Tổng kết niên vụ cà phê 2008 – 2009, Hiệp hội cà phê – cacao VN (Vicofa) dự kiến XK cà phê đạt 1,15 triệu tấn, kim ngạch XK khoảng 1,75 tỷ USD. Với con số này, ngành cà phê VN đã mất một khoản tiền khổng lồ do sản lượng XK tăng 14,9% nhưng giá trị lại giảm tới 19,2%.
Để hạn chế rủi ro, các DN cà phê VN cần cảnh giác với bán trừ lùi và giao dịch ảo.
MỖI TẤN MẤT 350 USD!
Ông Đỗ Hà Nam – Phó Chủ tịch Vicofa cho biết, vụ cà phê 2008 – 2009 VN được mùa ở các tỉnh Lâm Đồng, Gia Lai và lượng hàng của vụ trước chuyển sang XK trong tháng 11 và 12 khá nhiều, đồng thời một phần cà phê của Lào được các DN nhập vào VN rồi tái xuất đi khiến sản lượng XK tăng cao. Tuy nhiên, điều đáng buồn là giá cà phê XK lại liên tục rớt mạnh, đặc biệt là từ cuối quý I đầu quý II giá tụt thê thảm khiến mức giá trung bình XK của 11 tháng giảm khoảng 350 USD/tấn so với cùng kỳ.
Nguyên nhân giá cà phê xuống thấp, ngoài tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, yếu tố đầu cơ của các quỹ đầu tư, còn nguyên nhân quan trọng là trong thời gian 8 tháng đầu vụ 2008 – 2009 các nước XK cà phê đã xuất 65,7 triệu bao so với 63,8 triệu bao cùng kỳ vụ trước. Chính vì được cung cấp dồi dào, lượng dự trữ của các nhà rang xay đã đủ nên giá cà phê không giữ được ở mức cao.
Theo Vicofa, qua diễn biến giá cả của vụ 2008 – 2009 cũng lộ ra những điểm yếu của ngành cà phê VN, đặc biệt là chúng ta chưa có chiến lược chủ động trong khâu tiêu thụ sản phẩm. “Vào đầu vụ chúng ta đã xuất ra một lượng khá lớn cà phê nên không giữ được giá. Việc XK chưa có sự điều hành thống nhất trong khi nông dân cần tiền để trang trải cho các nhu cầu về đời sống và sản xuất” – ông Nam nhấn mạnh.
Từ đây, 2 vấn đề lớn của ngành cà phê VN cũng cấp thiết được đặt ra: Thứ nhất, cần có chính sách giúp ngành cà phê có lượng vốn để các DN nhận ký gửi cho nông dân lúc đầu vụ chừng 200.000 tấn cà phê với lãi suất ưu đãi để chọn thời điểm thích hợp bán ra điều tiết thị trường (kinh nghiệm Brazil, Colombia, Ấn Độ đã làm). Theo Tổ chức cà phê quốc tế (ICO), vụ cà phê 2009 – 2010 của toàn thế giới có thể xảy ra thiếu hụt do Brazil đi vào năm sản lượng thấp theo chu kỳ 2 năm, Bộ Nông nghiệp Brazil dự báo lần thứ 3 sản lượng sẽ đạt khoảng 39 triệu bao. Đồng thời Colombia và VN tiếp tục giảm sản lượng khiến lượng tồn kho của các nước cũng giảm theo. Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ - cơ quan hay đưa ra số liệu dự báo lạc quan cũng thừa nhận, vụ 2009 – 2010 sản lượng cà phê toàn cầu sẽ giảm ít nhất 5 triệu bao so với niên vụ trước.
Theo ông Lương Văn Tự - Chủ tịch Vicofa, đây là một hình thức tạm trữ và thể hiện một ngành hàng kinh doanh có tổ chức chặt chẽ, đảm bảo hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, dù Vicofa đã có văn bản kiến nghị Chính phủ từ lâu về chính sách này, nhưng đến nay vẫn chưa thấy tín hiệu phản hồi. Thứ hai là tổ chức hiệu quả Câu lạc bộ các nhà XK cà phê hàng đầu VN để thống nhất được chủ trương trong khâu tiêu thụ sản phẩm, điều hành thống nhất khâu XK cà phê. Hiện nay, Câu lạc bộ này đã được thành lập nhưng thực tế các “đại gia” này vẫn chưa đưa ra được những quyết sách lớn cho ngành cà phê VN.
CẢNH GIÁC BÁN TRỪ LÙI, GIAO DỊCH ẢO
Theo ông Lương Văn Tự, thị trường cà phê thế giới giống như “2 trong 1” của gói cà phê hòa tan: nó vừa có giao hàng thực vừa có giao giấy tờ (còn gọi là ảo). Trong thị trường NYSE Liffe London, trung bình mỗi ngày giao dịch tới 45.000 hợp đồng (10 tấn/1 hợp đồng), nhưng lượng cà phê giao thực chỉ có… 2%!
Thị trường này dẫn giá thị trường thực cà phê robusta của thế giới, tuy nhiên nó không chỉ biến động theo quan hệ cung cầu mà nó bị chi phối bởi các nhà đầu cơ của các quỹ đầu tư. Trong thời gian vừa qua, nhiều DN VN tham gia với phương thức bán hàng trừ lùi, giao hàng chưa chốt giá, khi giá thị trường Life kéo xuống mức theo quy định phải stoplot gây tổn thất lớn, nhất là vào thời điểm tháng 6/2009. 
Sản phẩm cà phê đóng gói.
Từ bài học đau đớn này, Vicofa đề nghị các hội viên nên tính kỹ khi tham gia phương thức trên và phải quan tâm cả xu hướng biến động, mức trừ lùi hợp lý. Cách tốt nhất là phải đào tạo đội ngũ cán bộ đủ trình độ thì hãy tham gia, bằng không nên áp dụng phương thức out right đỡ rủi ro hơn. Ngoài ra, Vicofa cũng cảnh báo DN không nên bán giao hàng quá xa, hạn chế bán trừ lùi và chọn đối tác tín nhiệm để bán hàng.
Liên quan đến sản lượng cà phê niên vụ mới 2009 – 2010, việc dự báo đang có nhiều đánh giá khác nhau. Các Cty nước ngoài và Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đưa ra mức dự báo sản lượng cà phê VN khá lạc quan: 20 – 22 triệu bao (1,2 – 1,3 triệu tấn). Trong khi đó, Cục trồng trọt (Bộ NN-PTNT VN) và Vicofa dự báo chỉ đạt gần 1,05 triệu tấn (17,5 triệu bao).
Theo Vicofa, thời gian qua thời tiết khí hậu bất thường đã ảnh hưởng không tốt đến nửa triệu ha vụ cà phê 2009 – 2010. Do cơn bão số 9 và lượng cà phê già cỗi giảm gần 20%, mưa đá và cơn lốc tại Lâm Đồng cộng mưa nhiều gây ngập úng. Tiêu biểu, theo báo cáo của Tổng Cty cà phê VN thì có khoảng 7.000 ha của đơn vị này bị ảnh hưởng do bão và dự kiến sản lượng sẽ giảm khoảng 1/5 so với dự kiến. Vì thế, Vicofa dự báo sản lượng cà phê VN niên vụ 2009 – 2010 sẽ giảm từ 10 – 15%.
