'Trời đất quỷ thần thiên địa ôi! Mỹ thuật Đông Dương đây ư...?'

“Trời đất quỷ thần thiên địa ôi! Mỹ thuật Đông Dương đây ư? Dương Bích Liên đây ư? Nguyễn Tiến Chung đây ư?” - Nhà nghiên cứu nghệ thuật N. K. Khôi đã phải kinh ngạc thốt lên khi xem những bức tranh được cho là “Những kiệt tác từ châu Âu trở về” vừa khai mạc chiều tối 10/7/2016 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.

15/17 bức tranh giả, kém chất lượng

Triển lãm “Những bức tranh trở về từ châu Âu” treo nhiều tranh của bộ tứ Nguyễn Tư Nghiêm - Dương Bích Liên - Nguyễn Sáng - Bùi Xuân Phái thuộc bộ sưu tập của ông Vũ Xuân Chung vừa khai mạc nhưng đã bị rất nhiều nhà sưu tập tranh, giới phê bình mỹ thuật cho là có tới 15/17 bức tranh giả, hay tranh kém chất lượng, không đạt chuẩn… Hai bức còn lại, sơn dầu “Trừu tượng” của Tạ Tỵ (sáng tác năm 1952) và bức  sơn mài “Cô gái” của Nguyễn Sáng (sáng tác năm 1980), độ giả/thật có thể là 50/50.

Bức sơn mài “Vườn chuối” của Nguyễn Sáng  khẳng định là giả. Lý do, bức tranh thật, từng thuộc sở hữu của nhà sưu tầm Trần Hậu Tuấn. Sau đó, ông Tuấn bán lại cho một công ty ở Hải Phòng. Hiện bức tranh vẫn thuộc công ty này sở hữu.

Còn bức “Ba thiếu nữ” của Dương Bích Liên (triển lãm gọi tên là “Nét duyên dáng”), ông N. K. Khôi cho biết Dương Bích Liên chỉ vẽ bức này một lần duy nhất, bằng hai chất liệu khác nhau là sơn dầu và sơn mài, với khổ tranh là 130x180cm.

“Bức tranh của Dương Bích Liên trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM lần này còn tệ hơn sinh viên vẽ: Tay chân, mặt mũi rất kinh dị. Cô thì mắt lé. Cô khác bên cạnh có cánh tay như mọc từ lỗ tai, bàn tay tổ chảng to hơn gương mặt. Cô đang ngồi thì mặt mũi bơ phờ, tay vẽ rất xấu, toàn diện bức tranh thiếu hẳn nét chuyên nghiệp và thơ mộng của bức tranh thật”, ông Khôi phân tích.

Cũng theo đánh giá của ông N. K. Khôi, bức tranh “Nguyễn Du ngồi câu cá” được cho là của Nguyễn Tiến Chung “trông phèn phẹt, không có cái sâu lắng của sơn mài, vài năm nữa, chất liệu sơn và gỗ có chiụ đựng theo thời gian ?”.

Chính thức hoá tranh giả

Chủ nhân của bộ sưu tập là ông Vũ Xuân Chung (sinh năm 1957, hiện ở Q.4, TP.HCM) vốn là một nhà sưu tầm cổ vật. Năm 2012, tình cờ ông Chung đã gặp ông Jean-Francoi Hubert (người Pháp) là một chuyên gia về mỹ thuật VN. Không chỉ am hiểu về mỹ thuật VN, ông Hubert còn sưu tầm tranh của các họa sĩ VN.

Từ cuộc gặp gỡ ông Hubert, Vũ Xuân Chung chuyển hướng sưu tầm tranh VN đang “lưu lạc” ở nước ngoài, trong đó có tranh Mỹ thuật Đông Dương trong bộ sưu tập của ông Hubert. Đó là những tác phẩm được cho là của các danh họa VN xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương cất giữ ở Pháp nhiều năm nay.

Ông Chung mua lại của ông Hubert 17 tác phẩm thuộc thế hệ Mỹ thuật Đông Dương. Mỗi tác phẩm đều có giấy chứng nhận bản gốc của ông Jean-Francoi Hubert.

Đáng nói là, không riêng ông N. K. Khôi, mà ngay cả Nhà nghiên cứu Nguyễn Hào Hải - một người thân cận với Dương Bích Liên - cũng khẳng định với PV đó là tranh giả. Có hai căn cứ được ông đưa ra:

Thứ nhất, đó là kích thước, ông Hào Hải cho biết kích thước bức tranh thật to tương đương với kiệt tác "Hào" (sơn dầu, 147 x 200 cm, 1972) của Dương Bích Liên, còn kích thước bức tranh giả là 90x120cm. Thứ hai, điều quan trọng nhất theo Nguyễn Hào Hải chia sẻ, bức sơn mài “Ba cô gái” của Dương Bích Liên được xác nhận là tranh giả, vì bức tranh thật hiện thuộc sở hữu của nhà sưu tầm Đức Minh (hiện nay, tranh vẫn còn trưng bày tại bảo tàng tư nhân Đức Minh, 31C Lê Quý Đôn, quận 3, TP.HCM, người tiếp quản bức tranh là Bùi Quốc Chí - con trai ông Đức Minh - PV).

Bức "Ba cô gái" của danh hoạ Bích Liên bị nhiều người cho là tranh giả.

Theo một nguồn tin có được, chuyên gia Jean-François Hubert cho rằng các họa sĩ Đông Dương thường vẽ nhiều bức tranh giống nhau. Chúng tôi đặt câu hỏi với Nguyễn Hào Hải: Liệu có thể xảy ra trường hợp Dương Bích Liên vẽ một bức tranh khác hay không?

“Không. Tôi gắn bó với Dương Bích Liên, tôi khẳng định điều đó. Với người khác thì tôi không dám nói. Còn với Liên, tôi khẳng định, không có”, ông Nguyễn Hào Hải nhấn mạnh.

Nguy hại đến nền Mỹ thuật Việt Nam

Ông N. K. Khôi cho rằng nếu người sưu tầm như ông Vũ Xuân Chung do thiếu kiến thức hội họa mà mua phải tranh giả và treo ở nhà riêng thì đó là chuyện cá nhân, nhưng tranh giả được đem treo lên tường Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM thì đây là hành động gián tiếp chính thức hoá tranh giả, làm nguy hại đến nền Mỹ thuật Việt Nam. Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM phải có trách nhiệm về việc làm của mình.

Ở một góc nhìn khác, ông N. K. Khôi cũng chỉ ra trách nhiệm của ông Jean-Francoi Hubert khi bán tranh giả cho ông Vũ Xuân Chung. “Nếu không có giấy chứng nhận bản gốc của ông Jean-Francoi Hubert, chưa chắc ông Chung đã mua tranh. Ông Hubert chắc chắc phải biết đó là tranh giả, nhưng vẫn lừa người ta để bán, và không phải đây là lần đầu”.