đông Nam bộ gần 140.000 ha, nhiều nhất vẫn là các tỉnh Tây Nguyên với khoảng 160.000 ha.

Tại Tây Nguyên, tất cả các tỉnh đều có diện tích sắn trồng vượt quy hoạch rất cao. Tỉnh Đăk Lăk năm 2010 có 27.500 ha sắn, đến đầu năm 2014, diện tích sắn của tỉnh này đã lên đến 35.000 ha, trong khi quy hoạch chỉ có 15.000 ha. Đơn cử như ở huyện Ea Súp: Quy hoạch cho cây sắn chỉ có 1.500 ha, trong khi thực tế nông dân huyện này đã trồng được trên 3.200 ha.

Báo cáo từ tỉnh Kon Tum cho biết: Năm 2013, tỉnh này quy hoạch cho cây sắn là 28.000 ha, trong khi con số thực tế lên đến 34.000 ha. Chỉ tính riêng trong 4 tháng đầu năm 2014, nông dân Kon Tum đã trồng được 29.000 ha sắn.

Đường Hồ Chí Minh đoạn qua các huyện của tỉnh Kon Tum như Kon Rẫy đi Kon Plong hay Sa Thầy sang Ngọc Hồi rồi vượt lên Đăk Glei…, không khó khi nhận ra bạt ngàn rẫy sắn: Rừng xưa rẫy cũ có, mà dân tự ý khai hoang trồng mới cũng rất nhiều.

Dẫn đầu cho diện tích sắn ở các tỉnh Tây Nguyên là Gia Lai với 50.000 ha cho loại cây này. Ở các huyện phía đông tỉnh Gia Lai, diện tích sắn tăng đột biến, gây không ít khó khăn cho chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp sở tại. Chỉ riêng huyện Kbang đã có khoảng 5.200 ha sắn, tăng gần 2.000 ha so với quy hoạch; huyện Kông Chro của tỉnh này cũng có con số tương tự như ở huyện Kbang.

PHÁ VỠ QUY HOẠCH

Đầu tư ít, dễ trồng lại có mức giá ổn định trong những năm gần đây nên ở Tây Nguyên, diện tích trồng sắn tăng đột biến. Thậm chí ở nhiều nơi, sắn còn được trồng trên vùng đất đỏ bazan - loại đất vốn để trồng những loại cây dài ngày, cho nguồn thu cao như cà phê, hồ tiêu…

Điều này đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến quy hoạch cơ cấu cây trồng trên địa bàn. Nhiều nơi quy hoạch để trồng ngô lai, bông vải, nay nông dân tự ý chuyển sang trồng sắn. Đơn cử như ở xã Lơ Ku - một trong những xã có diện tích sắn tăng cao nhất huyện Kbang (tỉnh Gia Lai): Cây sắn đang là cây trồng có diện tích dẫn đầu của xã này, trong khi cây trồng truyền thống ở đây như ngô lai lại giảm mạnh (có khi cây ngô chỉ đạt diện tích gieo trồng 24% so với kế hoạch).

Ở huyện Kông Chro (Gia Lai), nhiều diện tích vốn quy hoạch để trồng lúa cạn, ngô lai, dưa hấu… nay nông dân tự chuyển đổi sang trồng sắn. Nông dân Đinh Liu (dân tộc Bah Nar) ở làng Hlang 2, xã Yang Nam (huyện Kông Chro) có gần 2 ha sắn - vốn là đất gia đình ông trồng lúa cạn từ nhiều năm nay, nói: “Cây sắn dễ trồng, chi phí thấp, ít bị ảnh hưởng do thời tiết nên gia đình mình chuyển từ cây lúa cạn sang trồng sắn”. Huyện Krông Pa (Gia Lai) cũng không ngoại lệ.

Ông Đinh Xuân Duyên - Trưởng phòng Nông nghiệp-PTNT huyện này, cho biết: Năm 2014, huyện quy hoạch diện tích trồng sắn là 8.500 ha, trong khi đến thời điểm hiện tại, diện tích sắn đã lên đến trên 10.000 ha.

Giải thích vấn đề này, ông Duyên cho biết: Do cây mè (vừng - loại cây truyền thống của huyện Krông Pa) và một số loại cây trồng hàng năm của huyện phụ thuộc nhiều vào thời tiết - vốn đã rất khắc nghiệt ở đây, trong khi cây sắn mấy năm nay luôn giữ giá mức ổn định có lãi, lại dễ trồng, đầu tư ít nên nông dân tự ý chuyển đổi một số diện tích vốn để trồng mè sang trồng sắn.

Việc nông dân Tây Nguyên mở rộng diện tích trồng sắn một cách tự phát đã làm sản lượng sắn trên địa bàn tăng đột biến. Theo đó, sản phẩm nhiều lúc bị ứ đọng, bị ép giá gây thua thiệt lớn cho nông dân. Tỉnh Gia Lai có 4 nhà máy sắn với tổng công suất 1.640 tấn/ngày mà nhiều lúc vẫn không thể tiêu thụ hết lượng sắn của nông dân.

Ông Nguyễn Văn Bộ - Trưởng phòng Nông nghiệp (Sở NN-PTNT) tỉnh Gia Lai, cho biết: 4 nhà máy sắn nói trên, nhiều lúc chỉ đáp ứng được 40% sản lượng sắn trên địa bàn tỉnh. Theo đó, lượng sắn còn lại trôi nổi trên thị trường, bị tư thương ép giá, gây thiệt thòi lớn cho nông dân.

Tăng diện tích trồng sắn, phá vỡ quy hoạch cơ cấu cây trồng đang là vấn đề nóng bỏng đối với nông nghiệp các tỉnh Tây Nguyên. Chưa dừng lại ở đó, việc mở rộng diện tích sắn trên đã “nuốt” đi rất nhiều diện tích rừng ở đây, xâm hại nghiêm trọng đến tài nguyên rừng.