Tôm xuất khẩu có thể duy trì giá cao trong cả năm 2025

Thị trường xuất khẩu tôm được Việt Nam liên tục mở rộng, từ 102 quốc gia năm 2023 lên 107 quốc gia năm 2024, củng cố ảnh hưởng ngày càng tăng trong thương mại toàn cầu.

VASEP thống kê, 5 điểm đến xuất khẩu hàng đầu của tôm Việt Nam là: Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông), Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc. Tổng cộng, các khu vực này chiếm 76% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam.

Trong các thị trường lớn, sự trỗi dậy của Trung Quốc, với kim ngạch ​​đạt 843 triệu USD vào năm ngoái, tăng 39% so với 2023, được xem là một bất ngờ. Ngoài các mặt hàng truyền thống như tôm sú, tôm thẻ chân trắng, Việt Nam còn xuất khẩu một lượng lớn tôm hùm sang quốc gia tỷ dân. 

Ocean Treasure, công ty xuất nhập khẩu thủy sản, trái cây lớn tại châu Âu, Hoa Kỳ và Mỹ La tinh thông tin, chỉ riêng tháng 1/2025, tôm hùm đã chiếm gần một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc, tăng gấp 8 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Nhờ sự mở rộng nhanh chóng này, Trung Quốc hiện vượt Hoa Kỳ để trở thành nước mua tôm lớn nhất của Việt Nam. Đáng chú ý, xu thế này được tiếp diễn trong những tháng đầu năm 2025.

Nhờ nhu cầu lớn từ Trung Quốc, Hoa Kỳ và EU, xuất khẩu tôm đạt thành tích nổi bật, tạo ra 542 triệu USD trong 2 tháng đầu năm 2025, tăng 30,8% so với cùng kỳ 2024. Trong tháng 2 vừa qua, Việt Nam xuất khẩu 231 triệu USD tôm, tăng 34% so với cùng kỳ.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự báo, nhu cầu nhập khẩu thủy sản (trong đó có tôm) sẽ tiếp tục tăng đến cuối năm 2025, đặc biệt là khi nền kinh tế toàn cầu phục hồi và các thị trường mới nổi như Trung Đông, châu Phi và Đông Nam Á mở rộng tiêu thụ hải sản.

Cụ thể, tại Hoa Kỳ, các chính sách thương mại dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể mang lại cơ hội mới cho xuất khẩu tôm của Việt Nam. Những thay đổi trong thị hiếu tiêu dùng cũng như việc tăng đánh thuế các sản phẩm xuất xứ Trung Quốc sẽ mang lại lợi thế cho Việt Nam, khi Hoa Kỳ tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế trong bối cảnh tái cơ cấu thương mại toàn cầu.

Tại EU, đến năm 2024, lượng tôm thẻ chân trắng và tôm đông lạnh nhập khẩu vào EU đạt khoảng 370.000 tấn, tăng 4% so với năm 2023. So với năm 2019, tổng lượng tôm nhập khẩu vào EU đã tăng 26%. Nhờ tình hình chung này, xuất khẩu tôm của Việt Nam sang EU đã phục hồi và duy trì vị thế là một trong những nhà cung cấp chính.

Về triển vọng ngành hàng trong năm nay, VASEP tỏ ra lạc quan. Nguyên nhân bởi kể từ tháng 10/2024, giá nhập khẩu tôm đã tăng với hầu hết các thị trường trọng điểm. Với nguồn cung tôm tương đối ổn định ở những vựa tôm lớn tại ĐBSCL, giá dự kiến (cả thu mua lẫn xuất khẩu) ​​sẽ duy trì ở mức cao trong suốt năm 2025.

"Sự ổn định này ​​sẽ củng cố thêm niềm tin của cả nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu", bà Kim Thu, chuyên gia VASEP nhận định, đồng thời bỏ ngỏ khả năng tái lập kỷ lục xuất khẩu 4,3 tỷ USD như năm 2022 bởi những thống kê lạc quan hiện tại chưa phải mùa cao điểm tiêu thụ tôm.

Tuy nhiên, sự cạnh tranh và khả năng duy trì tính bền vững vẫn là một thách thức lớn với ngành tôm. Ngoài các tiêu chuẩn chất lượng, các thị trường lớn còn yêu cầu thêm nhiều yếu tố khác. 

Với EU, một thị trường khó tính, tôm cần đảm bảo về vấn đề truy xuất nguồn gốc. Để có thể nhập khẩu hàng hóa vào châu Âu, doanh nghiệp bắt buộc áp dụng hệ thống HACCP để kiểm soát rủi ro trong suốt quá trình nuôi và chế biến. Cùng với đó, các chứng nhận như ASC hay GlobalGAP cũng là yêu cầu bắt buộc để chứng minh tôm được nuôi theo cách bền vững, không gây hại cho môi trường.

EU cũng đòi hỏi tôm phải có giấy chứng nhận rõ ràng từ ao nuôi đến bàn ăn, nhằm đảm bảo tôm không liên quan đến hoạt động đánh bắt bất hợp pháp (IUU). Về các chỉ tiêu hóa chất, EU đặt ra mức dư lượng tối đa (MRL) rất nghiêm ngặt, đặc biệt là với dư lượng kháng sinh. Nếu lô tôm bị phát hiện vượt ngưỡng, không chỉ bị trả về mà doanh nghiệp còn có nguy cơ bị cấm xuất khẩu.

Với Hoa Kỳ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đặt ra các quy định nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm. Trong đó, tôm nhập khẩu phải được kiểm tra 100% để phát hiện dư lượng kháng sinh cấm như oxytetracycline hay enrofloxacin. Tôm nhập khẩu vào Hoa Kỳ cũng cần có chứng nhận bắt buộc là HACCP và BAP.

Đây là những tiêu chuẩn đòi hỏi người nuôi không chỉ kiểm soát chất lượng sản phẩm mà còn đảm bảo điều kiện ao nuôi và chế biến hợp vệ sinh, không gây ô nhiễm môi trường.

Để xuất khẩu tôm đạt mục tiêu từ 4-4,3 tỷ USD trong năm 2025, VASEP kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan ưu tiên ngoại giao kinh tế, đàm phán song phương và các chiến lược xúc tiến thương mại có mục tiêu.

Trong đó, ưu tiên việc đàm phán với Hàn Quốc theo Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA) để xóa bỏ hạn ngạch đối với xuất khẩu tôm của Việt Nam, đồng thời điều chỉnh thuế quan xuống 0%. Qua đó, nâng cao hơn nữa triển vọng thương mại cho ngành tôm.

Vấn đề truy xuất nguồn gốc từng được Cục Thủy sản và Kiểm ngư đặt ra sau vụ tôm nước lợ năm 2024. Trong hơn 700.000 ha, với gần 350.000 cơ sở thuộc diện phải đăng ký để được cấp mã số, thì hiện mới có gần 20% số cơ sở được cấp mã.

Cá biệt, một số địa phương như Sóc Trăng, tỷ lệ cấp mã chưa tới 10%. Cụ thể, cả tỉnh có hơn 41.000 cơ sở nuôi thuộc diện đăng ký cấp mã số, nhưng tính đến cuối năm 2024 mới có hơn 3.800 cơ sở đăng ký theo đúng quy định.