Vào cuối những năm 1960, 1970, trước sự tàn phá của bụi phóng xạ hạt nhân thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông ra chỉ thị cho các thành phố của nước này xây dựng những khu chung cư có hầm tránh bom, đủ khả năng chống chịu áp lực từ một vụ nổ bom nguyên tử. Chỉ tính riêng ở Bắc Kinh, khoảng 10.000 boongke như vậy đã được hình thành, theo National Geographic.
 |
| Dù đầy đủ điện nước, các căn hầm dưới lòng đất ở thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc khá ngột ngạt và bí bách vì hệ thống thông gió hoạt động kém hiệu quả. (Ảnh: LA Times). |
Tuy nhiên, khi Trung Quốc mở cửa với thế giới vào đầu những năm 80, các khu chung cư phòng thủ ở Bắc Kinh đã mất dần tác dụng như mục đích ban đầu của nó. Chúng được chuyển giao cho các nhà đầu tư bất động sản, chủ đất tư nhân. Họ ngay lập tức biến những nơi ẩn náu trước đây thành những phòng cho thuê nhỏ bé để tối đa hóa lợi nhuận, tạo nên một cộng đồng dân cư sinh sống dưới lòng đất.
Giờ đây, khi đêm xuống, hơn một triệu người, chủ yếu là các công nhân nhập cư và sinh viên từ vùng nông thôn đang theo học tại thành phố, biến mất khỏi những con phố náo nhiệt, sáng trưng của thủ đô Bắc Kinh để chui xuống lòng đất, một thế giới tách biệt hoàn toàn.
Nhiếp ảnh gia người Italy Antonio Faccilongo hồi tháng 12/2015 đã tới Bắc Kinh để lưu lại những hình ảnh về thế giới này. Các boongke trú ẩn không khó để tìm ra bởi chúng nằm rải rác ở khắp thành phố, tuy nhiên, việc tiếp cận chúng gặp không ít khó khăn.
Gần như mọi nơi Faccilongo tới, ông đều bị xua đuổi bởi các nhân viên an ninh và bảo vệ chung cư bởi một điều luật quy định không cho phép người nước ngoài tới những hầm trú bom nguyên tử như vậy. Thất vọng, Faccilongo gửi đơn khiếu nại lên chính quyền địa phương nhưng bị từ chối. Cuối cùng, ông tìm cách lẻn vào khi các nhân viên bảo vệ ra ngoài ăn trưa.
Nhưng thậm chí sau khi đã tiếp cận được, Faccilongo nhận thấy rất nhiều người dân trong thế giới lòng đất đều tỏ ra e dè, ngại ngùng trước ống kính máy ảnh. “Tôi đã gặp khoảng 150 người và chỉ 50 người cho phép tôi chụp ảnh họ”, Faccilongo nói. “Một số người lo sợ bởi họ đã bảo với người thân, gia đình ở quê nhà rằng họ tìm được công việc tốt ở thành phố và đang sống tại những chung cư tiện nghi”.
Thực tế, điều kiện sống trong những boongke trú bom ở Bắc Kinh vô cùng khắc nghiệt. Dù có hệ thống điện, đường ống nước và cống để làm nơi trú ẩn trong nhiều tháng cho người dân trước bom đạn hay bụi phóng xạ, việc thiếu hệ thống thông gió phù hợp khiến không khí trong các boongke trở nên ngột ngạt và ẩm mốc.
Người dân dùng chung bếp và nhà vệ sinh. Chúng luôn trong tình trạng chật chội và bẩn thỉu. Luật Trung Quốc quy định mỗi người thuê nhà cần một không gian sống tối thiểu là 4 mét vuông, nhưng luật trên không áp dụng với thế giới dưới lòng đất.
Một nhân vật trong các bức ảnh Faccilongo chụp là cô bé 4 tuổi Jing Jing. Em sống cùng bà, cha và em trai trong căn phòng nhỏ đến nỗi chỉ kê vừa một chiếc giường. “Nhà” của họ nằm bên cạnh một không gian rộng hơn được dùng làm chỗ để xe máy.
“Đó là nơi nghèo nhất mà tôi đến”, Faccilongo nhớ lại.
 |
| Giá một căn phòng cỡ nhỏ vào khoảng 40 USD/tháng, phù hợp với thu nhập của người lao động hay sinh viên ngoại tỉnh. (Ảnh: Zero Hedge). |
Năm 2010, trước vấn đề chủ đất lơ là quản lý và tình trạng mất an toàn tại những cộng đồng cư dân dưới lòng đất, chính quyền Bắc Kinh đã cấm việc sử dụng các boongke tránh bom hay những không gian lưu trữ khác làm nơi ở. Song nỗ lực dọn dẹp đến nay vẫn vấp phải khó khăn và không có kết quả. Nguyên nhân chính là các cư dân boongke không có nơi nào để đi.
Vài thập kỷ qua, Bắc Kinh chứng kiến tình trạng giá nhà đất tăng cao chóng mặt. Trung bình, một met vuông đất ở có giá khoảng 5.820 USD, biến nơi đây trở thành thành phố đắt đỏ thứ ba thế giới.
Dù vậy, hàng triệu người từ các vùng nông thôn vẫn cố gắng tới thủ đô để tìm kiếm những cơ hội tốt hơn. Không được hưởng nhiều phúc lợi và với thu nhập ít ỏi, các boongke trú ẩn là một trong những lựa chọn ít ỏi của họ.
Theo Faccilongo, một căn hầm nhỏ có giá khoảng 40 USD/tháng và các phòng kiểu ký túc xá lớn hơn với sức chứa 10 người mỗi phòng có giá thấp nhất là 20 USD/người/tháng.
Không ít cư dân dưới lòng đất là những người trẻ tuổi giàu hoài bão. Họ cho rằng đây chỉ là một giai đoạn khó khăn trên con đường hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn khi họ có đủ tiền để mua một căn hộ lớn với cửa sổ tràn đầy ánh nắng.
Một xu hướng khác đang nở rộ thời gian gần đây là các tổ chức biến những căn hầm trống thành trung tâm cộng đồng. Faccilongo từng gặp những căn hầm được chuyển đổi thành phòng ăn, phòng chơi bi-a, phòng karaoke cho tất cả mọi tầng lớp. Như Faccilongo miêu tả, các boongke đã trở thành động lực đoàn kết xã hội, nơi cả người giàu và người nghèo đều tìm đến.
