ThS.BS Thân Trọng Thạch cùng ekip thực hiện phẫu thuật một ca thụ tinh trong ống nghiệm sau khi điều trị hiếm muộn. Ảnh: Bác sĩ cung cấp.
ThS.BS Thân Trọng Thạch, Bệnh viện Hùng Vương (TP.HCM) cho biết, vô sinh là tình trạng mà các cặp vợ chồng không mang thai trong hơn 12 tháng giao hợp đều đặn mà không dùng bất cứ biện pháp tránh thai nào.
Trong đó, đối với phụ nữ trên 35 tuổi thì khoảng thời gian không có thai này ngắn hơn, chỉ khoảng 6 tháng là đã được đánh giá là vô sinh. Nếu tình trạng này xảy ra ở một cặp vợ chồng trước đây đã từng có thai thì gọi là vô sinh thứ phát.
Thường tâm lý chung của các cặp vợ chồng khá chủ quan trong vấn đề này vì nghĩ mình đã từng có thai rồi nên mọi thứ không có vấn đề gì, nhưng thực tế rất nhiều cặp đôi cảm thấy khá bất ngờ và lúng túng khi phát hiện mình bị vô sinh thứ phát.
“Hiện nay, tình trạng vô sinh thứ phát tại Việt Nam cũng như trên thế giới có xu hướng ngày càng tăng cao, tỉ lệ này tại Việt Nam hiện nay là 3.8%, nghĩa là cứ 100 cặp vợ chồng sẽ có khoảng 4 cặp vợ chồng bị vô sinh thứ phát, chiếm gần một nửa tỉ lệ những cặp vợ chồng vô sinh (7,7%). Đây thực sự là một tình trạng đáng báo động”, ThS.BS Thân Trọng Thạch thông tin.
Nguyên nhân
Theo ThS.BS Thân Trọng Thạch, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng vô sinh thứ phát và những nguyên nhân này có thể đến từ người chồng, có thể đến từ người vợ, hoặc cả hai vợ chồng, với các nguyên nhân gần giống như vô sinh nguyên phát.
Về phía người chồng, có thể do bất thường về số lượng, hình dạng, chức năng tinh trùng hay rối loạn trong việc xuất tinh, hoặc nhiễm trùng đường sinh dục, viêm tuyến tiền liệt, viêm tinh hoàn.
Về phía người nữ thì rắc rối hơn, nhiều nguyên nhân có thể xảy ra hơn như tổn thương ống dẫn trứng, viêm dính ống dẫn trứng, tắc ứ dịch vòi trứng; hay tình trạng rối loạn phóng noãn chủ yếu là Hội trứng buồng trứng đa nang; tình trạng lạc nội mạc tử cung, viêm dính vùng chậu; hay các bất thường của tử cung như u xơ tử cung, polyp tử cung; hoặc những biến chứng của thai kì lần trước như sau nạo phá thai, điều trị thai ngoài tử cung, tổn thương cổ tử cung sau sinh...
Bé trai nặng 3.6kg chào đời trong sự mong mỏi của cha mẹ. Ảnh: Bác sĩ cung cấp.
“Các yếu tố nguy cơ khác liên quan đến tình trạng vô sinh như tuổi cao vì chất lượng trứng và tinh trùng giảm theo tuổi, đặc biệt khi mẹ trên 35 tuổi; cân nặng của mẹ; bố mẹ hút thuốc lá là những yếu tố có thể làm tăng khả năng bị vô sinh.
Trong nghiên cứu gần đây, tại Việt Nam, trong số các cặp vợ chồng bị vô sinh nói chung, những cặp vợ chồng dưới 30 tuổi chiếm hơn 50%. Còn riêng về tỉ lệ vô sinh thứ phát ở những người trẻ có tăng hay không thì chưa có số liệu cụ thể cho vấn đề này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây số cặp vợ chồng trẻ đến khám vì vô sinh thứ phát nhiều hơn trước”, TS.BS Thân Trọng Thạch cho hay.
Ảnh hưởng từ môi trường, dinh dưỡng, lối sống
Khi khảo sát về những nguyên nhân gây vô sinh, có một tỉ lệ không nhỏ khoảng 30% những cặp vợ chồng sau khi tìm hết các nguyên nhân mà vẫn không ra được nguyên nhân nào, gọi là vô sinh không rõ nguyên nhân. Do đó, ngoài những nguyên nhân bệnh lý đã biết, vấn đề này còn có thể liên quan ít nhiều đến nhiều yếu tố khác như môi trường và lối sống của giới trẻ hiện nay, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ.
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển thai nhi. Ảnh: Tư liệu.
Về yếu tố môi trường, có thể do ô nhiễm môi trường, thức ăn chứa nhiều chất độc hại, hay về lối sống "phản khoa học" của giới trẻ như sử dụng nhiều rượu bia, hút thuốc lá hay hít khói thuốc lá, không tập thể dục, chế độ ăn uống không lành mạnh dẫn đến thừa cân, béo phì, hoặc tiếp xúc với tia xạ, hay quan hệ tình dục không an toàn có thể dẫn đến viêm nhiễm đường sinh dục, hơn nữa là có thai ngoài ý muốn rồi phá thai, nạo hút thai, hậu quả là có thể tăng khả năng sẩy thai hoặc viêm dính buồng tử cung sau nạo phá thai.
Hơn nữa, cuộc sống hiện nay công việc bận rộn khiến giới trẻ chịu stress kéo dài cũng là một trong những yếu tố nguy cơ của tình trạng vô sinh. Ngoài ra, việc mặc quần lót quá chật, tinh hoàn tiếp xúc với nhiệt độ cao nhiều hay chấn thương tinh hoàn cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. Đặc biệt, các bệnh lây truyền qua đường tình dục cũng có thể gây vô sinh hiếm muộn ở cả nam và nữ.
Còn về vấn đề sử dụng thuốc tránh thai, vì thuốc tránh thai có tác dụng ức chế sự phát triển của các nang noãn và ngăn chặn phóng noãn, nếu chỉ sử dụng trong thời gian ngắn rồi dừng lại thì chức năng buồng trứng sẽ nhanh chóng trở lại bình thường.
Tuy nhiên, cái gì cũng vậy, nếu ức chế quá lâu thì việc phục hồi sẽ lâu hơn. Tương tự với buồng trứng, nếu sử dụng thuốc tránh thai quá lâu, từ năm này qua năm khác sẽ gây ức chế buồng trứng, khiến buồng trứng không còn nhạy cảm với các nội tiết tố mà cơ thể tiết ra, do đó cần nhiều thời gian hơn để chức năng buồng trứng tự hồi phục, quay trở lại chu kì hoạt động của buồng trứng, dẫn đến chậm có con.
Điều trị
ThS.BS Thân Trọng Thạch cho biết, tùy vào nguyên nhân, việc điều trị vô sinh thứ phát sẽ được tiến hành khác nhau. Phần lớn vô sinh thứ phát có thể được khắc phục với 3 mức độ điều trị.
Đầu tiên, đối với một số trường hợp, chỉ cần thay đổi lối sống như thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập thể dục đều đặn, nghỉ ngơi hợp lý, tránh xa rượu bia, thuốc lá đã có thể cải thiện phóng noãn, cải thiện chất lượng tinh trùng, giúp cho việc thụ thai dễ dàng hơn.
Đối với tình trạng rối loạn phóng noãn không cải thiện chỉ với thay đổi lối sống, lúc này có thể được điều trị thêm với thuốc gây phóng noãn và sau đó giao hợp tự nhiên hoặc bơm tinh trùng vào buồng tử cung. Việc bơm tinh trùng vào buồng tử cung còn có ích trong trường hợp người chồng bị rối loạn cương dương hay rối loạn phóng tinh.
Ăn uống, tập thể dục điều độ. Ảnh: Tư liệu.
Thứ hai, đối với các trường hợp bất thường về ống dẫn trứng hay buồng tử cung, có thể cần phải phẫu thuật để điều chỉnh cấu trúc của các cơ quan này trở về bình thường, như tái tạo ống dẫn trứng, cắt đốt u xơ tử cung dưới niêm,... Điều trị cụ thể hơn sẽ do bác sĩ điều trị tư vấn sau khi kiểm tra tình trạng của hai cơ quan này.
Cuối cùng, nếu đã thực hiện nhiều các điều trị mà vẫn chưa thành công, hoặc không tìm được nguyên nhân vô sinh, thụ tinh trong ống nghiệm có thể được cân nhắc. Khi thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm, việc thụ tinh của tinh trùng và trứng sẽ được thực hiện ở bên ngoài cơ thể, sau đó nuôi dưỡng phôi rồi chuyển phôi lại vào buồng tử cung của người vợ để phôi làm tổ.
Việc tìm kiếm những thiên thần có khi rất đơn giản, nhưng có khi lại vô cùng khó khăn, tốn nhiều thời gian và công sức, vậy thì làm sao để phòng ngừa tình trạng vô sinh nói chung và vô sinh thứ phát nói riêng?
Việc phòng ngừa sẽ được thực hiện dựa theo những nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ của tình trạng vô sinh thứ phát. Việc giữ một lối sống lành mạnh là điều vô cùng quan trọng, có một chế độ ăn uống tốt, tránh rượu bia, thuốc lá, tập thể dục thường xuyên, giữ cân nặng ở mức bình thường tránh quá gầy hay thừa cân béo phì, nghỉ ngơi hợp lý, tâm lý thoải mái vui vẻ, là đã giúp phóng noãn đều đặn và cải thiện chất lượng tinh trùng.
Mặt khác, việc quan hệ tình dục an toàn giúp tránh các bệnh lý lây qua đường tình dục cũng là một cách phòng ngừa hiệu quả. Bên cạnh đó, việc kiểm tra sức khỏe định kì ở nam và nữ có thể giúp phát hiện các bệnh lý ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, đặc biệt việc khám sức khỏe trước mang thai cũng quan trọng không kém nhưng lại thường bị nhiều cặp vợ chồng bỏ qua.
