Tuy nhiên, hiện nay, nền nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự thay đổi của môi trường, biến đổi khí hậu, đô thị hóa, và sự thay đổi trong nhu cầu tiêu thụ sản phẩm nông sản.
Việc bảo vệ và phát triển các hệ thống nông nghiệp truyền thống, đồng thời kết hợp phát triển bền vững và gia tăng giá trị kinh tế qua du lịch cũng như sản phẩm nông sản chất lượng cao, đang trở thành một vấn đề cấp thiết.
Để giải quyết các vấn đề này, Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình thành công của Hàn Quốc - nơi đã kết hợp chặt chẽ giữa bảo tồn và phát triển nông nghiệp truyền thống trong một chiến lược phát triển bền vững.
Một trong những yếu tố quan trọng trong mô hình thành công của Hàn Quốc là việc bảo tồn các hệ thống nông nghiệp truyền thống dưới hình thức Di sản Nông nghiệp quan trọng toàn cầu (GIAHS), được công nhận bởi Tổ chức FAO.
GIAHS đã được chứng minh là một công cụ hiệu quả trong việc bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững, nhờ vào sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự nhiên cũng như nhân tạo. GIAHS không chỉ bảo vệ hệ sinh thái mà còn đáp ứng nhu cầu phát triển lâu dài cho cộng đồng địa phương, gìn giữ văn hóa, duy trì sự ổn định trong cuộc sống. Hiện nay, thế giới đã có 62 địa điểm ở 22 quốc gia được công nhận là GIAHS, trong đó khu vực Đông Bắc Á, bao gồm Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, chiếm đến 50% tổng số các di sản này.
Hàn Quốc là một trong những quốc gia điển hình trong việc kết hợp bảo tồn các hệ thống nông nghiệp truyền thống với phát triển kinh tế và du lịch. Xứ sở Kim chi hiện có 7 khu vực được công nhận là GIAHS, bao gồm các địa điểm như nông nghiệp nhân sâm Geumsan, nông nghiệp trà truyền thống Hadong, ruộng bậc thang Cheongsando, và nghề lặn biển của phụ nữ đảo Jeju. Những hệ thống này không chỉ bảo vệ đa dạng sinh học mà còn đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế địa phương.
Cụ thể, doanh thu từ sản phẩm nhân sâm Geumsan đạt khoảng 1,2 tỷ USD vào năm 2019, chiếm 30% tổng sản lượng nhân sâm của Hàn Quốc, tạo việc làm cho hơn 10.000 người. Trà Hadong, với doanh thu xuất khẩu đạt 50 triệu USD vào năm 2020, cũng tạo công ăn việc làm cho hơn 5.000 hộ gia đình.
Thậm chí, ngành du lịch ở các khu vực này cũng phát triển mạnh mẽ. Cheongsando thu hút khoảng 200.000 lượt khách mỗi năm, mang lại doanh thu du lịch lên đến 15 triệu USD, trong khi nghề lặn biển của phụ nữ đảo Jeju thu hút hơn 100.000 du khách mỗi năm, đóng góp 10 triệu USD cho ngành du lịch địa phương.
Việt Nam sở hữu một kho tàng nông nghiệp phong phú, đặc biệt là các hệ thống nông nghiệp truyền thống ở các vùng miền núi, đồng bằng và ven biển. Các vùng này vẫn duy trì nhiều phương thức canh tác lâu đời, chẳng hạn như trồng lúa nước, cây dược liệu và các sản phẩm nông sản đặc trưng. Nếu biết cách bảo tồn và phát huy giá trị này, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng tiềm năng để phát triển bền vững.
Để hiện thực hóa điều này, Việt Nam cần xây dựng một chiến lược dài hạn, đưa các khu vực nông nghiệp truyền thống vào danh sách GIAHS, từ đó thúc đẩy bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường và gia tăng giá trị kinh tế thông qua du lịch và các sản phẩm nông sản chất lượng. Mô hình kết hợp giữa bảo tồn nông nghiệp truyền thống và phát triển kinh tế như ở Hàn Quốc là một hướng đi khả thi cho Việt Nam.
Tuy nhiên, việc đăng ký và bảo vệ các hệ thống nông nghiệp truyền thống của Việt Nam không phải là điều dễ dàng. Một trong những thách thức lớn là vấn đề nhận thức, sự hỗ trợ từ Chính phủ. Việc bảo tồn và phát triển bền vững đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, tổ chức quốc tế, cộng đồng địa phương. Bên cạnh đó, đô thị hóa hay biến đổi khí hậu cũng là những yếu tố tác động tiêu cực đến các phương thức canh tác truyền thống.
Chính phủ cần có các chính sách khuyến khích bảo vệ di sản nông nghiệp, hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang phương thức sản xuất bền vững. Việc xây dựng chiến lược đồng bộ, kết hợp bảo vệ di sản với phát triển kinh tế, đồng thời duy trì các giá trị văn hóa và sinh thái, là yếu tố then chốt để phát triển nông nghiệp bền vững tại Việt Nam.
Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi từ các quốc gia như Hàn Quốc trong việc kết hợp bảo tồn nông nghiệp truyền thống với phát triển kinh tế du lịch và các sản phẩm nông sản đặc trưng, từ đó phát triển các mô hình nông nghiệp bền vững kết hợp với du lịch cộng đồng. Các khu vực như Tây Bắc, miền Trung, Tây Nguyên, các địa phương có những phong tục, phương thức canh tác độc đáo, hoàn toàn có thể áp dụng những bài học từ Hàn Quốc.
Hệ thống nông nghiệp trà truyền thống của Hàn Quốc có thể được áp dụng tại các tỉnh như Thái Nguyên, nơi có những đồi chè lâu đời. Còn các khu vực có ruộng bậc thang như Hà Giang hay Lào Cai cũng có thể học hỏi từ mô hình ruộng bậc thang Gudeuljang của Hàn Quốc để phát triển du lịch nông thôn, bảo tồn cảnh quan cũng như giá trị văn hóa địa phương.
Việt Nam có thể trở thành một phần quan trọng trong mạng lưới Di sản Nông nghiệp Quan trọng Toàn cầu nếu biết khai thác đúng cách các giá trị nông nghiệp truyền thống. Với sự hỗ trợ từ Chính phủ và các tổ chức quốc tế, cùng với sự tham gia của cộng đồng địa phương, Việt Nam sẽ có thể bảo vệ và phát triển bền vững các hệ thống nông nghiệp truyền thống, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng nông thôn.
