Ở lĩnh vực âm nhạc, sau khi Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN- VCPMC triển khai hoạt động khá tích cực, thì Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam – RIAV cho biết sẽ thu phí tác quyền với hơn 10.000 tác phẩm âm nhạc thuộc quyền sở hữu tại các điểm kinh doanh dịch vụ karaoke.
Mức thu phí được đưa ra là 2.000 đồng một bài, tính trên mỗi đầu máy karaoke. Các điểm kinh doanh karaoke sẽ có thời hạn một năm sử dụng các sản phẩm âm nhạc sau khi đóng phí, RIAV sẽ không truy thu thời gian sử dụng trước đây. Trung tâm Cấp phép và Quản lý quyền (trực thuộc RIAV) sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm thu khoản phí này.
Số tiền thu về từ hoạt động này sẽ được chi 10% cho các chi phí hoạt động của văn phòng Hiệp hội; 5-10% chi cho các Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch các tỉnh, thành phố. Và 80% còn lại được trả trực tiếp cho các chủ sở hữu bản ghi âm, ghi hình.
Đại diện RIAV cho biết: “Mức phí thu đã được chúng tôi tính toán kỹ lưỡng, dựa trên cơ sở kết quả cuộc khảo sát được tiến hành trong gần 1 năm qua và trên khung quy định của pháp luật. Kết quả khảo sát cho thấy bình quân mỗi đầu máy sử dụng 10.000 - 20.000 bản ghi, trong đó chỉ 3.000 - 5.000 bản là thuộc sở hữu của các hội viên và quản lý của RIAV.
Các điểm kinh doanh karaoke có thời hạn 1 năm sử dụng các sản phẩm âm nhạc sau khi đóng phí, RIAV sẽ không truy thu thời gian sử dụng trước đây. Các nhà sản xuất của chúng tôi đã cân đong đo đếm rất kỹ để đưa ra mức phí này. Đây là mức tối thiểu nhất chúng tôi đưa ra ban đầu để mọi người làm quen với việc phải đóng phí đối với bản ghi hình của mỗi bài hát karaoke.
Chúng tôi vẫn nói đùa với nhau là không bằng một ly trà đá nữa. Để ghi hình, nhà sản xuất có thể chi 50 triệu - 70 triệu, thậm chí hàng trăm triệu đồng cho một bài hát. Nhưng chúng tôi cũng chỉ dám đưa ra mức phí tối thiểu. Ai cũng hiểu, giá 2.000 đồng/bản ghi âm, ghi hình là rất nhỏ và mức phí này chỉ là để cho họ nhận thức rằng phải có trách nhiệm chi trả phí bản quyền trong việc sử dụng sản phẩm chứ không thể bù được chi phí sản xuất ban đầu. Đồng thời đây cũng là cách để chia sẻ với nhà sản xuất để nhà sản xuất có nguồn thu, có điều kiện tái tạo lại sản xuất, làm ra nhiều sản phẩm mới, chất lượng cao phục vụ khán giả”.
Phí bản quyền không cần bàn cãi thêm, nhưng thu phí bản quyền karaoke phải thực hiện như thế nào? Đại diện RIAV cho rằng: “Chúng tôi sẽ không thu phí đồng loạt theo số lượng bài hát có trong đầu thu, mà sẽ kiểm tra xem đầu thu đó có bao nhiêu bài hát của các thành viên Hiệp hội và chỉ thu trên số đầu bài hát này. Đối với mỗi cơ sở karaoke, chúng tôi sẽ kiểm tra từng đầu máy, thương hiệu của từng đầu máy để đối chiếu”.
Nghĩa là một cách làm rất thủ công và rất chậm chạp. Nếu muốn triển khai toàn quốc e rằng cực kỳ khó khăn. Trước mắt, RIAV chỉ áp dụng việc thu phí ở địa bàn lớn như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ... Xem chừng giải pháp này không khả quan, vì đã gọi là bản quyền thì không thể nơi này thực hiện nơi kia ngó lơ.
Phân tích ở góc độ tài chính, bài toán chia bản quyền cho các chủ sở hữu bản ghi âm, ghi hình karaoke cũng tương đối mơ hồ. RIAV chỉ đếm bài hát để thu tiền, làm sao biết bài nào được hát nhiều mà bài nào không có ai hát? Ngoài yếu tố thiếu sòng phẳng với tác giả, thì cũng bất công với khách hàng. Bài hát không hát mà vẫn nộp phí bản quyền ư? Đại diện RIAV cho rằng: “Chúng tôi thu phí bản quyền căn cứ vào Điều 33 của Luật Sở hữu trí tuệ đã ban hành năm 2005. Đáng lý RIAV phải thu phí từ thời điểm ấy. Tuy nhiên, khi chúng tôi thực hiện thu khoán thì xuất hiện một số vấn đề.
Thứ nhất, mỗi đầu máy karaoke thu khoảng 20.000 bài. RIAV cũng được các hội viên ủy thác quyền khoảng 20.000 bài, nhưng thực sự các thương hiệu đầu máy chỉ sử dụng khoảng 5.000 bài, ít thì 2.000 bài của chúng tôi thôi. Số còn lại là họ sử dụng của các trung tâm khác, kể cả của các trung tâm hải ngoại. Khi chúng tôi thu phí, các nơi này lại cho rằng họ trả khoán cho RIAV. Giả sử sau này, các trung tâm này về đòi phí bản quyền của họ, các đơn vị kinh doanh nói họ đã trả cho RIAV rồi thì chúng tôi biết giải quyết làm sao?
Thứ hai, việc thu phí với các cơ sở kinh doanh, hiện nay, chúng tôi cũng mới chỉ thu bản quyền đối với bản ghi hình thôi. Bản ghi âm thì chưa thể thu vì phức tạp và khó. Ví dụ, cùng một bài hát của một nhạc sĩ, một ca sĩ hát nhưng nhiều nhà sản xuất, rất khó phân biệt được bản ghi âm nào của nhà sản xuất nào và muốn phân biệt thì phải có hội đồng thẩm định. Còn với bản ghi hình thì bản hòa âm có thể giống nhau, tác giả giống nhau, ca sĩ biểu diễn là một người nhưng đạo diễn thì không ai giống ai, khi nhìn vào hình có thể phân biệt được bài hát này của nhà sản xuất nào, khi thu phí về việc trả phí cho tác giả sẽ dễ dàng hơn”.
Việc triển khai thu bản quyền karaoke còn một trở ngại khác, đó là… sự rắc rối phạm vi hoạt động giữa RIAV và VCPMC. Một đơn vị sản xuất đầu máy karaoke đã nộp phí bản quyền cho VCPMC đối với các bài hát sử dụng, bây giờ RIAV lại tiếp tục thu phí bản quyền các bài hát ấy, thì rõ ràng là phí chồng lên phí. RIAV muốn thu phí bản ghi hình hoặc bản ghi âm thì phải xác lập bản quyền một cách sòng phẳng, bởi lẽ những ai yêu thích karaoke đều nhận ra phần lớn hình ảnh và hòa âm trong từng sản phẩm karaoke đều sao chép và lắp ghép rất tùy tiện!
