Nơm nớp vì sạt lở bờ sông

Báo động sông “nuốt” làng

Sông Ngàn Sâu, sông Tiêm và sông Rào Nổ nằm ở huyện Hương Khê (Hà Tĩnh). Đây là địa phương nổi tiếng "chưa mưa đã lụt" nên sau mỗi mùa mưa, người dân nơi đây lại canh cánh lo sợ tình trạng sạt lở bờ sông ngày càng nghiêm trọng.

Sinh ra và lớn lên bên dòng Ngàn Sâu ở thôn Tân Hội, xã Hương Trạch (huyện Hương Khê), lại cách Nhà máy thủy điện Hố Hô chỉ 10km, ông Thái Dương Hữu chứng kiến không biết bao nhiêu cơn lũ chảy qua cuộc đời mình và ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều thế hệ trong gia đình. Ông cũng tận mắt nhìn nước lũ cuồn cuộn cuốn theo hàng trăm khối đất đá phía sau vườn nhà.

“Cả vườn cây gió trầm của gia đình tôi rộng hơn 100m2 đã trôi theo nước sông Ngàn Sâu từ lâu. Đất vườn từ bờ sông vào móng nhà ban đầu cách hơn 10m, giờ chỉ còn lại hơn 5m”, ông Hữu nói.

Bà Nguyễn Thị Hồng Xuân, vợ ông Hữu ngồi bên cạnh tiếp lời: “Cả khu vườn của gia đình bây giờ giống như bị bỏ bom, nền đất yếu dần, nếu không có kè chắn thì sớm muộn cũng ảnh hưởng đến căn nhà chúng tôi đang ở”.

Cách gia đình ông Hữu, bà Xuân vài chục mét là ngôi nhà của ông Phan Ngọc Dung. Tình trạng sạt lở sau vườn nhà còn nghiêm trọng hơn. Điểm sạt lở sâu nhất chỉ cách căn nhà cấp 4 của gia đình chưa đầy 4m, nhiều gốc bưởi Phúc Trạch trong vườn trơ rễ, nằm chênh vênh bên dòng Ngàn Sâu. Nguy cơ “sông nuốt chửng” nhà dân có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Theo khảo sát của chúng tôi, hiện dọc sông Ngàn Sâu có nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng, ảnh hưởng rất lớn đến đời sống người dân. Đặc biệt, đoạn qua xã Hương Trạch sạt lở nghiêm trọng có chiều dài gần 600m, còn tại xã Hương Đô dài hơn 1.100m. Cuối năm 2021, UBND huyện Hương Khê đã phê duyệt thiết kế xây dựng công trình chống sạt lở bờ sông Ngàn Sâu đoạn qua 2 xã này với tổng mức đầu tư hơn 81 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có nguồn để triển khai xây dựng.

Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Khê, ông Phan Kỳ cho hay, những năm qua, Trung ương và tỉnh đã quan tâm, đầu tư xây dựng nhiều công trình, trong đó có 10 tuyến kè chống sạt lở bờ sông, với tổng chiều dài trên 12,5km trên địa bàn các xã Lộc Yên, Hương Trạch, Phúc Trạch, Gia Phố, Hòa Hải, Hương Vĩnh, Điền Mỹ.

Tuy nhiên, hiện trên địa bàn huyện vẫn còn nhiều vùng xung yếu bị sạt lở ảnh hưởng đến đất ở, đất sản xuất và hạ tầng kinh tế - xã hội, trọng điểm như các xã Hương Đô, Hương Xuân, Gia Phố, Hương Thủy, Điền Mỹ, Lộc Yên…

“Để chủ động ứng phó với thiên tai, UBND huyện đã chỉ đạo UBND các xã xây dựng phương án sơ tán dân phù hợp với điều kiện của từng địa phương. Đối với các hộ có nguy cơ mất an toàn cao, đã tuyên truyền, vận động hộ dân di dời đến nơi an toàn. Tại các điểm xung yếu còn lại, tổ chức cắm biển cánh báo nguy hiểm và thường xuyên theo dõi diễn biến để triển khai phương án sơ tán dân khi cần thiết”, ông Kỳ thông tin thêm.

Không chỉ “rốn lũ” Hương Khê bị đe dọa, năm nào đến mùa mưa bão, người dân các huyện miền núi Vũ Quang, Đức Thọ… cũng sống trong tâm trạng thấp thỏm, lo âu trước tình trạng sạt lở đất. Những ngôi nhà, đường sá, ruộng vườn bị đất đá vùi lấp trở thành nỗi ám ảnh và đeo bám năm này qua năm khác.

Ông Nguyễn Văn Huyên, trú tại xã Đức Giang, huyện Vũ Quang cho hay, tình trạng sạt lở bờ sông Ngàn Sâu đã xảy ra từ những năm 2010. Mỗi năm vào mùa mưa lũ, hai bên bờ, đất đá liên tục bị dòng nước cuốn xuống lòng sông. “Nhiều hôm đang ngủ ngon giấc nghe tiếng sóng nước đập vào bờ rồi kéo theo đất đá xuống sông khiến ai cũng giật mình”, ông Tứ nói.

Hiện tại xã Đức Giang có 2 điểm sạt lở nghiêm trọng thuộc địa phân xóm 2 Văn Giang. Sau khi khảo sát thực địa, chính quyền địa phương đã báo cáo lên UBND huyện Vũ Quang và có nhiều đoàn về khảo sát. Tuy nhiên, kinh phí để xây dựng bờ kè quá lớn nên chưa thể bố trí nguồn.

Tại huyện Đức Thọ, địa phương nổi tiếng với sông La thơ mộng, vào mùa mưa lũ cũng hung hãn không kém sông Ngàn Sâu.

Khu vực Làng Soi, xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ  đang đứng trước nguy cơ bị “xóa sổ” vì tình trạng sạt lở bở sông. Làng Soi vốn là một bãi đất nhô lên, chia dòng sông La làm 2 nhánh, rồi hợp lại về phía cuối bãi. Đầu nguồn bãi Soi là bến Tam Soa, nơi gặp nhau của 2 dòng sông Ngàn Phố và Ngàn Sâu.

Ông Phan Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Tùng Ảnh cho hay, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở ở Làng Soi. Trong đó, yếu tố thời tiết vào mùa mưa lũ chỉ là một phần, phần còn lại là do tình trạng khai thác cát trái phép tại địa phương đã tồn tại nhiều năm nhưng chưa được xử lý triệt để.

“Trước mắt, chúng tôi phối hợp với lực lượng chức năng sẽ tuyên truyền để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép, nhưng về lâu dài, cần nguồn lực đầu tư xây dựng kè, bảo vệ bờ sông ở Làng Soi. Nếu tiếp tục kéo dài tình trạng sạt lở, nguy cơ “xóa sổ” ngôi làng tồn tại cả trăm năm này là khó tránh khỏi”, ông Phan Tiến Dũng nhấn mạnh thêm.

Cần 250 tỷ xây dựng các tuyến kè

Trao đổi với NNVN, ông Trần Đức Thịnh, Phó Chi cục trưởng phụ trách Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh cho rằng, Hà Tĩnh là địa phương có nhiều sông suối, địa hình đồi núi dốc, trung bình trên 20 độ, nhiều nơi có độ dốc 40 độ, bên cạnh đó, hoạt động địa chất khiến đất đá bở, liên kết yếu. Mưa lũ thường xuyên kéo dài làm biến đổi dòng chảy càng khiến cho tình trạng sạt lở đất ở Hà Tĩnh diễn ra nhiều nơi từ vùng đồi núi đến sông suối.

Theo kết quả đánh giá tại thời điểm giữa năm 2021, trên địa bàn toàn tỉnh có đến 33 vị trí sạt lở, trong đó có 5 vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm; 11 vị trí sạt lở nguy hiểm, số còn lại ở mức độ bình thường. Sạt lở bờ sông gây ảnh hưởng lớn đến đời sống, sản xuất của nhân dân, nhất là tại các vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm, nếu không được xử lý sẽ tác động trực tiếp đến đời sống sinh hoạt của nhân dân. Điển hình như sạt lở tại bờ sông Tiêm tại xã Hương Vĩnh, huyện Hương Khê với khoảng 20 hộ dân sinh sống trong khu vực bị ảnh hưởng.

Còn sạt lở bờ sông Ngàn Sâu tại xã Đức Liên, huyện Vũ Quang có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến đường sắt Bắc - Nam và tuyến đường giao thông liên xã trên địa bàn nếu không được xử lý sớm. Ngoài ra, một số vị trí khác như sạt lở bờ sông Ngàn Sâu đoạn qua xã Đức Lạng, xã Hòa Lạc, huyện Đức Thọ cũng ảnh hưởng đến các hộ dân sinh sống trong khu vực và cần phải có các giải pháp xử lý cấp bách.

“Để xử lý dứt điểm các vị trí sạt lở, nhất là đối với các vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm, trước mắt kính đề nghị Chính phủ và các bộ, ngành trung ương hỗ trợ tỉnh khoảng 250 tỷ đồng để xây dựng cấp bách các tuyến kè chống sạt lở bờ sông, bờ biển để bảo vệ tính mạng, tài sản của nhà nước và nhân dân theo kế hoạch thực hiện Đề án xử lý sạt lở bờ sông, bờ biển của Chính phủ đã được phê duyệt”, ông Trần Đức Thịnh kiến nghị.