Sạt lở lại chực chờ
Những ngày này, đi dọc theo tuyến đường tỉnh ĐT.965 hay còn gọi là đê bao ngoài và các tuyến đường giao thông nông thôn trong vùng đệm U Minh Thượng (huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang), dễ dàng nhận thấy tác động của mùa khô hạn đã hiện hữu. Nắng nóng, nước bốc hơi nhanh, làm cho mực nước trong các lòng kênh hạ thấp đến mức cạn kiệt. Những bè rau muống, lục bình bết chặt xuống mặt đất, ngả màu vàng úa vì thiếu nước.
Một đoạn đường giao thông kênh 19 trong vùng đệm U Minh Thượng bị sạt lở, sụt lún đứt ngang mặt đường, đến nay mới đang được gia cố nền hạ, chưa khắc phục xong. Ảnh: Trung Chánh.
Nước kênh cạn kiệt, để lộ ra những tuyến đường giao thông nằm chênh vênh cặp theo mé, với khoảng cách từ đáy lên tới mặt đường chênh nhau 3-4m, rất dễ gây ra sạt lở. Đi dọc theo các tuyến đường, rất dễ nhận ra các điểm sạt lở từ năm trước, nhiều đoạn đứt ngang đường đến nay vẫn chưa được khắc phục xong. Nhiều chỗ sạt lở tạo hàm ếch ăn sâu vào trong, người dân phải dùng cây chống đỡ để đường bê tông không bị sụp xuống kênh.
Theo báo cáo của UBND huyện U Minh Thượng, mùa khô năm 2024, khu vực vùng đệm đã xảy ra trên 400 điểm sạt lở, sụt lún đất, với tổng chiều dài hơn 10.000m. Trong đó, tuyến đường tỉnh ĐT.965 xảy ra gần 60 điểm sạt lở, còn lại là ở các tuyến đường giao thông nông thôn nội vùng, nhiều điểm sạt lở mất hoàn toàn mặt đường, chia cắt giao thông. UBND tỉnh Kiên Giang đã quyết định công bố tình huống thiên tai sạt lở, sụt lún đất do hạn hán khu vực vùng đệm U Minh Thượng để có giải pháp khắc phục, ổn định dân sinh, kinh tế.
Nhiều đoạn kênh trong vùng đệm U Minh Thượng bị sạt lở mái kênh, tạo hàm ếch ăn sâu vào mặt đường, người dân phải dùng cây chống đỡ tạm để khỏi đứt, gãy mặt đường giao thông nông thôn. Ảnh: Trung Chánh.
Ông Trần Quốc Cương, Phó Bí thư, Trưởng Ban công tác mặt trận ấp An Thạnh (xã An Minh Bắc) cho biết, ấp có 7,2km đường giao thông nông thôn, thuộc 3 tuyến đường ở kênh 18 và 19. Trong mùa khô năm 2024, đã xảy ra 16 điểm sạt lở, sụt lún đất, trong đó 13 điểm ở đường nông thôn và 3 điểm trên tuyến đường tỉnh ĐT.965 đi qua địa bàn ấp. Để người dân có thể đi lại, lãnh đọa ấp An Thạnh đã vận động kinh phí mua vật liệu xây dựng và nhờ các hộ dân cho mở đường tạm trên đất của họ.
Theo ông Cương, công tác khắc phục các điểm sạt lở, sụt lún đất đã được ngành chức năng cho triển khai, tuy nhiên công tác thi công lại rất chậm. Hiện nay, những chỗ sạt lở nghiêm trọng, mất hoàn toàn mặt đường mới đang được đóng móng cừ tràm, sau đó tiến hành thả rọ đá hộc, khôi phục nền và hoàn thiện mặt đường.
Các điểm sạt lở, sụt lún đất từ mùa khô năm trước đến giờ vẫn chưa được khắc phục xong thì người dân vùng đệm U Minh Thượng tiếp tục phải sống trong lo lắng khi nguy cơ sạt lở lại chực chờ. Theo người dân, hiện mực nước trong các tuyến kênh chỉ cần cạn thêm 20-30cm nữa là tương đương với mực nước mùa kiệt năm 2024. Khi khô cạn, lớp đất ngậm nước ở hai mái bờ kênh sẽ co lại, kéo theo sạt lở, sụt lún đất, làm sập đường giao thông. Loại hình thiên tai này thường xảy ra rất nhanh và xuất hiện nhiều điểm ở những nơi có nền đất yếu.
Thiếu hụt nguồn nước nghiêm trọng
Vùng đệm U Minh Thượng có diện tích 14.300 ha được bao bọc bởi đê bao ngoài - đường tỉnh ĐT.965, kết hợp với hệ thống kênh, đường giao thông nông thôn trong nội vùng, thuộc địa bàn 2 xã An Minh Bắc và Minh Thuận (huyện U Minh Thượng). Do đây là vùng ngọt hóa, phía ngoài phải đóng cống để ngăn mặn, còn Vườn Quốc gia U Minh Thượng cần giữ nước phòng chống cháy, nên khu vực này hoàn toàn không có nguồn cấp nước bổ sung trong mùa khô.
Theo khảo sát của Chi cục Thủy lợi tỉnh Kiên Giang, đến thời điểm giữa tháng 2/2025, trữ lượng nước thực tế còn trong các kênh đê bao vùng đệm U Minh Thượng là khoảng 2,8 triệu m³, tương ứng độ sâu nước 1,5m. Nếu trường hợp không có mưa trong thời gian dài, người dân không bơm lấy nước từ kênh và lượng nước bốc hơi thì đến cuối tháng 4/2025, độ sâu mực nước còn khoảng 1,1m, đảm bảo an toàn cho phòng, chống sụt lún, sạt lở tuyến đê bao ngoài U Minh Thượng.
Trữ lượng nước hiện hữu trong các mương nông hộ phục vụ cho trồng trọt còn gần 36,8 triệu m³. Theo ước tính của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Kiên Giang, dự kiến đến hết tháng 5/2025, lượng nước tưới cho lúa và cây trồng khác trong vùng là khoảng gần 8,7 triệu m³, nên người dân không có nhu cầu bơm lấy nước từ các tuyến kênh.
Trữ lượng nước hiện hữu trong ruộng và các ao nuôi cá, tôm càng xanh là hơn 14,8 triệu m³. Tính đến giữa tháng 3/2025, nhu cầu lấy nước trong kênh phục vụ cho nuôi tôm càng xanh là hơn 3,6 triệu m³. Trong khi đó, lượng nước trong các tuyến kênh chỉ có khoảng 2,8 triệu m³, hơn nữa lượng nước hữu dụng còn thấp hơn nhiều, nên toàn vùng thiếu hụt nguồn nước ngọt trầm trọng.
Một cây cầu giao thông nông thôn bắc qua tuyến kênh thuộc hệ thống đê bao ngoài bị sạt lở đất làm biến dạng, sụp mố hai bên, không còn khả năng sửa chữa để sử dụng. Ảnh: Trung Chánh.
Ông Lê Hữu Toàn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Kiên Giang cho biết, từ giữa tháng 2 Sở đã thành lập đoàn khảo sát thực tế và làm việc với UBND huyện U Minh Thượng để nắm tình hình nguồn nước trên địa bàn xã An Minh Bắc, xã Minh Thuận thuộc vùng đệm U Minh Thượng và tìm giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn mùa khô năm 2024-2025.
Theo đó, ngay từ đầu mùa khô, UBND huyện U Minh Thượng đã chủ động trong việc trữ nước ngọt sớm cho khu vực vùng đệm, hiện tại mực nước trong vùng cao hơn so cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, diễn biến sản xuất đã có thay đổi rất lớn so với trước đây, phát sinh nhu cầu sử dụng nước cho sản xuất sẽ rất lớn, nhất là diện tích lúa vụ 3, diện tích 2.285 ha tôm càng xanh ở các nông hộ trong vùng.
UBND huyện U Minh Thượng chỉ đạo UBND xã Minh Thuận và xã An Minh Bắc khẩn trương khuyến cáo, vận động các hộ dân nuôi tôm càng xanh kết hợp cá trong ao, mương thuộc vùng đệm dừng không thả nuôi mới cho đến khi bắt đầu mùa mưa. Đồng thời, rà soát các cơ sở pháp lý về xử lý vi phạm hành chính với các trường hợp không tuân thủ theo lịch thời vụ của ngành chuyên môn quy định; đặt ống xi phông qua tuyến đê bao ngoài; khoan giếng lấy nước mặn phục vụ nuôi tôm nước lợ. Trong trường hợp cần thiết, cơ quan chuyên môn tham mưu UBND huyện U Minh Thượng quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các trường hợp cố tình không chấp hành.
Với nhu cầu lấy nước phục vụ cho nuôi trồng thủy sản ước tính khoảng 3,6 triệu m³, trong khi lượng nước trong các kênh chỉ còn khoảng 2,8 triệu m³, thì dự kiến đến ngày 5/3/2025, lượng nước trong các kênh sẽ không còn. Từ đó, dẫn đến nguy cơ sụt lún, sạt lở đường giao thông nông thôn và tuyến đê bao ngoài vùng đệm U Minh Thượng, tương tự như đã xảy ra hồi đầu tháng 3/2024.
