Dự án (DA) xây dựng vùng SX lúa giống chất lượng cao quy mô 200 ha (từ năm 2010 - 2012) tại xã Khánh Cường và Khánh Trung, huyện Yên Khánh (Ninh Bình) do UBND huyện Yên Khánh làm chủ đầu tư. Mục tiêu của DA là hình thành mô hình SX giống lúa thuần chất lượng cao, chủ động cung cấp nguồn lúa giống SX hàng hóa cho nông dân… DA đầu tư khoảng 13 tỷ đồng xây dựng cơ sở hạ tầng về thủy lợi và hỗ trợ giống gốc, vật tư nông nghiệp với định mức 2 triệu đồng/ha/vụ.
Từ vụ xuân 2010, Cty TNHH VTNN Hồng Quang (Ninh Bình) được giao chủ trì triển khai DA này, và ký kết hợp đồng với các hộ dân xã Khánh Cường, Khánh Trung SX 103 ha giống lúa chất lượng cao QR1. Đây là giống lúa thuần do Viện Di truyền nông nghiệp, nhóm tác giả DA 15 và DN Hồng Quang phối hợp chọn lọc, sản xuất.
Theo ông Phạm Quang Ngọc, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Khánh, tuy giống QR1 gieo cấy sớm hơn so SX đại trà 15 - 20 ngày nhưng vẫn sinh trưởng phát triển tốt, đẻ nhánh khỏe, trỗ bông ngắn khoảng 5 ngày. QR1 có chiều cao trung bình, cứng cây, dạng hình gọn, góc lá hẹp, lá đòng đứng, màu sắc lá xanh đến cuối vụ có tác động làm tăng độ mẩy của hạt, tăng năng suất, TGST từ 120 - 125 ngày… Ở vụ xuân 2010 giống lúa QR1 có khả năng chống chịu sâu bệnh cao hơn giống lúa khác, chỉ nhiễm nhẹ sâu cuốn lá nhỏ, rầy nâu; đặc biệt chưa thấy xuất hiện bệnh bạc lá, đạo ôn, lùn sọc đen. Trong suốt vụ chỉ xử lý thuốc BVTV 1 lần (phun trừ rầy) nên giảm chi phí và ô nhiễm môi trường.
Qua các yếu tố cấu thành năng suất giống QR1 cho thấy, số bông hữu hiệu cao (từ 9,8 - 10,5 bông/khóm), số hạt chắc trên bông đạt từ 113 - 122 hạt/bông, tỷ lệ lép từ 6 - 8%; năng suất dự kiến 60 - 63 tạ/ha. Ông Ngọc kết luận, qua 4 vụ khảo nghiệm giống lúa QR1 và vụ đầu triển khai DA cho thấy, đây là giống lúa cảm ôn, gieo cấy được cả 2 vụ trong năm, có tính thích ứng rộng, chống chịu sâu bệnh tốt, TGST phù hợp cơ cấu trà xuân muộn và trà mùa sớm; tuy gieo cấy sớm hơn so với đại trà 2 - 3 tuần nhưng vẫn đảm bảo về mặt năng suất, hạt gạo dài, không bạc bụng, tỷ lệ tấm thấp, chất lượng cơm ngon.
* Ông Phạm Văn Quế, Chủ tịch UBND huyện Yên Khánh: Đây là DA SX lúa giống chất lượng lớn nhất của tỉnh, là dự án an sinh xã hội, triển khai theo đúng tinh thần Nghị quyết TƯ 7 về “Tam nông”; đồng thời DA còn thể hiện sự liên kết chặt chẽ giữa “4 nhà”. Để đảm bảo lợi ích, tăng thu nhập cho 300 hộ dân thực hiện DA này, việc SX lúa giống phải thu nhập cao hơn cấy lúa thường, DN phải giữ đúng cam kết hợp đồng, thu mua thóc giống QR1 có lợi cho nông dân. DN và bà con cần lưu ý khâu thu hoạch, khi phơi tránh để thóc bị lẫn giống khác, dẫn đến giống kém chất lượng. * Ông Phùng Văn Quang, GĐ Cty TNHH VTNN Hồng Quang: Để được “nhận thầu” SX hàng trăm ha lúa giống chất lượng QR1 ở vụ xuân này, chúng tôi xuất phát điểm từ 0,5 kg giống. Cách đây 7 năm, các cán bộ Viện Di truyền nông nghiệp gửi tôi nửa cân giống này trồng thử. Qua nhiều vụ “âm thầm” theo dõi, giống QR1 đã “bén duyên” với đất Ninh Bình. Kết quả là năm 2009, QR1 đã được Bộ NN-PTNT công nhận SX thử. Vụ xuân 2010 chúng tôi đã cung ứng 80 tấn giống QR1 cho 11 tỉnh, thành; đồng thời SX được trên 500 tấn giống, kịp thời đáp ứng cho vụ mùa tới.
Ông Phạm Xuân Khoát, Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Trung cho biết, trước khi xuống giống, nông dân lo ngại hỏi cấy sớm mà mất mùa thì ai đền? DN Hồng Quang cam kết nếu mất mùa sẽ đền bằng 1,2 lần giống LT2, được mùa sẽ thu mua 100% sản lượng thóc giống cho bà con. DN còn ứng trước vật tư, cấp không thuốc trừ rầy, HTX hỗ trợ nước tưới… Đến thời điểm này bà con càng phấn khởi hơn khi được mùa.
Tiếp xúc với chúng tôi tại buổi hội thảo đầu bờ giống QR1, anh Phạm Văn Vinh, xã viên HTX Nam Cường, xã Khánh Cường hồ hởi nói: “Qua 2 vụ gia đình cấy giống QR1 cho thấy lúa chống chịu sâu bệnh tốt, đẻ nhánh khỏe, TGST ngắn, tỷ lệ phân bón chỉ bằng 2/3 giống lúa khác; trong khi năng suất lại cao hơn giống khác 30 - 40 kg/sào, gạo trắng trong, không đục như giống T10 và Bắc thơm 7, chất lượng gạo thơm ngon”.
Ông Trần Văn Bách, GĐ Sở NN-PTNT Ninh Bình đánh giá, trong bối cảnh vụ ĐX ở Ninh Bình hết sức khó khăn do phải đối mặt với hạn hán và sâu bệnh, DA SX lúa giống ở Yên Khánh đạt kết quả khả quan là đáng khích lệ. Mục tiêu của ngành NN-PTNT Ninh Bình đạt trên 50 vạn tấn lương thực/năm, trong đó tỷ lệ lúa chất lượng cao chiếm 30 - 40%. Về lâu dài phải đưa các bộ giống lúa thuần ngắn ngày, năng suất chất lượng cao vào cơ cấu để SX đại trà, rút ngắn được thời gian để làm vụ đông sớm. Qua nhiều vụ khảo nghiệm trên đồng đất Ninh Bình, giống lúa QR1 đã đáp ứng được yêu cầu đó. Đề nghị đơn vị triển khai DA, tác giả giống hoàn thiện quy trình SX, trình Hội đồng Khoa học Bộ NN-PTNT sớm công nhận chính thức để tỉnh cơ cấu bộ giống này.
