Nhìn con bò, lo chính sách

Sau hơn nửa năm khai sinh, “Bò Khỏe” đã xác lập một chuỗi giá trị của con bò ngoại mới tại vựa lúa Tây Nam Bộ.
 

“Chuỗi giá trị ngược”: Bò từ Úc đến đồng bằng

Hồi cuối tháng 4 năm nay, Tân Cảng Cái Cui (Cần Thơ) đã tổ chức lễ đón tàu biển quốc tế đầu tiên cặp cảng mang theo một lô hàng đặc biệt: 1.800 con bò tơ dưới 20 tháng tuổi từ Úc lần đầu tiên vượt đại dương đến đồng bằng. Cty TNHH TM DV SX Đông Hà là đơn vị nhập khẩu và là chủ đầu tư hệ thống “Bò Khỏe” phân phối thịt bò Úc tươi sống tại Cần Thơ, các tỉnh ĐBSCL và tiến tới mở rộng hệ thống cung cấp bò sạch, chất lượng cao trên toàn quốc.

Một cửa hàng bán thịt bò Úc

Nhà đầu tư không chỉ nhập hàng, phân phối thịt mà còn đầu tư các trang trại nuôi nhốt tại quận Ô Môn (Cần Thơ), vùng trồng nguyên liệu cỏ voi làm thức ăn cho bò rộng 450ha tại Kiên Giang và hệ thống dây chuyền giết mổ hiện đại đạt tiêu chuẩn ESCAS của Bộ Nông nghiệp Úc. Đây là quy trình giết mổ bằng phương pháp gây choáng, trong vòng không quá 2 giờ đã được cung cấp cho khách hàng với độ tươi ngon gần như nguyên vẹn.

Một chuỗi cung ứng mới của con bò ngoại đã được xác lập từ Úc đến Việt Nam, không chỉ mời chào làm thay đổi thói quen tiêu dùng của các bà nội trợ hàng ngày, mà nó còn có khả năng đáp ứng một lượng thịt lớn cho các suất ăn công nghiệp bằng lợi thế của thịt ngoại giá cả phải chăng, được bảo chứng bằng thương hiệu “Bò Khỏe” đang là một thách thức đối với thịt bò nội. Một “chuỗi giá trị ngược” của con bò Úc với đầu vào ở nước ngoài và đầu ra ở trong nước đang được vận hành, đặt ra nhiều suy ngẫm cho ngành chăn nuôi và hệ thống phân phối thịt bò ở miền Tây Nam Bộ.

Trong khi đó, các kênh phân phối thịt bò truyền thống ở ĐBSCL hiện nay vẫn chủ yếu tiếp nhận lượng thịt từ các lò giết mổ thủ công và hệ thống cửa hàng bán lẻ riêng lẻ hoặc trong các chợ truyền thống.
 

Bò Úc "húc chết" bò Việt?

Xét ở góc độ kinh tế, bò ngoại đang nằm “kèo trên” so với bò nội trong cuộc chiến giành giật khách hàng. Theo PGS.TS Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hiệp hội chăn nuôi Việt Nam, số lượng thịt bò nhập khẩu về Việt Nam tăng rất mạnh trong thời gian gần đây, bán với giá phải chăng và được ưu đãi thuế nhập khẩu. Thịt bò Úc có giá rất cạnh tranh do họ chăn nuôi quy mô lớn, trong khi chăn nuôi bò tại Việt Nam quy mô nhỏ, giống bò chất lượng kém, chưa đảm bảo truy xuất nguồn gốc. Vì vậy, mặc dù bị đội phí vận chuyển, bò ngoại vẫn đang có ưu thế về giá bán, chất lượng đảm bảo và đang xác lập một kênh phân phối mới với nhiều lợi thế hơn thịt bò nội.

Chuyện không chỉ có ở miền Tây, thời gian gần đây, thịt bò Úc, bò Mỹ, Pháp được nhập khẩu với số lượng lớn đã “gây khó” cho thịt bò nội. Nhu cầu tiêu dùng thịt bò ở miền Tây nói riêng và cả nước nói chung ngày càng lớn, trong khi nguồn cung trong nước liên tục giảm. Trước khi nhập “bò Tây”, thị trường trong nước vẫn phải nhập bò thịt từ Campuchia, Thái Lan, Lào qua đường tiểu ngạch, khó kiểm soát. Thời gian gần đây, nguồn cung này cũng khan hiếm.

Trong khi đó, theo số liệu thống kê, mặc dù nuôi bò sữa được khuyến khích tăng đàn, nhưng tổng đàn bò cả nước vẫn có xu hướng giảm. Năm 2007, số lượng đàn bò nước ta là 6,7 triệu con, nhưng đến năm 2013 chỉ còn khoảng 4,97 triệu con, giảm 1,73 triệu con trong 6 năm. Hiện cả nước có 5,2 triệu con bò, trong đó, ĐBSCL có gần 678 ngàn con, xếp thứ 3/6 vùng cả nước, chiếm 13% tổng đàn. Bến Tre và Trà Vinh là 2 tỉnh có đàn bò lớn nhất với gần 30% tổng đàn bò của vùng.

Cơ giới hóa trong nông nghiệp phát triển, đàn bò hiện nay chủ yếu để giết thịt và lấy sữa. Với nhu cầu dùng thịt bò trong vùng ĐBSCL và trong nước tăng, ngành chăn nuôi không đáp ứng đủ lượng hoặc phải nhập khẩu theo đường tiểu ngạch từ các nước láng giềng rất khó kiểm soát chất lượng, thì việc tăng một lượng lớn thị bò nhập khẩu từ các nước có nền nông nghiệp phát triển như Úc, Mỹ, Nhật thời gian gần đây là sự vận hành tất yếu của quy luật cung cầu.

Vấn đề là việc xác lập các cơ chế, chính sách để đáp ứng sức cầu; nâng chất, đảm bảo nguồn cung và lồng ghép với phát triển chăn nuôi trong nước, các phân khúc giá trị gia tăng và ngành phụ trợ như khuyến khích vùng trồng nguyên liệu cỏ dùng làm thức ăn, khuyến khích đầu tư trang trại, lò giết mổ đảm bảo chất lượng thực phẩm như cách làm mới mà “Bò Khỏe” ở miền Tây đang đi tiên phong.
 

Con bò và câu chuyện chính sách

Trước sự tăng một lượng lớn bò ngoại nhập khẩu, nhiều người lo lắng cho ngành chăn nuôi sớm gục ngã. Đã có ý kiến đề nghị “chặn bò ngoại” bằng các biện pháp hành chính trong điều hành nhập khẩu. Có người cho rằng, nếu không có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho ngành chăn nuôi và người chăn nuôi, thì không bao lâu nữa bò Úc "húc chết" bò Việt.

Khách hàng mua thịt bò Úc

Trong khi đó, nhiều ý kiến cho rằng, chính sách khuyến khích là cần, những hàng rào kỹ thuật thay cho hàng rào thuế quan trong xuất nhập khẩu thời mở cửa là rất cần, nhưng “sự nuông chiều” hay kiểu bảo vệ bằng cách “che chắn” thường dễ triệt tiêu động lực cạnh tranh cho ngành sản xuất trong nước.

Việt Nam đã tham gia hàng loạt các Hiệp định thương mại tự do FTA đa phương và song phương với các nước. Chúng ta là thành viên tích cực của các “thị trường chung” với nhiều cam kết mạnh mẽ mở cửa thị trường bán buôn, bán lẻ. Hàng loạt các dòng thuế nhập khẩu hàng hóa được đưa về bằng 0 theo lộ trình cam kết. Nguyên tắc “chơi chung” và “có đi có lại” buộc chúng ta không thể cấm cửa bò ngoại trong khi muốn tăng xuất khẩu vào nước bạn các mặt hàng chúng ta đang có lợi thế. Nâng cao sức cạnh tranh của hàng nội là con đường tất yếu để tồn tại trong xu hướng mở cửa, hội nhập và ngành chăn nuôi không phải là ngoại lệ.

Dư địa của thị trường bò thịt trong nước còn rất lớn. Từ xu thế nhập thịt bò đông lạnh thời gian đầu, nhiều doanh nghiệp chuyển sang nhập khẩu bò nguyên con về để sinh sản và nuôi trong nước chứ không còn để vỗ béo đơn thuần như trước nữa. Phương thức mới này không còn là việc mua bán đơn thuần mà đang bổ sung cho ngành chăn nuôi trong nước bằng sức mạnh của bò ngoại. Đằng sau thịt “Bò Khỏe” được bán tại các cửa hàng phân phối là hệ thống trang trại, lò giết mổ hiện đại và đồng cỏ nguyên liệu được đầu tư dùng làm thức ăn cho bò, tạo ra những “phân khúc giá trị mới”, giải quyết việc làm cho người lao động.