Tuyệt kỹ luyện trâu chọi

Được khôi phục từ năm 2002, cứ đến ngày 16 - 17 tháng Giêng âm lịch hằng năm tại xã Hải Lựu, huyện Sông Lô (Vĩnh Phúc) lại diễn ra lễ hội chọi trâu. Đó vừa là dịp để các "ông cầu" phô diễn sức mạnh và cũng là nơi để các chủ trâu thi thố kinh nghiệm luyện trâu.

Cho trâu uống bia

Hằng năm, cứ sau khi kết thúc lễ hội là dân săn trâu Hải Lựu lại “cắp tay nải” lên Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Phú Thọ và thậm chí vào cả miền Trung để tìm mua trâu. Sở dĩ dân săn trâu Hải Lựu thích trâu ở những nơi đó vì những vùng này có nhiều đồi núi, trâu thường được sử dụng để kéo gỗ nên rất khỏe. Trèo đèo lội suối rồi lặn lội cả ngày để tìm trâu chọi cũng là chuyện bình thường với dân săn trâu.

Anh Hán Văn Quyết, một chủ luyện trâu chọi, cho biết: Trâu thì có rất nhiều nhưng để chọn được một chú trâu đủ tiêu chuẩn quả rất khó. Một chú trâu đẹp phải đáp ứng được nhiều tiêu chuẩn như mình dài và to, lông đen tuyền, sừng hướng tiền, chân to, mắt nhỏ và nhô nom tựa ốc loa, móng khép, đuôi chấm kheo...

Khi chọn trâu, trâu có 2 hai thiều giữa trán là trâu tốt. Hay trâu dái vặn, thâm cu và khi thò ra ngắn thì trâu kín hơi, đánh sẽ bền sức. Đặc biệt, trâu càng già tuổi thì càng tốt vì trâu càng già thì độ lỳ lớn và rất dai sức.

Để xác định tuổi trâu, dân săn trâu căn cứ vào răng, nếu trâu trên 10 tuổi thì răng tròn, còn dưới 10 tuổi răng trâu có nhiều cạnh. “Kỷ lục” ở Hải Lựu chú trâu cao tuổi nhất tham gia lễ hội chọi trâu là 20 tuổi.

Trước ngày hội chính, anh Quyết cho trâu vào sới chọi để trâu quen sân và 
dợt cùng trâu khác

Chú trâu của anh Quyết mua tại xã Tân Lâm, huyện Bắc Quang (Hà Giang) được chủ cũ nuôi từ lúc 2 răng (tức khi trâu bắt đầu làm được) và dùng để kéo cát, khi đến tay anh thì trâu đã được 17 tuổi. Trên cặp sừng chi chít những vết xước, có hai vết thủng dài bằng đốt ngón tay, vết tích của những trận chiến với trâu khác.

Tậu được trâu về nhà, trâu chọi được chăm sóc hoàn toàn khác với trâu thường, vì trâu chọi cần một chế độ thức ăn, chăm sóc công phu để đạt được sức khỏe tốt nhất. Nhưng tuyệt đối không được dùng trâu để kéo cày.

Anh Quyết nói: Thức ăn của trâu chọi ngoài cỏ voi, rơm, cây ngô, còn phải bổ sung thêm mật mía, lúa xay nát, thuốc B1 và thậm chí một số chủ trâu còn cho trâu uống cả bia. Chú trâu của anh Quyết từ khi về đến giờ đã xơi hết gần 3 tạ mật mía.

Mỗi buổi sáng, anh Quyết thức dậy từ 5 giờ 30 để cho trâu tập chạy tăng thể lực, rồi cho trâu chạy dưới ruộng bùn để trâu tăng độ dai, lỳ. Những ngày hè nóng nực thì phải mở quạt để làm dịu không khí, khi trời lạnh thì phải quây kín để giữ ấm cho trâu. Nhưng dù mùa đông hay mùa hè, thì cần phải tắm đều đặn cho trâu vì trâu rất thích tắm. Nhất là những khi trâu đằm xong thì cần phải tắm sạch sẽ cho trâu.

Sau khi dợt trâu hay luyện tập xong, trâu cần phải được tắm rửa sạch sẽ

Luyện “võ” cho trâu

Bản tính của trâu chọi rất hung dữ, đặc biệt là khi trâu được chăm sóc đầy đủ thức ăn nên sẽ rất sung. Khi nhìn thấy đối thủ khác, trâu có thể chọi đến chết. Nên bất cứ mỗi khi trâu đi ra khỏi nhà, chủ trâu cũng cần phải quan sát trước sau cẩn thận mới dám dắt trâu đi. “Để kích trâu sung và hăng, các chủ trâu có thể dợt trâu bằng cách cho trâu nhìn mặt nhau”, anh Hán Văn Dũng, một tay thợ luyện trâu Hải Lựu chia sẻ.

Với cách này, trâu nhìn thấy nhau sẽ kích thích bản chất hung hãn của trâu, nhưng lại không được chọi. Tích lũy lâu trong người, trâu sẽ rất hăng. Mỗi lần dợt xong như vậy, anh Dũng lại cho trâu ra bãi đất, càng những nơi bằng phẳng càng tốt để cho trâu húc.

Luyện "võ" cho trâu bằng cách húc mô đất

Trong lúc trâu húc, những đặc tính, khả năng của trâu như thế nào mình có thể phát hiện được để luyện trâu. Đồng thời, giúp trâu quen với việc cúi đầu thấp, một thói quen cực kỳ lợi trong các cuộc chiến vì dễ che được mắt và thuận lợi để tung ra các đòn hiểm vào mắt, hầu đối phương.

Khi trâu đã sung sức, chủ trâu mới bắt đầu luyện “võ” cho trâu. Các chiêu võ của trâu chọi thường được các chủ trâu áp dụng là “hổ lao”, móc mắt và cáng hầu. Trong các chiêu võ của trâu chọi, chiêu “hổ lao” là chiêu đơn giản nhưng cũng là chiêu hy sinh. Chỉ cần chủ trâu thả chạc và thúc vào sườn trâu là trâu sẽ lao thật nhanh từ xa tới đối phương.

Sức mạnh của chiêu này có thể khiến các chú trâu vỡ đầu. Nếu chú trâu nào thắng cuộc, thì trận sau sẽ thi đấu giảm sút do những chấn thương của chiêu này để lại. Cho nên, giới chủ trâu thường sử dụng chiêu này khi gặp phải những đối thủ quá mạnh hoặc trong những trận đấu quyết định. Với chiêu móc mắt và cáng hầu, tuy không “nốc ao” được đối thủ ngay, nhưng do đánh vào chỗ hiểm nên sẽ dễ dàng vật ngã đối phương, thời gian của trận chiến sẽ kéo dài hơn.

Với cặp sừng bái hậu, ngọn sừng hướng tiền, chú trâu của anh Quyết chuyên đánh chiêu cáng hầu. Khi cáng vào hầu, mang tai đối phương, trâu sẽ ép sườn vào đối phương để vật đối phương, hoặc chẹn hầu khiến đối phương nghẹt thở. Nên để trâu phát huy được lối đánh, khi buộc trâu bao giờ anh cũng buộc trạc thấp để trâu cúi đầu xuống. Mãi thành quen, vào trận trâu cúi đầu thấp, dễ phòng thủ nhưng lại thuận lợi tấn công đối phương.

“Cách đánh này giúp trâu giữ được thể lực lâu hơn, khi bắt được cáng, thì tức nó giữ đối phương ngạt thở lâu, buộc đối phương phải lùi lại để tháo cáng, nếu lùi lại sẽ mất miếng và trâu của mình sẽ có cơ hội tấn công tiếp", anh Quyết nói.

Đối với những chú trâu nhát nơi đông người, chủ trâu phải tập trung đông người đánh chiêng chống, mặc áo sặc sỡ để trâu dạn với tiếng ồn, nơi đông người. Những ngày gần đến hội chính, các chủ trâu thường dắt trâu đi dạo trong sới chọi để trâu làm quen với sân bãi. Để khi vào trận đấu thực sự, trâu không còn bỡ ngỡ.

“Cao thủ” Nguyễn Văn Thơm, chủ trâu đạt giải nhất năm 2012 chia sẻ: “Sau khi cúng trình báo thần linh, tránh việc thay đổi chủ khiến trâu ảnh hưởng tâm lý, chủ trâu khi dắt trâu vào sới cũng cần có kinh nghiệm để giúp trâu tránh được những đòn hy sinh của trâu đối phương”.