Tái cơ cấu nông nghiệp: Không can thiệp bằng mệnh lệnh hành chính

Đề án cũng hướng tới mục tiêu phân bổ lại lao động, tạo việc làm mới cho người dân.

NNVN có cuộc trao đổi với ông Lê Minh Hoan (ảnh), Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp, xoay quanh vấn đề này.

3 cây và 2 con

Xin ông cho biết việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp (TCCNN) của tỉnh Đồng Tháp như thế nào?

Đối với Đồng Tháp, nông nghiệp có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và tác động đến đời sống người dân. Vì vậy, đầu năm 2014, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã thông qua Đề án "Tái cơ cấu nông nghiệp (TCCNN) tỉnh Đồng Tháp đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030".

Đồng Tháp tiến hành tái cơ cấu cụ thể trên 5 ngành hàng chủ lực của tỉnh là lúa gạo, xoài, hoa kiểng, cá tra và vịt, trong đó, có 2 ngành hàng mang tầm quốc gia là lúa gạo, cá tra.

Đề án cũng hướng tới mục tiêu phân bổ lại lao động, tạo việc làm mới, trong đó bao gồm việc làm tại chỗ, việc làm trong, ngoài tỉnh và lao động ở nước ngoài, nhằm nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn, thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa mức sống và điều kiện sống giữa cư dân nông thôn và đô thị.

Cụ thể tỉnh triển khai Đề án như thế nào?

Phải bằng tư duy mới, lấy người SX và DN làm trung tâm trong từng bước triển khai, lấy tiêu chuẩn của thị trường (đầu ra) quyết định các yếu tố SX, chế biến (đầu vào).

Chính quyền không can thiệp bằng mệnh lệnh hành chính mà giữ vai trò tạo lập môi trường thuận lợi, hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp để nông dân và DN gặp nhau, xây dựng lòng tin, gắn kết 2 chủ thể này.

Đây là một chặng đường nhiều khó khăn, thách thức; không thể cùng một lúc tháo được tất cả nút thắt, vượt qua mọi điểm nghẽn, mà vừa đi, vừa điều chỉnh, vừa bổ sung. Tôi xem đây là một "phép thử" trong đổi mới cách nghĩ, cách làm, cách phối hợp của toàn bộ hệ thống chính trị với cộng đồng DN và các tầng lớp nhân dân.

Tiếp tục đổi mới công tác quản lý nhà nước, thực hiện cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đầu tư công, tăng cường mối liên kết vùng, mở rộng hợp tác đối ngoại để thu hút đầu tư hạ tầng, KHCN, dịch vụ và thị trường.

Đồng thời cũng phải rất chú trọng công tác truyền thông với phương châm "mưa dầm thấm lâu". Bằng cách tuyên truyền kiến thức về TCCNN đến cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Lãnh đạo tỉnh thường xuyên tiếp xúc, đối thoại với cán bộ, công chức và nông dân, giúp cho mọi người hiểu sâu hơn về mục tiêu của Đề án. Hiện nay, các ngành đang xây dựng kế hoạch nâng cao chuỗi ngành hàng lúa gạo tỉnh Đồng Tháp, kế hoạch phát triển HTX, THT tiên tiến gắn với vùng chuyên canh, xây dựng thương hiệu nông sản...

Vừa qua, chúng tôi đã phối hợp với Bộ NN-PTNT tổ chức "Hội thảo quốc tế về hỗ trợ kỹ thuật xúc tiến đầu tư tái cơ cấu nông nghiệp Đồng Tháp". Qua hội thảo, đã ký kết một số văn bản hợp tác với DN, thỏa thuận về các khoản tài trợ và các dự án đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp của tỉnh.

Việc TCCNN giống như bài toán giải phương trình có nhiều biến số cần giải quyết: vấn đề liên kết vùng, tích tụ đất đai, liên kết "bốn nhà", tác động của biến đổi khí hậu, việc phân định vai trò của nhà nước và sự tham gia của khu vực tư nhân...

Chắc chắn chúng ta cần phải có và sẽ có những đột phá về thể chế, những cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút nguồn lực xã hội, nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), phải tiếp cận với những mô hình nông nghiệp hiện đại của Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Israel...

Tuy nhiên, trước mắt, phải có cách tiếp cận từ suy nghĩ người nông dân, của DN. Chúng tôi thực hiện TCCNN bằng cách làm từng bước, chắc bước, thấm dần đến cơ sở, đến từng mảnh vườn, thửa ruộng, ao cá.

Chúng tôi luôn cần sự hiến kế, góp công sức của cả cộng đồng xã hội để tạo ra "cú hích" cho nông nghiệp tỉnh nhà vươn lên.

Liên kết

Thành quả thực hiện "cánh đồng liên kết" của Đồng Tháp trong thời gian qua và hướng phát triển trong thời gian tới thế nào, thưa ông?

Trong thời gian qua, mặc dù gặp không ít khó khăn trong từng mùa vụ, nhưng với sự tham gia góp sức của DN và nông dân, tính đến tháng 9 năm 2014, diện tích cánh đồng liên kết (CĐLK) là 86.630 ha, chiếm 16% tổng diện tích SX lúa của tỉnh.

Lúa và cá tra là 2 ngành hàng mang tầm quốc gia trong chiến lượt TCCN của tỉnh đặt trọng tâm

Nhiều DN tham gia vào chuỗi liên kết như: Cty Lương thực Đồng Tháp, Cty Cẩm Nguyên, Võ Thị Thu Hà, Lúa gạo Tân Hồng, ADC, Lương thực Phương Đông, Nhân Hiếu, Việt Thành…

Việc thực hiện mô hình này, đã tạo ra mối liên kết từ khâu SX đến tiêu thụ, có sự tham gia giữa 3 chủ thể: nông dân, HTX, DN, bước đầu đã thực hiện được mục tiêu phân chia lợi nhuận giữa các chủ thể này.

Mô hình CĐLK đã giúp nông dân an tâm SX, DN an tâm với chất lượng nguyên liệu, HTX tăng thêm lợi ích cho xã viên, mở rộng dịch vụ.

Người dân tham gia vào CĐLK được hỗ trợ vốn đầu vào, kỹ thuật gieo trồng và chăm sóc dịch bệnh, từ đó, giúp hạ giá thành SX và được thu mua giá cao hơn giá thị trường từ 100-200 đồng/kg cùng thời điểm.

Ngược lại, DN có được vùng nguyên liệu ổn định với chất lượng bảo đảm, có độ thuần cao, đáp ứng đòi hỏi các thị truờng, nâng cao giá trị hạt gạo Việt thông qua các thương hiệu: gạo theo mùa Nosavina, Kim Trường Xuân, Sếu đỏ, Ram Sa, Hương Tràm...

Từ những tín hiệu tích cực nêu trên, chúng tôi định hướng phát triển trong thời gian tới như sau:

(1) Tiếp tục mở rộng diện tích CĐLK với quy mô lớn hơn, chú trọng ứng dụng KHCN nâng tỷ lệ cơ giới hóa từ khâu SX đến thu hoạch, nhằm giảm giá thành, tăng lợi nhuận và nâng cao chất lượng lúa gạo;

(2) Xây dựng mối liên kết giữa dịch vụ cung ứng vật tư đầu vào và bao tiêu sản phẩm đầu ra. Trong đó, các cơ quan nhà nước giữ vai trò tư vấn pháp luật cho các hợp đồng liên kết, bảo đảm cho các bên thực hiện đúng theo các điều khoản đã thỏa thuận.

Đổi mới cách nghĩ về thị trường

Vậy cách làm đổi mới thị trường SX ngành nông nghiệp hiện nay của tỉnh như thế nào?

SX phải theo thị trường, mà nói đến thị trường là phải trả lời 3 câu hỏi: SX cái gì? SX như thế nào? SX cho ai?

Nói cách khác, phải chuyển từ bán cái mình SX ra được sang bán cái gì thị trường cần. Tuy nhiên, thị trường ở đâu và như thế nào là một câu hỏi lớn, chúng ta phải có trách nhiệm tìm ra lời giải chứ không dừng lại ở khẩu hiệu.

Theo tôi, tín hiệu thị trường đến từ DN. Chính DN, với sự tiếp cận trực tiếp với thị trường, hiểu được đối tác cần gì, quy mô bao nhiêu, tiêu chuẩn ra sao.

Những thông tin này, DN sẽ giúp nông dân định hướng SX đáp ứng đúng yêu cầu của thị trường.

Nông dân là những người giàu kinh nghiệm SX nhưng lại "yếu thế", khó có thể thích ứng một cách đầy đủ với những biến động của thị trường. Do vậy, luôn xác định vai trò dẫn dắt trong tái cơ cấu nông nghiệp.

Tất nhiên, thị trường có những khuyết tật mà vai trò nhà nước cũng phải có sự hiện diện để điều chỉnh. Công tác khuyến nông không chỉ cung cấp kiến thức khoa học mà còn phải thông tin thị trường, kiến thức kinh tế.

Làm sao để người nông dân nhận thức được rằng SX thiên về sản lượng, giá bán không còn phù hợp, mà phải chú trọng đến chất lượng, giảm giá thành SX để tăng lợi nhuận; xóa dần đi quán tính "hài lòng với những thị trường dễ tính, thích sản phẩm chất lượng thấp".

Việc đổi mới thị trường phải dựa trên hướng tiếp cận: "Bán những gì thị trường cần, chứ không phải là những cái mình đang có", đồng thời tạo ra nhu cầu cho thị trường.

Từng bước vươn đến các thị trường XK có giá trị cao như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…, trên cơ sở đưa hàng hóa đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về thương hiệu, nhãn mác, nguồn gốc (dễ dàng truy lại xuất xứ), thị hiếu…

Phát triển các thị trường mới nổi, nhiều triển vọng như các nước Đông Á.

Về thị trường quốc nội, phát triển các thị trường mới nhiều tiềm năng tại các tỉnh, thành miền Bắc, song song với duy trì và phát triển các thị trường truyền thống phía Nam.

Xin cảm ơn ông!