Việt Nam đang trở thành một trong những nước dẫn đầu thế giới về xuất khẩu gia công đồ gỗ. Ảnh: Đào Thanh.
Thưa ông! Ông đánh giá thế nào về vị trí của ngành gỗ Việt Nam hiện nay trên thế giới?
Nông nghiệp gắn với chuỗi các sản phẩm của ngành trồng rừng hiện nay đang được phát triển tại Việt Nam và được thế giới thừa nhận.
Nước ta hiện nay chủ yếu là sử dụng cây gỗ keo và phần nào là cao su, bạch đàn… Việc phát triển vùng nguyên liệu vừa hỗ trợ cho việc chế biến gỗ ở công đoạn sau, cũng như đóng góp rất tốt cho việc tạo công ăn việc làm và tạo cho người nông dân thu nhập. Diện tích rừng được mở rộng sẽ ngày càng đóng góp sâu sắc hơn trong việc cải thiện môi trường và cân bằng hệ sinh thái.
Công đoạn gia công sản xuất, Việt Nam cũng đang phát triển nhanh. Từ nước sản xuất thủ công đồ gỗ, Việt Nam đã sản xuất được các hàng nội thất ngày càng cao cấp đáp ứng được yêu cầu của các thị trường khó tính hơn.
Kết quả, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nước dẫn đầu thế giới về gia công đồ gỗ xuất khẩu và đứng thứ 2 ở châu Á, sau Trung Quốc. Việt Nam đã vượt qua được các đối thủ khác như Malaysia, Thái Lan. Đây đều là những quốc gia có bề dầy lịch sử về phát triển đồ gỗ.
Ngoài đồ nội thất, thì có 2 sản phẩm liên quan đến đồ gỗ đó là sản phẩm ván công nghiệp, ván plywood ép nhiều lớp của Việt Nam cũng phát triển rất nhanh.
Ngành sản xuất gỗ đã giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động. Ảnh: Đào Thanh.
Một sản phẩm khác nữa, dù là sản phẩm phụ nhưng có đóng góp không hề nhỏ đó là ván dăm để làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp giấy. Sản phẩm này có đóng góp hơn 20% doanh số xuất khẩu của ngành gỗ. Tuy nhiên, mặt hàng này cũng có mặt hạn chế, đó là việc xuất khẩu sẽ sử dụng nguồn nguyên liệu rất lớn nhưng giá trị thu về không cao. Bởi thế, về mặt chủ trương chung, nhà nước đang nghiên cứu những giải pháp để giảm ảnh hưởng, đồng thời có quy hoạch đảm bảo ngành xuất khẩu ván dăm không phát triển theo kiểu tự phát, ồ ạt sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hướng chính của Việt Nam đó là xuất khẩu đồ gỗ.
Vùng nguyên liệu luôn quan trọng trong các hoạt động sản xuất, vậy đối với ngành gỗ Việt Nam vùng nguyên liệu có phải vẫn là điểm yếu?
Nguyên liệu là vấn đề then chốt của ngành xuất khẩu đồ gỗ, thế nhưng hiện nay ta chưa kiểm soát được chất lượng của nguyên liệu.
Thứ nhất về giống cây lâm nghiệp không được quy hoạch rõ ràng, đã làm chất lượng giống cây càng ngày càng kém đi. Vì thế diện tích vùng nguyên liệu có thể tăng, nhưng năng suất và chất lượng gỗ lại thấp đi.
Thứ hai là tuổi cây khai thác hiện nay ở các vùng đều chưa được kiểm soát. Phần lớn tại các vùng nguyên liệu, cây rừng trồng mới 5 năm tuổi đã khai thác, diện tích rừng từ 7 đến 10 năm tuổi còn mỏng. Dù Bộ NN-PTNT và các tỉnh có chủ trương phát triển cây gỗ lớn, thế nhưng chính sách đi kèm hầu như chưa có gây khó khăn trong việc triển khai.
Hiện nay, vùng nguyên liệu vẫn còn là điểm yếu trong ngành gỗ Việt Nam. Ảnh: Đào Thanh.
Theo ông rào cản lớn nhất của ngành gỗ Việt xuất khẩu hiện nay là gì?
Nhà nước đã ủng hộ và đồng hành cùng các doanh nghiệp ngành gỗ của Việt Nam. Thế nhưng sự phát triển ồ ạt những năm gần đây khiến nảy sinh một số vấn đề như: Các doanh nghiệp Trung Quốc tràn sang Việt Nam đã làm cho thị trường Việt Nam rất khó khăn.
Việc làm này sẽ dẫn đến 2 hệ quả, một là sự tăng trưởng nóng về ngành gỗ do Trung Quốc tạo ra. Như thế sẽ gây sự chú ý rất lớn từ các cơ quan quản lý của Mỹ nói riêng và các nước khác nói chung để xem Việt Nam có những sai sót gì không và đưa ra những loại thuế làm thâm hụt thương mại.
Rủi ro thứ hai là doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam thì họ chỉ gia công một phần ở Việt Nam, còn lại họ sử dụng nguyên liệu bán thành phẩm chủ yếu nguồn gốc xuất xứ tại Trung Quốc. Như vậy, vô hình chung Việt Nam trở thành điểm trung chuyển của luồng sản xuất từ Trung Quốc sang Mỹ. Và có thể trong quy trình này có một số điểm mình không thể kiểm soát được, để xảy ra sai sót như thế các đối tác khập khẩu dựa vào sai sót này để làm căn cứ đưa ra những chính sách hạn chế xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam. Như vậy, các doanh nghiệp làm ăn trong nước vô tình sẽ bị ảnh hưởng.
Hiện nay, đã có 2 sản phẩm của ngành gỗ Việt đang bị Mỹ điều tra đó là ván ép và các sản phẩm nội thất. Các điều tra liên quan đến việc dùng gỗ không hợp pháp, nguồn gốc xuất xứ gian lận… như thế sẽ rất nguy hiểm.
Sản phẩm gỗ Việt cũng có những điểm yếu nhất định. Trong đó, đồ gỗ Việt xuất khẩu ra nước ngoài đều bán cho các tập đoàn lớn trên thế giới, chưa gắn được thương hiệu vào từng sản phẩm. Như Công ty cổ phần Woodland hiện đang cung cấp cho các đối tác lớn tại Thụy Điển, Mỹ cũng như châu Âu trên phương thức hợp đồng đặt hàng của đối tác để cùng phát triển. Nhưng việc bán sản phẩm vào hệ thống phân phối của họ thì Woodsland và các doanh nghiệp khác chưa làm được. Đây là điểm yếu của ngành gỗ Việt.
Nếu được kiến nghị về cơ chế chính sách, ông sẽ kiến nghị gì và mong muốn được tháo gỡ ra sao?
Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Woodsland ông Vũ Hải Bằng. Ảnh: NVCC.
Vấn đề hạ tầng hỗ trợ hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam hiện nay còn hạn chế. Các doanh nghiệp ngành gỗ Việt đang bị thiếu hụt các container để xuất khẩu đi nước ngoài. Còn phụ thuộc vào các hãng vận tải quốc tế. Trong khi đó Việt Nam chưa có một hãng nào có thể đáp ứng được, vì vậy khi thị trường biến động doanh nghiệp khó khăn trong việc vận chuyển hàng đến các đối tác như Mỹ, Châu Âu. Khả năng xử lý tại các cảng, chi phí vận chuyển nội địa từ nhà máy đến cảng càng ngày càng tăng, cũng khiến việc cạnh tranh ngày thêm khó khăn.
Vì vậy các doanh nghiệp ngành gỗ Việt rất cần cơ quan chức năng như Bộ Công thương, Bộ Giao thông Vận tải gỡ khó, tạo ra sự liên kết liền mạch, bởi tình trạng khó khăn này có thể sẽ tiếp tục kéo dài trong vài năm tới.
Bộ NN-PTNT đã nhìn nhận việc quy hoạch vùng nguyên liệu cho đồ gỗ nhưng cần phải có chính sách đi kèm. Như việc quy hoạch vùng nguyên liệu để khai thác gỗ dăm, vùng trồng rừng gỗ lớn; có chế tài quy định về tuổi khai thác… Việc làm này vì lợi ích chung của quốc gia chứ không phải riêng lợi ích của doanh nghiệp. Cùng với đó, việc kiểm soát giống cũng mong Bộ NN-PTNT phải làm chặt chẽ hơn.
Khi có chính sách vĩ mô ổn định, thuận lợi tôi tin rằng ngành gỗ Việt sẽ tiếp tục tăng trưởng và có đóng góp lớn cho nền kinh tế.
Chiến lược dài hơn của Công ty cổ phần Woodsland là làm sao ngày càng tạo được nhiều sản phẩm càng hiện đại hơn, chất lượng kiểm soát tốt hơn. Công ty hướng tới việc cân bằng giữa việc xuất khẩu các sản phẩm nội thất ra thị trường thế giới cũng như mở ra những cơ hội mới tại thị trường trong nước.
Tại thị trường Việt, công ty luôn xem việc cấp chứng chỉ rừng FSC là hoạt động triển khai lớn. Cấp chứng chỉ cho các đơn vị công ty đã hỗ trợ về mặt kỹ thuật, tài chính và đảm bảo tiêu thụ sản phẩm gỗ rừng khi đến tuổi khai thác. Bởi thế các diện tích rừng FSC của công ty đã không ngừng mở rộng. Diện tích này đảm bảo đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng của công ty cho xuất khẩu.
Cùng với việc chú trọng duy trì mở rộng diện tích rừng FSC. Công ty cổ phần Woodsland đang hướng tới việc cấp những chứng chỉ nội địa Việt Nam, để chứng tỏ được việc kiểm soát diện tích rừng trồng có nguồn gốc xuất xứ và đảm bảo chất lượng.
Xin cảm ơn ông!
