Nếu được mùa, được giá thì cây chanh dây có thể cho thu nhập lên đến 400 - 500 triệu đồng/ha/năm. Trước nguồn lợi quá lớn, bất chấp mọi khuyến cáo của ngành nông nghiệp, diện tích trồng chanh dây ở tỉnh Đắk Nông đang tăng lên một cách chóng mặt.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, ngoài dịch bệnh đang hoành hành thì giá mua chanh dây đang rớt thảm hại, khiến cho hàng trăm hộ dân rơi vào cảnh dở khóc dở cười.
Nợ nần chồng chất vì… chanh dây
Đã gần một tháng nay, anh Lê Xuân Tuyển ở thôn 12, xã Nhân Cơ, huyện Đắk R’lấp (Đắk Nông) như ngồi trên đống lửa. Bởi được bao nhiêu vốn liếng, tài sản anh đã dồn vào canh bạc cuối cùng: Trồng chanh dây. Anh Tuyển cho biết: Đầu năm 2010, sau khi đi tìm hiểu ở một số nơi, thấy trồng chanh dây mang lại hiệu quả “siêu” lợi nhuận nên anh đã vay mượn bạn bè, anh em hơn 600 triệu đồng để đầu tư vào trồng hơn 4ha chanh dây.
Không có đất để canh tác, anh đã đi thuê 4ha đất với giá hơn 4 triệu đồng/ha/năm. Sau gần một năm chăm sóc, vườn chanh dây bắt đầu bước vào vụ cho thu hoạch thì cũng là thời điểm dịch bệnh hoành hành và giá chanh dây trên thị trường rớt thê thảm. Anh Tuyển tính toán, đến nay, ngoài 600 triệu đồng tiền vốn đầu tư ban đầu, hơn 4ha chanh dây mỗi tháng phải xịt thuốc 4 lần, cộng với tiền phân, tiền thuê người chăm sóc… cũng đã “nuốt” của gia đình anh hơn 60 triệu đồng. Đầu tháng 11 vừa qua, lứa trái đầu tiên cho gia đình thu hoạch được hơn 30 tấn quả nhưng anh cũng chỉ bán được với giá 2.000 đồng/kg. Tính ra, chưa đủ tiền công chăm sóc hàng tháng… Với giá thu mua như vậy rồi đây số tiền vay mượn của anh em, bạn bè không biết khi nào mới trả được – anh Tuyển buồn bã đáp.
Tương tự, năm 2007, gia đình ông Lê Chí Hiếu ở thôn Phú Xuân, xã Đắk Nia (TX. Gia Nghĩa) đã bán hẳn 2ha cà phê từ Bình Thuận lên Đắk Nông mua hơn 4ha đất để lập nghiệp. Ban đầu, ông cũng chỉ trồng cây ngô, cây sắn. Tuy nhiên, đứng trước nguồn lợi khổng lồ của cây chanh dây, đầu năm 2010, gia đình ông đã quyết định vay hơn 160 triệu đồng đầu tư vào trồng 2ha chanh dây. Đến nay, lợi nhuận đâu chưa thấy mà cái giá phải trả là hơn 2ha chanh dây của gia đình ông bị bệnh tàn phá, mỗi tháng phải bỏ ra hơn 30 triệu đồng tiền chi phí xịt thuốc và thuê cán bộ về để trừ bệnh. Và với giá bán như hiện nay thì tiền thu không đủ bù đắp cho việc đầu tư, công chăm sóc. Ông Hiếu cho biết: “Tôi cũng chỉ nghe nói trồng chanh dây ở Đắk Nông mang lại hiệu quả kinh tế cao, nên đã mua giống về trồng, có biết đâu hậu quả để lại đau đớn như vậy!”.
Cây trồng mới, cần toan tính kỹ
Chanh dây chỉ mới đưa vào sản xuất thử và trồng khảo nghiệm trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. Tuy nhiên, trước lợi nhuận quá cao, người dân đua nhau trồng ồ ạt khiến cho diện tích ngày càng tăng lên một cách chóng mặt, chẳng bao lâu nữa sẽ phá vỡ quy hoạch cây trồng. Theo thống kê sơ bộ của Sở Nông nghiệp và PTNT, với hơn 500 ha được đưa vào trồng thử nghiệm ban đầu vào năm 2007, đến nay toàn tỉnh đã có trên 2.000 ha chanh dây.
Theo ông Nguyễn Đức Luyện – Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Đắk Nông thì việc diện tích mở rộng nhanh, không theo quy hoạch, thiếu sự hướng dẫn của cơ quan chuyên môn nên nông dân gặp nhiều rủi ro là điều khó tránh khỏi. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh chỉ có 2 cơ sở được phép nhập khẩu và cung ứng giống là Công ty Trường Hoàng (Lâm Đồng) và HTX Tia Sáng (TX. Gia Nghĩa).
Ngoài 2 cơ sở trên, những loại giống được bán trôi nổi trên thị trường luôn tiềm ẩn rủi ro như nhiễm sâu bệnh, năng suất chất lượng không đảm bảo, thời gian cho thu hoạch ngắn. Trong khi trên địa bàn tỉnh mới chỉ có 8 cơ sở sơ chế với công suất hơn 50 tấn/ngày theo hình thức móc ruột trái chanh dây bỏ vào thùng xốp, chờ đủ hàng chở đi tỉnh khác để tiêu thụ chứ chưa có một nhà máy chế biến, xuất khẩu nào từ chanh dây. Nên mỗi khi nguồn cung vượt quá cầu thì người nông dân bị các tư thương ép giá là việc khó tránh khỏi.
Cũng theo ông Luyện, để tránh rủi ro cho bà con nông dân, thời gian tới ngành nông nghiệp sẽ tiến hành rà soát lại toàn bộ diện tích trồng chanh dây trên địa bàn. Theo đó, sẽ có khoảng 30% diện tích phải phá bỏ do quá thời gian thu hoạch, thu hẹp diện tích xuống còn khoảng 800 – 1.000 ha. Đề nghị các huyện cần quản lý chặt việc người dân trồng chanh dây tự phát, chỉ cho phép trồng theo đúng diện tích đã cho phép quy hoạch…
Ngoài ra, Sở cũng sẽ tiến hành kêu gọi xây dựng một số nhà máy chế biến chanh dây tại địa phương để bao tiêu sản phẩm cho nông dân; phối hợp với Viện Bảo vệ thực vật hỗ trợ về việc phòng trừ sâu bệnh. Các địa phương cần chú trọng hơn nữa đến công tác tuyên truyền, vận động để người nông dân hiểu hết những nguy hại của việc trồng chanh dây theo phong trào, tránh tình trạng người nông dân lại sa vào cảnh “trồng chặt, chặt trồng” như một số cây trồng khác trong thời gian qua…
