* Xé rào: Hay nhưng phạm luật
Ngày 24/5, tại Nha Trang (Khánh Hoà), Bộ NN-PTNT đã tổ chức hội nghị sơ kết công tác thanh kiểm tra phân bón năm 2009 và một số giải pháp năm 2010 các tỉnh phía Nam. 
Ảnh minh họa
Tổng hợp báo cáo của các địa phương, báo cáo của Cục Trồng trọt cho biết tỷ lệ số mẫu phân kém chất lượng năm 2009 chiếm 48,78%, cao hơn năm 2008 là 1,6%. Điều đáng ghi nhận là số mẫu cũng như mức độ kém chất lượng của các Cty sản xuất lớn có thương hiệu đều không đáng kể, các mẫu vi phạm chủ yếu là các Cty SX nhỏ, không tên tuổi, thị phần rất bé.
Tuy nhiên việc đẩy mạnh công tác thanh kiểm tra phân bón là chuyện không dễ. Cả nước (có lẽ) chưa có tỉnh nào có đội ngũ thanh tra chuyên ngành hùng mạnh như Khánh Hòa với biên chế hơn 60 người. Khác với các tỉnh khác, thanh tra ngành NN- PTNT tỉnh này được tổ chức như một “siêu phòng thuộc sở” gom hết các thanh tra giống, phân bón, thức ăn chăn nuôi, thú y, thủy sản vào một đầu mối với kinh phí phân bổ từ ngân sách tỉnh năm 2009 là 3 tỷ đồng. Tuy nhiên theo phát biểu của một số tỉnh thì việc “xé rào” của Khánh Hòa tuy mang lại hiệu quả nhưng vi phạm luật thanh tra, vì theo điều 23 của luật này thì không có chuyện có lực lượng thanh tra chuyên ngành trực thuộc Sở.
Ngược lại với Khánh Hòa, Đắk Lắk có tới 570.000 ha canh tác và lượng phân bón các loại sử dụng hàng năm cho tỉnh này lên tới 0,7 triệu tấn nhưng lực lượng thanh tra giống và phân bón chỉ có 4 biên chế, trong đó có 1 đang nghỉ thai sản, tổ có một lãnh đạo nên số thanh tra viên thực tế chỉ còn 2. Với lực lượng như vậy, với kinh phí được cấp năm 2009 là 100 triệu đồng nên không thể nhớ hết con số 500 cơ sở phân bón trên địa bàn chứ chưa nói đến chuyện quản lý chất lượng.
Báo cáo của Cục Trồng trọt còn cho biết do quá tải phân tích nên các mẫu phân bón do thanh tra gửi đi phân tích thường có độ trễ từ 1,5 – 2 tháng. Bởi vậy khi phát hiện ra phân kém chất lượng thì đối tượng vi phạm đã “cao chạy xa bay”.
XÃ HỘI HÓA LẤY MẪU, PHÂN TÍCH – CON ĐƯỜNG SÁNG
| Ông Bùi Bá Bổng, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nông dân hiện nay phải mua phân bón (và các VTNN khác) đắt hơn giá trị thực 30% vì: 1) Qua quá nhiều trung gian; 2) Nông dân mua chịu với lãi suất 2%/tháng; 3) Mua đắt vì không đúng chất lượng; 4) Mua đắt vì kém hiểu biết. Bởi vậy DN muốn phát triển bền vững thì phải cùng nhà nước giảm thiểu thiệt thòi cho nông dân. Cần ban hành quy chuẩn quốc gia về điều kiện SX phân bón. Hiện nay việc cấp phép còn tràn lan, tiêu chí còn chung chung, không định lượng nên dễ có nhiều DN làm ăn không chân chính trà trộn; Cần đẩy mạnh thanh kiểm tra từ nguồn SX thì việc “hậu kiểm” sẽ trở nên nhẹ nhàng vì cả nước chỉ có 500 cơ sở sản SX bón. |
Bởi vậy việc lấy mẫu chủ yếu vẫn dùng xiên (như xiên kiểm tra gạo). Trong lúc phân NPK của Việt Nam phần lớn vẫn là phân trộn, có kích cỡ hạt và trọng lượng riêng khác nhau nên rất khó lấy mẫu đại diện cho lô hàng.
Ngoài ra các phòng phân tích cũng “có vấn đề”. Ngoài việc quá tải dẫn đến chậm trễ từ 1,5 – 2 tháng thì kết quả phân tích của các phòng phân tích khác nhau, cùng một phòng phân tích một mẫu nhưng ở 2 thời điểm khác nhau cũng có một dung sai quá lớn. Cty cổ phần HS có một lô hàng xuất khẩu gửi mẫu đi phân tích 3 phòng thí nghiệm khác nhau cho ra 3 kết quả khác nhau và cuối cùng Cty này phải thuê một phòng phân tích nước ngoài. Từ thực tế đó, nhiều ý kiến đề xuất cần đầu tư nhiều phòng phân tích hiện đại mới đáp ứng được nhu cầu.
Nếu cứ theo “đà” thì không biết bộ máy thanh tra và phòng phân tích phải phình ra cỡ nào? Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt thì biên chế của nhà nước sẽ không tăng mà nhiệm vụ thanh kiểm tra phân bón (và các VTNN khác) vẫn có thể hoàn thành nếu biết xã hội hóa công tác này.
