10 điểm mới về kinh doanh xuất khẩu gạo

Với nhiều điểm rất mới so với NĐ 109, NĐ 107 được kỳ vọng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn sự phát triển của ngành gạo Việt Nam.
 

10 điểm mới

Theo ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công Thương, trong 8 năm qua, Nghị định 109/2010/NĐ-CP (NĐ 109) đã phát huy tích cực, đóng góp quan trọng đảm bảo an ninh lương thực, bình ổn thị trường nội địa, thúc đẩy phát triển sản xuất, XK gạo bền vững, nâng cao vị thế, uy tín của XK gạo Việt Nam. Tuy nhiên, NĐ 109 cũng bộ lộ ra nhiều vấn đề gây khó khăn, vướng mắc, rào cản cho thương nhân khi tham gia thị trường XK gạo, nhất là các DN vừa và nhỏ, DN tìm được thị trường ngách cho những sản phẩm gạo đặc thù như gạo hữu cơ, gạo tăng cường các vi chất dinh dưỡng…

XK gạo qua cảng Sài Gòn

Chính vì vậy, việc Chính phủ ban hành Nghị định 107/2018/NĐ-CP (NĐ 107) về kinh doanh XK gạo để thay thế cho NĐ 109 là để tháo gỡ rào cản, vướng mắc cho các DN, đảm bảo tự do kinh doanh của các DN trong ngành gạo, giúp cho công tác điều hành XK gạo phù hợp hơn với thị trường hiện nay và trong những năm tới.

Trên tinh thần đó, ông Trần Xuân Long, Trưởng phòng XNK hàng nông lâm thủy sản (Cục XNK, Bộ Công Thương), cho biết, so với NĐ 109, NĐ 107 có 10 điểm mới. Điểm thứ nhất là không bắt buộc thương nhân kinh doanh XK gạo phải sở hữu kho chứa, cơ sở xay xát, chế biến lúa gạo, mà có thể thuê các cơ sở này để đáp ứng điều kiện kinh doanh.

Điểm thứ 2: Không quy định quy mô kho chứa lúa, gạo, công suất cơ sở xay xát, chế biến, không bắt buộc phải có dây chuyền xay lúa; không hạn chế địa bàn đầu tư; chỉ quy định kho chứa, cơ sở xay xát, chế biến lúa, gạo phải bảo đảm đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.

Điểm thứ 3: Xây dựng cơ chế khuyến khích, tạo thuận lợi cho XK các mặt hàng có chất lượng, giá trị cao; quy định mặt hàng gạo hữu cơ, gạo đồ, gạo tăng cường vi chất dinh dưỡng được tự do XK, không hạn chế số lượng, không cần đáp ứng điều kiện kinh doanh, không cần cấp giấy chứng nhận.

Điểm thứ 4: Bãi bỏ thủ tục kiểm tra, xác nhận kho chứa, cơ sở xay xát, chế biến lúa, gạo của Sở Công Thương cấp tỉnh; thương nhân tự kê khai thông tin, tự chịu trách nhiệm về đáp ứng điều kiện dinh doanh, thực hiện cơ chế hậu kiểm.

Điểm thứ 5: Quán triệt yêu cầu cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục cấp, cấp lại, điều chỉnh nội dung Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh XNK gạo.

Điểm thứ 6: Bãi bỏ quy định thủ tục bắt buộc thương nhân phải đăng ký hợp đồng XK gạo tại Hiệp hội Lương thực Việt Nam; bỏ quy định thương nhân phải có lượng gạo tồn kho tối thiểu tương được 50% lượng gạo trong hợp đồng đăng ký.

Điểm thứ 7: Bãi bỏ quy định giá sàn gạo XK và các quy định yêu cầu tuân thủ giá sàn XK trong giao dịch, ký kết hợp đồng.

Điểm thứ 8: Điều chỉnh giảm quy định lượng gạo dự trữ lưu thông từ 10% xuống còn 5% lượng gạo mà thương nhân đã XK trong 6 tháng trước đó.

Điểm thứ 9: Bổ sung quy định về khuyến khích, hỗ trợ thương nhân tăng cường liên kết với người sản xuất, xây dựng vùng nguyên liệu, bảo đảm chất lượng gạo XK, công tác phát triển thị trường, ký kết các thỏa thuận về thương mại gạo với các nước, giao dịch, ký kết và tổ chức thực hiện hợp đồng tập trung.

Điểm thứ 10: Bổ sung một số quy định trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương liên quan trong điều hành XK gạo; điều chỉnh, bổ sung quy định cụ thể chế độ báo cáo của thương nhân, các bộ, ngành và cơ quan hải quan để kịp thời có thông tin, số liệu phục vụ công tác điều hành XK chung.
 

Gạo không cần cơ chế quản lý đặc biệt

Ông Phạm Thái Bình, GĐ Cty Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, cho rằng với những quy định mới, NĐ 107 đã cởi trói cho DN XK gạo khi bỏ đi nhiều quy định không còn phù hợp. Vì vậy, hy vọng trong thời gian tới, XK gạo sẽ có sự phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Tuy nhiên, vẫn có những ý kiến băn khoăn rằng sự thông thoáng của NĐ 107 liệu có đưa ngành kinh doanh XK gạo Việt Nam trở lại với thời điểm trước khi có NĐ 109 (trước năm 2010) khi bất cứ thương nhân nào cũng có thể tham gia XK gạo làm hỗn loạn thị trường? NĐ 107 có làm suy yếu công tác điều hành XK chung cho ngành hàng gạo Việt Nam? NĐ 107 có làm ảnh hưởng tới an ninh lương thực quốc gia?…

Trả lời những ý kiến này, ông Trần Quốc Khánh đặt ra câu hỏi: Tại sao các mặt hàng nông sản khác như rau quả, tiêu, điều, cà phê… đều đang được tự do kinh doanh bao lâu nay và vẫn mang về giá trị XK hàng tỷ USD, thì ngành gạo lại vẫn cứ đòi hỏi phải hạn chế kinh doanh, phải có cơ chế quản lý riêng?

Theo ông Khánh, gạo không phải là mặt hàng đặc biệt để áp dụng cơ chế quản lý riêng biệt như trong 8 năm qua với NĐ 109. Sản lượng gạo hàng năm của nước ta vẫn đang dư ra tới 6 - 7 triệu tấn so với nhu cầu nội địa, thì không việc gì phải lo lắng về an ninh lương thực. Việc cởi trói cho các thương nhân tham gia thị trường gạo, tất nhiên sẽ lại xuất hiện những hiện tượng không lành mạnh như có những DN đua nhau chào giá thấp để có hợp đồng… Nhưng đó mới là thị trường. Những DN làm ăn nghiêm túc sẽ luôn biết chào giá như thế nào để đảm bảo hiệu quả kinh doanh. Còn những DN cố tình chào những mức giá mà họ không thể thực hiện nổi thì sẽ bị mất uy tín, bị đào thải ra khỏi thị trường gạo. Dần dà, thị trường gạo sẽ ổn định và phát triển bền vững khi chỉ còn lại những DN làm ăn nghiêm túc, đàng hoàng. Đây là sự chọn lọc tự nhiên theo đúng đặc thù của kinh tế thị trường. Vì vậy, với NĐ 107, Chính phủ sẽ không can thiệp sâu vào thị trường gạo như trước nữa, mà chỉ đảm bảo sự tự do kinh doanh, XK gạo phải nằm trong khuôn khổ pháp luật.