NSƯT, NSND… từ khi mới ra đời đã được coi là những danh hiệu quý giá. Thế nhưng, việc trao thưởng gây ồn ào thời gian gần đây khiến không ít người đặt nghi vấn về những vấn đề đang tồn tại trong quá trình trao các danh hiệu này.
CƠ CHẾ “XIN - XÉT”
Khoảng 2 năm gần đây, cơ chế “xin – xét – tặng” bị cho là lạc hậu và thiếu thực chất cũng như không đánh giá được hết tài năng cũng như giá trị cống hiến của các nghệ sĩ tên tuổi.
Nghệ sĩ violon Bùi Công Duy, người đã từng làm giám khảo và nhận nhiều giải thưởng quốc tế danh giá, cũng từng bị gạt ra khỏi danh sách xét duyệt NSƯT, mặc dù đa số ý kiến thu thập được đều cho rằng anh xứng đáng. Nhạc sĩ Phạm Tuyên với cơ chế “xin - xét” của Bộ VH-TT-DL cũng rơi vào tình trạng khóc cười trong suốt nửa năm trời. Người nhạc sĩ 83 tuổi của nhân dân gần như phải một mình chống chọi với một loạt những quy tắc, quan điểm giấy tờ cứng nhắc, để được trao một danh hiệu mà đánh lẽ ông đương nhiên được nhận từ trước đó.
Phải cho đến khi Hội Nhạc sĩ Việt Nam làm công văn gửi lên Bộ VH-TT-DL về trường hợp của nhạc sĩ Phạm Tuyên, hồ sơ về danh sách các tác phẩm của ông mới được đưa vào xét duyệt để được Giải thưởng Hồ Chí Minh. Nhạc sĩ lão thành chia sẻ ông vui mừng và bất ngờ với giải thưởng, nhưng có lẽ, sau những mệt mỏi phải chịu đựng và đeo bám ông sau suốt một thời gian dài, vị nhạc sĩ 83 tuổi mới thấm hết được nỗi truân chuyên của những ồn ào xung quanh các giải thưởng, danh hiệu nghệ thuật bấy lâu nay.
Trong đợt phong tặng dang hiệu NSND và NSƯT đợt này, ngoài danh sách 74 nghệ sĩ được trao tặng NSND, thì có tới 356 cái tên sẽ được trao tặng NSƯT. Ngoài một số những nghệ sĩ đang hoạt động chuyên môn trong các ngành nghệ thuật và ít được biết đến thì những tên tuổi, tạm gọi là thuộc về công chúng, cũng có nhiều điều đáng bàn.
Một loạt những nghệ sĩ hài được trao tặng NSƯT, trong đó phải kể đến bộ 3: Tự Long, Công Lý, Quốc Khánh. Nếu như 2 nghệ sĩ Tự Long và Quốc Khánh nhận được nhiều ý kiến đồng thuận hơn thì trường hợp của nghệ sĩ hài Công Lý nhận không ít dấu hỏi từ cả khán giả lẫn giới chuyên môn.
Công Lý được biết đến là một diễn viên hài trong chương trình “Gặp nhau cuối tuần” và đặc biệt là vai diễn Bắc đẩu trong “Gặp nhau cuối năm”, những vai diễn trong phim của anh dừng lại ở mức độ vừa phải, không có nhiều đặc sắc.
 |
 |
| Công Lý và Tấn Minh sẽ là NSƯT trong đợt xét duyệt này |
CÓ DỰA TRÊN CẢM TÍNH?
Một vài trường hợp đối với danh hiệu NSND, những gương mặt nổi tiếng như Xuân Hinh, Anh Tú, Chí Trung tiếp tục không có tên trong danh sách dù nhiều lần được đề nghị xét duyệt, cũng nhận được không ít ý kiến không đồng tình. Nhiều người đặt câu hỏi, có hay không, những ý kiến cảm tính trong việc đề cử các nghệ sĩ với các danh hiệu quan trọng này. Ngoài ra, những nghệ sĩ được công chúng yêu mến dành nhiều tình cảm, cũng khá khó khăn để “với” tới các danh hiệu này cũng là câu chuyện đáng buồn.
Với danh hiệu NSND, ngoài diễn viên Phương Thanh (vai Hiền “cá sấu”), diễn viên Bùi Bài Bình, đạo diễn Đào Bá Sơn, đạo diễn Nguyễn Thanh Vân… đa số các tên tuổi còn lại đều tập trung lĩnh vực chuyên môn chuyên sâu như: Âm nhạc, Điện ảnh, Sân khấu, Múa và Phát thanh truyền hình… tức là cống hiến của họ có phần “bí mật”, ít người biết đến.
Danh hiệu NSƯT, ngoài các diễn viên hài kể trên, có ca sĩ Tấn Minh được biết đến nhiều hơn cả, ngoài ra có ca sĩ thính phòng, bán cổ điển Hồng Vy, họ là số ít trong số 356 tên được xét duyệt đợt này. Nếu so với khái niệm cơ bản được đưa ra, “Nghệ sĩ ưu tú, Nghệ sĩ nhân dân là danh hiệu cao quý nhất trao tặng cho nghệ sĩ có nhiều đóng góp và cống hiến cho nghệ thuật, danh hiệu này phổ biến ở các nước Đông Âu, xã hội chủ nghĩa”, thì giữa việc đề cử và hiện thực, có đôi chút làm dấy lên những so sánh.
Có một câu chuyện xảy ra trước câu chuyện của nhạc sĩ Phạm Tuyên, nhạc sĩ Phú Quang cũng gặp phải một trường hợp bức xúc tương tự. Hồ sơ xin xét duyệt Giải thưởng Nhà nước của vị nhạc sĩ nổi tiếng này đã không đi đến được đích. Ông cho rằng chuyện này bình thường, nhưng “ức” một điều, nếu hồ sơ của ông có lọt vào vòng trao tặng danh hiệu, ông sẽ phải đứng chung với một “người làm nghệ thuật ăn cắp” (xin phép không tiện nêu tên). Ngay sau đó, vị nhạc sĩ của “Điều giản dị” cũng “xin phép” khước từ mọi giải thưởng, danh hiệu để yên ổn với danh hiệu mà ông cho rằng cao quý nhất, tấm lòng công chúng.
Có lẽ, suy nghĩ ấy cũng có ở không ít nghệ sĩ tên tuổi vào thời điểm hiện tại.
