Hầu hết tôm hùm gai được đánh bắt ở vùng biển ngoài khơi Santa Barbara, bờ biển California trong mùa này sẽ đổ về Trung Quốc. Ảnh: Al Jazeera.
Một buổi tối mùa đông mới đây ở Cảng Santa Barbara, California (Hoa Kỳ), các nhà phân phối hải sản Gabriel Sosa và Tony Escalante nâng những thùng hàng lớn chứa tôm hùm gai, đưa lên cầu cảng để cân trước khi xuất bán.
Vào cuối đêm, Sosa ước tính chiếc xe tải chứa khoảng 1.360kg tôm hùm gai California - loài giáp xác được đánh giá cao vì vị ngọt thịt.
Kể từ khi nghề đánh bắt tôm hùm bắt đầu mở ra ở California vào đầu những năm 1870, thành phố ven biển Santa Barbara đã có lịch sử đánh bắt tôm hùm lâu đời và đáng tự hào. Hiện nay ngành này đang trải qua một sự đột biến trong nhu cầu vì một cuộc chiến thương mại giữa các quốc gia ở cách đó hàng ngàn dặm qua Thái Bình Dương.
Hầu hết tôm hùm được đánh bắt ở vùng biển ngoài khơi bờ biển Santa Barbara trong mùa này sẽ có đích tới ở Trung Quốc, quốc gia đang có tranh chấp với Úc. Nhu cầu từ thị trường Trung Quốc tăng vọt đã dẫn đến giá cao mà ngư dân và các nhà phân phối ở đây cho là chưa có tiền lệ, cũng như nhiều bất ổn.
“Số tiền cao nhất tôi trả cho tôm hùm trong 20 năm làm nhà phân phối là 25 USD/pound”, Sosa nói. "Năm nay, chúng tôi đã thấy nó tăng tới 40 USD".
Giá cả biến động
Sự kết nối kinh tế giữa ngư dân đánh bắt tôm hùm ở California và thị trường ở Trung Quốc, nơi loài giáp xác có gai là nguyên liệu thực phẩm phổ biến với tầng lớp trung lưu (được coi là biểu tượng của địa vị và vận may), là một con dao hai lưỡi.
Một nghiên cứu năm 2016 của Đại học California San Diego ước tính rằng hơn 95% sản lượng tôm hùm hàng năm của California được chuyển sang thị trường Trung Quốc. Điều đó có nghĩa là mức độ nhu cầu và khả năng tiếp cận thị trường khác nhau có thể tạo ra sự biến động giá tại California.
“Hôm 28/1, chúng tôi đã mua với giá 33 USD/pound. Nhưng sau đó tôi nhận được cuộc gọi rằng một số thị trường ở Trung Quốc lại đóng cửa vì đại dịch và chúng đã giảm xuống chỉ còn 23 USD vào ngày hôm sau”, Sosa nói. "Giá luôn thay đổi."
Ngay cả khi không có các biến số ở Trung Quốc để xem xét, đánh bắt tôm hùm là một ngành kinh doanh chịu ảnh hưởng bởi những yếu tố không lường trước như nhiệt độ đại dương và điều kiện khí quyển.
Mùa tôm hùm của California kéo dài từ tháng 10 đến tháng 3, và giá thường bắt đầu ở mức thấp và kết thúc ở mức cao, vì phần lớn lượng tôm hàng năm của năm được đánh bắt vào nửa đầu của mùa.
Năm 2018, không phải là một năm ngoại lệ, Cảng Santa Barbara chứng kiến gần 124.738kg (275.000 pound) tôm hùm được gửi trên các bến cảng, mang lại tổng giá trị hơn 4,5 triệu USD. Vào năm 2019, giá trị đó đã giảm xuống chỉ còn hơn 3,8 triệu USD.
Trong hai tháng cuối của mùa vụ, khi giá thường kết thúc ở mức cao, dữ liệu từ Cục Cá và Động vật hoang dã California cho thấy giá tôm hùm trung bình được bốc dỡ ở Santa Barbara và các cảng xung quanh giảm xuống dưới 10 USD/pound.
Ảnh hưởng nặng do Covid-19
Nhưng ngay cả đối với một ngành quen với sự biến động, hai mùa đánh bắt gần đây đã chứng kiến sự thay đổi đáng kinh ngạc về giá cả. Phần lớn do mức độ tiếp cận thị trường Trung Quốc khác nhau, các ngư dân và nhà phân phối cho biết giá khi xuống thấp tới 8 USD/pound nhưng cũng có khi cao tới 40 USD.
Mùa đánh bắt 2019-2020 chứng kiến hai biến động lớn, cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ngay từ đầu, sau đó là đóng cửa thị trường cả trong và ngoài nước do đại dịch COVID-19.
Nhiều người xác nhận rằng khi việc đóng cửa do Covid-19 bắt đầu ảnh hưởng mạnh, trước tiên ở Trung Quốc và sau đó là ở Mỹ. Giá tôm hùm đã giảm xuống còn 8-10 USD/pound, mức thấp nhất trong nhiều năm.
Easton White, đồng tác giả một nghiên cứu về tác động của cuộc khủng hoảng Covid-19 đối với ngành thủy sản Mỹ, nói: “Ngành công nghiệp thủy sản Mỹ chủ yếu phụ thuộc vào hai thứ: thương mại quốc tế và doanh số nhà hàng. Hai khu vực này đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch Covid-19 dẫn tới đóng cửa".
Trong thời gian đóng cửa, nhu cầu của người tiêu dùng đối với hải sản từ các nhà hàng ở Mỹ đã giảm tới 70%, nghiên cứu cho thấy.
Đồng thời, xuất khẩu thủy sản của Hoa Kỳ sang Trung Quốc cũng giảm mạnh - giảm 44% vào tháng 2/2020 so với tháng 2/2019, Trung tâm Nghiên cứu Quốc hội cho biết, và xuất khẩu hải sản tươi sống bao gồm tôm hùm “gần như ngừng lại”.
Giá tăng mạnh trở lại
Nếu cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và đại dịch Covid-19 hạn chế khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc và khiến giá cả giảm mạnh vào mùa trước, thì năm nay ngược lại.
Bị mắc kẹt trong tranh chấp thương mại, tôm hùm Úc bị cấm nhập vào các thị trường Trung Quốc. Do đó, Trung Quốc đã chứng kiến nhu cầu đối với nguồn cung tôm hùm của California tăng vọt và giá đã tăng lên mức chưa từng có.
Chris Voss, Chủ tịch Thương mại Ngư dân của Santa Barbara, nói: “Chúng tôi đã thấy giá tôm hùm tăng trên 40 USD/pound.
“Điều đó không chỉ tốt, nó còn vượt xa bất cứ điều gì tôi đã thấy trong suốt những năm làm ngư dân”, Voss nói.
Trước khi mùa khai thác vào tháng 10, Undercurrent News báo cáo rằng nhiều người trong cộng đồng đánh bắt tôm hùm lo lắng rằng mùa vụ 2020-2021 sẽ có mức giá thấp hơn.
Nhưng vào tháng 12, giá trung bình hàng tháng của tôm hùm gai California đã tăng lên hơn 33 USD/pound ở khu vực Santa Barbara.
Tuy nhiên, Voss nói rằng các ngư dân hiểu rõ sự thật là giá sẽ không cao ngất trời mãi mãi.
Ông giải thích: “Những người đánh cá thông minh đã bỏ tiền vào thời điểm thuận lợi để họ có thể vượt qua thời điểm tồi tệ. Đây là một ngành công nghiệp đắt đỏ, và có rất nhiều thăng trầm. Một điều mà chúng tôi biết chắc chắn là khoảng thời gian tốt đẹp không kéo dài mãi mãi”.
Một điểm đáng chú ý cho sự biến động dường như là mức sàn cao hơn trước đây, một phần lớn là do nhu cầu lớn của Trung Quốc.
“Người tiêu dùng Trung Quốc nói chung sẵn sàng trả giá tôm hùm cao hơn cho người dân California”, theo Theresa Talley, nhà nghiên cứu tại California Sea Grant có trụ sở tại Đại học California San Diego. "Vì vậy, tôm hùm California được khuyến khích chủ yếu cho xuất khẩu".
