Bãi thải quặng bủa vây người dân

Từ tháng 9/2008, Cty CP Khoáng sản Hoà Yên xây dựng nhà máy tuyển rửa quặng sắt tại xã Âu Lâu (TP Yên Bái, tỉnh Yên Bái), lợi thì chưa thấy đâu, nhưng bụi bẩn và tiếng ồn đã tác động không nhỏ tới cuộc sống người dân.

Nhất là từ tháng 6/2012 tỉnh Yên Bái cho Cty Hoà Yên thay đổi phương án xử lý môi trường, biến đoạn suối Ngòi Lâu trở thành bãi thải quặng thì cuộc sống của người dân nơi đây trở nên khốn đốn...

Dân rất bức xúc

Ba thôn chịu ảnh hưởng trực tiếp của nhà máy tuyển quặng gồm: Nước Mát, Đắng Con và Hai Luồng. Theo sự phản ánh của người dân nơi đây, từ bao đời nay dòng suối Ngòi Lâu trong xanh hiền hoà không chỉ cung cấp nước SX, sinh hoạt mà còn cung cấp cá tôm cho cuộc sống người dân.

Trước sự bùng nổ của hàng loạt điểm khai thác quặng của các Cty khai thác và chế biến khoáng sản: Hoà Yên, Tây Bắc, Tân Tiến, CMISTONE Việt Nam... bùn thải, nước thải tuyển rửa quặng của các Cty này đổ thẳng xuống Ngòi Lâu, đã bức tử dòng suối, khiến cuộc sống của người dân sống dọc hai bên bờ ngày thêm khốn đốn.

Công suất thiết kế của nhà máy tuyển rửa quặng của Cty Hoà Yên là 300.000 tấn/năm. Bãi thải quặng của nhà máy ban đầu chỉ có 2 ha nằm cạnh Ngòi Lâu, gồm hai hồ lắng, tổng thể tích 100.000m3.

Từ năm 2009 đến năm 2011 sau khi nhà máy hoạt động, bãi thải trở nên quá tải không còn chỗ chứa có nguy cơ vỡ hồ bất cứ lúc nào.

Đoạn suối Ngòi Lâu phía dưới hồ thải giống hình chiếc móng ngựa nằm sát thôn Nước Mát ôm lấy cánh đồng và thôn Hai Luồng.

Téc nước của các hộ dẫn từ bên kia cánh đồng về trước khi bơm lên bể nước của gia đình

Không biết có sự “gợi ý” nào của quan chức tỉnh Yên Bái hay là “phát kiến” của Cty Hoà Yên mà Cty này đã xin cắt dòng suối Ngòi Lâu đoạn hình móng ngựa đó, mở dòng chảy mới biến đoạn suối thành hồ thải quặng.

Hồ chứa thải quặng mở rộng có tổng diện tích 60.000m2 (6 ha), thể tích 210.000m3, có sức chứa 525.000 tấn bùn thải.

Sau khi có tờ trình của Sở Tài nguyên - Môi trường số 179/TTr-STNMT, ngày 11/6/2012 UBND tỉnh Yên Bái chấp thuận cho Cty Hoà Yên chặn dòng Ngòi Lâu biến đoạn suối thành bãi thải tự nhiên thì lập tức cuộc sống của người dân 3 thôn bị đe doạ và đảo lộn nghiêm trọng.

Trước tiếng kêu than thống thiết của người dân, PV Báo NNVN tới thôn Nước Mát, Hai Luồng để tìm hiểu cụ thể cuộc sống của người dân ở đây ra sao.

Ông Lương Văn Phấn, 76 tuổi người dân tổ 7 thôn Nước Mát cay đắng cho biết: Các cụ xưa đặt tên thôn này là Nước Mát, nhưng từ khi hồ thải quặng của Cty Hoà Yên mở rộng, lấp đoạn suối chảy qua thôn thì nguồn nước ngầm bị ô nhiễm nặng nề. Giếng bị tụt nước, khi đào sâu xuống thì nước đục ngầu như bát đất, tanh tưởi mùi sắt không thể nào dùng được.

Đoạn Ngòi Lâu chứa bùn thải không còn nhận ra dòng suối cũ đã bị rào lại

Bãi màu của thôn Đắng Con đã bỏ hoang hoá, cỏ cũng không mọc lên nổi

Trong thôn có 20 hộ dân nằm cạnh Ngòi Lâu, nhà nào cũng đào giếng và sử dụng nước giếng từ bao nhiêu năm nay, giờ thì không sử dụng được nữa...

Nói rồi ông chỉ ra trước nhà, anh Nguyễn Văn Sơn đang bơm nước từ dưới giếng lên để rửa xe máy: Nước đục như thế kia thì ăn thế nào được?

Anh Sơn bơm nước vào cái chậu nhôm cho tôi nhìn thấy, nước vàng khè màu bùn thải: Chỉ lát nữa là chậu nước lắng một lớp bùn, rửa tay chân nước này như thể nhuộm chàm. Anh Sơn cho biết rồi xoè hai bàn tay cho tôi xem, các ngón tay nham nhám, đen xì.

Bàn tay anh Nguyễn Văn Sơn đen xì vì rửa nước nhiễm sắt

Cty Hoà Yên cam kết hỗ trợ mỗi hộ 3 triệu đồng, nhưng từ năm 2013 đến nay chỉ là lời hứa hão. Người dân bức xúc lắm, phản ánh lên thành phố, tỉnh rồi Đoàn Đại biểu Quốc hội tất cả đều vẫn im như thóc...

Bệnh tật bủa vây

Bãi màu rộng mênh mông bị úng nước đến nỗi cỏ cũng không mọc lên nổi. Cạnh đó là bãi thải quặng đã đầy, nếu không có hàng rào dây kẽm gai thì không thể nhận ra đó là Ngòi Lâu, dòng suối một thời đã mang lại sự sống cho người dân.

Bây giờ nó đã bị bức tử, bị hàng trăm ngàn tấn bùn thải quặng chôn vùi, quặng sắt ngấm vào lòng đất phá huỷ nguồn nước ngầm đang đe doạ cuộc sống của người dân nơi đây.

Ông Lương Văn Phấn và người dân ở đây thống kê mấy năm vừa rồi thôn Nước Mát có 8 người chết vì bệnh ung thư, người thì bị ung thư dạ dày, người thị bị ung thư vòm họng, người thì bị ung thư não...

Những người này chết có phải do uống nguồn nước bị nhiễm độc quặng sắt do nhà máy tuyển quặng của Cty Hoà Yên gây ra không? Ông Phấn cay đắng đặt câu hỏi.

Theo lời giới thiệu của ông Phấn, thôn Hai Luồng người dân bị bệnh ung thư và mắc bệnh tâm thần còn kinh hãi hơn.

Chúng tôi tìm đến gia đình trưởng thôn Nguyễn Ngọc Giang.

Ông Giang chẳng ngần ngại cho biết: Thôn Hai Luồng có khoảng 1 mẫu ruộng của 9 hộ đang trồng ngô, lúa do bãi thải mở rộng nên không trồng cấy gì được.

Nguồn nước giếng của 23/53 hộ dân trong thôn đã nổi váng màu vàng và có mùi tanh gỉ sắt.

Theo ông Giang, thôn Hai Luồng không chỉ bị nhiễm bụi, ô nhiễm nguồn nước mà tiếng máy đập quặng ầm ầm suốt đêm ngày khiến người dân đinh tai nhức óc trẻ em, người già không thể ngủ được, đến phát điên lên.

Giếng nước nhà anh Đặng Sơn Hồng trên bãi soi màu không còn sử dụng được

Dân kêu quá, cuối năm ngoái họ làm đến 10 giờ đêm thì nghỉ. Bây giờ do không tiêu thụ được quặng hay sao nên họ không SX nữa nên dân thôn Hai Luồng mới được yên.

Theo ông Giang, thôn có 4 người bị ung thư, một người đã chết năm 2014 là ông Trần Văn Tài sinh năm 1964. Còn 3 người nữa đang điều trị là ông Trần Văn Kiên, Bí thư Chi bộ thôn ung thư dạ dày, cô Nguyễn Thị Nga 31 tuổi, ung thư vòm họng, ông Lê Văn Chinh ung thư gan đang điều trị ở Viện 108.

Ông Nguyễn Ngọc Giang cay đắng kể lại chuyện buồn của thôn Hai Luồng

Trong thôn có 3 người bị bệnh tâm thần, đó là ông Nguyễn Ngọc Sơn, Phạm Văn Ngoạn và bà Nguyễn Thị Tươi vợ Bí thư Chi bộ thôn Trần Văn Kiên. Những người này tự dưng không ngủ được chạy nhảy lung tung rồi gào thét, người nhà phải đưa vào bệnh viện tâm thần.