Ông Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa vừa ký văn bản yêu cầu tạm dừng hoạt động khai thác mỏ cát số 18, xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc. Thời gian tạm dừng khai thác kể từ ngày 25/3 đến khi có thông báo mới của UBND tỉnh.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo Đoàn Mỏ - Địa chất phối hợp với Chi cục Thủy lợi và các đơn vị liên quan tiến hành đo đạc, xác định nguyên nhân sạt lở, mức độ tác động của hoạt động khai thác cát tới lòng, bờ, bãi sông tại khu vực trên, báo cáo kết quả về Sở Nông nghiệp và Môi trường để tổng hợp, báo cáo UBND tỉnh.
Giao Công an tỉnh chỉ đạo lực lượng cảnh sát đường thủy tăng cường công tác tuần tra trên sông, xử lý triệt để tình trạng khai thác trái phép khoáng sản, đặc biệt là khoáng sản cát, sỏi lòng sông trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc.
Giao UBND huyện Vĩnh Lộc chỉ đạo các phòng, ban, UBND xã Vĩnh Hòa kiểm tra, giám sát việc thực hiện chỉ đạo nêu trên của Chủ tịch UBND tỉnh về việc dừng khai thác khoáng sản của đơn vị; tăng cường công tác quản lý nhà nước về khoáng sản trên địa bàn, thường xuyên huy động lực lượng tại chỗ tuần tra, đặc biệt vào ban đêm.
Chủ động xử lý những hành vi vi phạm (nếu có) theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý những vấn đề vượt thẩm quyền; chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh và Chủ tịch UBND tỉnh nếu để xảy ra các trường hợp vi phạm trong hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn mà không có biện pháp ngăn chặn, xử lý thuộc trách nhiệm, phạm vi giải quyết của đơn vị mình.
Thuyền hút cát hoạt động gần bờ sông Mã - khu vực xảy ra sạt lở. Ảnh tư liệu người dân cung cấp.
Trước đó, tháng 8/2023, UBND xã Vĩnh Hòa (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) có văn bản báo cáo UBND huyện Vĩnh Lộc về tình trạng sạt lở tại khu vực bãi bồi thôn Nghĩa Kỳ, Giang Đông. Chiều dài đoạn bị sạt lở hơn 600m, với 4 điểm sạt lở nghiêm trọng, mỗi điểm có chiều dài từ 30-50m, chiều rộng từ 25-30m; chiều cao bờ sông so với mực nước sông khoảng 5-7m; khoảng cách điểm sạt lở đến khu dân cư đang sinh sống gần nhất khoảng 120m.
Tuy nhiên, UBND xã Vĩnh Hòa cho rằng, nguyên nhân của tình trạng sạt lở không phải do hút cát trái phép. “Do ảnh hưởng của việc xả lũ hồ chứa nước thủy điện Trung Sơn cùng với mưa lớn khiến mực nước sông Mã dâng cao gây tình trạng sạt lở bãi bồi tại thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ...”, báo cáo của UBND xã Vĩnh Hòa nêu rõ.
Cùng thời điểm này, tại văn bản trả lời công dân, UBND huyện Vĩnh Lộc cho biết, từ khi mỏ cát số 18 tại xã Vĩnh Hòa được được phép khai thác đến nay, hiện tượng sạt lở diễn ra nhanh hơn do hoạt động khai thác cát trong khu vực mỏ (hạ thấp độ sâu lòng sông), gây xáo trộn nền địa chất.
Bên cạnh đó, đây là vị trí hợp lưu của 2 con sông (sông Bưởi và sông Mã) dòng chảy uốn khúc, trong khi bờ sông đối diện thuộc xã Định Hải, huyện Yên Định đã được kè kiên cố, nên làm thay đổi quy luật dòng chảy (bên lở, bên bồi). Lượng tàu vận chuyển cát từ mỏ cát số 54 về bãi tập kết đi qua khu vực này khá nhiều, tạo ra các đợt sóng mạnh vỗ về phía chân bờ, làm mất chân bờ sông.
Tuy nhiên, cũng trong năm 2023, các bằng chứng (video, hình ảnh) người dân ghi lại về dấu hiệu khai thác cát trái phép trên đoạn sông này hoàn toàn trái ngược với nội dung báo cáo của xã Vĩnh Hòa và văn bản trả lời đơn công dân của UBND huyện Vĩnh Lộc.
Cụ thể, tại thời điểm bờ sông Mã xảy ra sạt lở mạnh (năm 2023), nhiều lần người dân phát hiện hàng chục chiếc tàu hút cát không số nối đuôi nhau cắm “vòi rồng” vào gần chân bờ để hút cát tại khu vực thôn Giang Đông và Nghĩa kỳ.
Các tàu hút cát trái phép hoạt động cách vị trí sạt lở chỉ vài mét và thản nhiên hút cát giữa ban ngày trước sự chứng kiến và có mặt của người dân mà không hề có động thái sợ hãi. Người dân cho rằng, tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra trong thời gian dài nhưng không bị xử lý là nguyên nhân chính khiến đất canh tác của người dân bị cuốn trôi sông chứ không phải do tác động của thời tiết hoặc yếu tố khách quan khác.
Sau nhiều lần kiến nghị chính quyền, ngành chức năng vào cuộc xử lý, nhưng không mang lại kết quả, người dân ở đây đã tự tổ chức xua đuổi các đối tượng khai thác cát trái phép; song việc làm này gặp không ít rủi ro, nguy hiểm…
Video tàu hút cát đậu gần bờ sông Mã để khai thác khoáng sản năm 2023. Video tư liệu người dân cung cấp.
Lãnh đạo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Vĩnh Lộc cho biết, đơn vị tiếp nhận được thông tin phản ánh của người dân về tình trạng khai thác cát trái phép nhưng khi lực lượng có mặt tại hiện trường thì không thấy tàu hút cát trái phép; khi phát hiện dấu hiệu hút cát trộm cũng không đủ trang bị, phương tiện để xử lý. Bởi vậy, từ nhiều năm nay, chính quyền địa phương chưa xử lý được bất cứ chủ phương tiện thực hiện hành vi hút cát trái phép nào.
Câu hỏi đặt ra là: Tại sao dấu hiệu của hoạt động khai thác khoáng sản trái phép diễn ra suốt thời gian dài tại xã Vĩnh Hòa nhưng việc kiểm tra, xử lý không hiệu quả? Việc không xử lý dứt điểm tình trạng khai thác cát trái phép là do thiếu phương tiện, lực lượng mỏng hay do chính quyền địa phương chưa làm hết trách nhiệm? Tàu, thuyền hút cát là những khối sắt to và nặng hàng chục, thậm chí hàng trăm tấn chứ có phải cái kim đâu mà lực lượng chức năng không thấy, không xử lý được?
