Thu hồi tài sản tham nhũng luôn được xã hội quan tâm. Bởi lẽ, thu hồi tài sản tham nhũng không chỉ lấy lại của cải cho đất nước, mà còn lấy lại sự nghiêm minh cho công lý. Vì vậy, những băn khoăn về tiến độ thu hồi tài sản tham nhũng đã làm nóng phiên chất vất và trả lời chất vất nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực tòa án và lĩnh vực kiểm sát (theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến) vào sáng 20/3.
Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, việc thu hồi tài sản tham nhũng vẫn chưa đạt kỳ vọng của Quốc hội và người dân. Tuy nhiên, cả Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình lẫn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đều khẳng định thời gian gần đây đã có những chuyển biến tích cực. Con số 40% là tỉ lệ tài sản tham nhũng đã thu hồi được, theo ước tính của ông Nguyễn Hòa Bình. Còn ông Lê Thành Long đưa ra con số cụ thể hơn, từ tháng 10/2022 đến nay đã thu hồi tài sản tham nhũng được trên 17.000 tỷ đồng.
Thực tế, việc thu hồi tài sản tham nhũng đã được văn bản hóa bằng nhiều chủ trương xác đáng. Vào tháng 6/2021, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 04-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào tháng 11/2022, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng nhấn mạnh: “Công tác thu hồi tài sản mặc dù làm rất mạnh, tăng cao so với các năm trước, nhưng giá trị tài sản phải thu hồi còn tồn đọng lớn”.
Có hai nguyên nhân đang gây khó khăn cho tiến trình thu hồi tài sản tham nhũng. Thứ nhất là tuyên án không rõ ràng nên khó thi hành án. Thứ hai là tuyên án đầy đủ, nhưng không thể thi hành án. Nguyên nhân thứ nhất dần được khắc phục, còn nguyên nhân thì hai ẩn chứa nhiều chi tiết phức tạp. Ví dụ, bị cáo Hứa Thị Phấn bị tuyên đền bù 10.000 tỷ đồng cho Ngân hàng Trustbank, nhưng chưa kịp thi hành án thì đối tượng đã qua đời. Thậm chí, có trường hợp khác éo le bộ phần như ông Nguyễn Hòa Bình chia sẻ: “Bị cáo Đinh La Thăng phải đền bù 600 tỉ đồng, đã đi tù rồi. Đây là bản án khó thi hành nhưng không tuyên không được. Cách nào để bản án thực thi trên thực tế thì chúng tôi chưa nghĩ ra giải pháp”.
Đối tượng tham nhũng thường có nhiều chiêu trò ranh ma để lấp liếm tài sản khuất tất. Xác định nguồn gốc của tài sản khá nhiêu khê, lại còn vướng mắc giữa tài sản chung và tài sản riêng liên quan đến gia đình đối tượng tham nhũng. Đã có nhiều tình huống oái oăm, như đối tượng tham nhũng vừa bị khởi tố thì tranh thủ làm thủ tục li dị vợ và nhường hết tài sản cho vợ trước khi vào trại giam.
Vậy thì, thu hồi tài sản tham nhũng có phải là một nhiệm vụ “không bao giờ triệt để” như một vài ý kiến quan ngại không? Chưa hẳn, với cơ chế đặc thù của Việt Nam thì hoàn toàn có thể đẩy mạnh thu hồi tài sản tham nhũng để đạt kết quả cao nhất. Bởi lẽ, đối tượng có khả năng tham nhũng đều thuộc diện cán bộ phải kê khai tài sản định kỳ.
Cho nên, công cụ hữu hiệu để thu hồi tài sản tham nhũng chính là những bản kê khai tài sản được thẩm định mạch lạc và giám sát kỹ lưỡng. Nếu phát huy tai mắt của cộng đồng để đối chiếu với bản kê khai tài sản, thì đối tượng tham nhũng không thể dễ dàng che giấu hoặc tẩu tán những đồng tiền gian manh.
