Trung tâm Quan trắc môi trường và Bệnh thủy sản miền Bắc (Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I) vừa ban hành bản tin cảnh báo mùa mưa lũ 2023 gửi Cục Thủy sản và Sở NN-PTNT các tỉnh, gồm: Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hòa Bình, Yên Bái, Lai Châu, Điện Biên, Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Sơn La, Cao Bằng, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Hà Nội.
Nuôi trồng thủy sản thường gặp nhiều rủi ro trong mùa mưa lũ.
Theo Trung tâm Quan trắc môi trường và Bệnh thủy sản miền Bắc, bão lũ tác động trực tiếp đến các hoạt động nuôi trồng thủy sản, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Những cơn mưa lớn, kéo dài làm thay đổi môi trường nuôi theo chiều hướng xấu. Những sự thay đổi này làm động vật thủy sản giảm sức đề kháng và mẫn cảm hơn với các tác nhân gây bệnh có sẵn trong nước như ký sinh trùng, vi khuẩn, virus..., từ đó dễ dẫn đến dịch bệnh và giảm hiệu quả nuôi thủy sản. Ngoài ra, mưa lũ còn phá hủy các công trình nuôi trồng như bờ ao, lồng bè, đăng chắn..., từ đó làm thất thoát vật nuôi ra ngoài môi trường, gây thiệt hại cho người nuôi.
Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ tháng 7 - 9/2023, trên khu vực Biển Đông có khoảng 6 - 8 cơn bão, áp thấp nhiệt đới, trong đó có khoảng 2 - 4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta. Từ tháng 10 - 12/2023, có xuất hiện 3 - 5 cơn bão/áp thấp nhiệt đới và có khả năng ảnh hưởng đến khu vực miền Trung. Tổng lượng mưa tại khu vực phía Bắc trong tháng 7 - 9 là từ 70 - 500mm, trong tháng 9 là từ 150 - 500mm, riêng khu vực Vinh - Nghệ An và Huế trong tháng 9 là từ 350 - 500mm.
Để bảo vệ các đối tượng thủy sản nuôi, hạn chế thấp nhất tác động bất lợi của mùa mưa lũ, cơ sở nuôi thủy sản cần áp dụng các biện pháp nhằm ổn định môi trường nuôi, thủy sản nuôi, tài sản và tính mạng con người. Cụ thể:
Đối với vùng nuôi tôm
Đối với tôm nuôi đã đạt kích cỡ thương phẩm: Thu hoạch tôm nuôi trước mùa mưa lũ.
Đối với tôm nuôi chưa đạt kích cỡ thương phẩm: Tăng cường gia cố, tu sửa bờ ao, cống lấy nước để hạn chế hư hỏng, sạt lở mưa lũ làm thất thoát sản phẩm, nhất là khu vực nuôi tôm trên cát (khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão từ biển đổ vào). Thường xuyên theo dõi, cập nhật dự báo thời tiết để có biện pháp thu hoạch trước khi lũ lụt xảy ra.
Đối với tôm nuôi đã đạt kích cỡ thương phẩm, người nuôi nên thu hoạch trước mùa mưa lũ. Ảnh: SS.
Khi mưa lũ xảy ra, độ mặn của nước trong ao nuôi sẽ biến động rất mạnh. Để hạn chế hiện tượng giảm độ mặn đột ngột trong ao nuôi tôm, người nuôi phải có kế hoạch điều tiết nước: Trước khi mưa to cần phải lấy nước có độ mặn thích hợp vào ao, giữ mực nước trong ao cao nhất. Trong khi mưa nên tránh các hoạt động làm xáo trộn nước trong ao nuôi và sau khi mưa cần nhanh chóng rút bớt nước ở tầng mặt của ao bằng cách tháo các cửa phai của cống thoát.
Đối với các vùng nuôi đất bị chua phèn, rắc vôi quanh bờ ao trước khi mưa phòng nước trôi phèn xuống làm biến động pH ao nuôi.
Bước vào mùa mưa lũ, các thông số môi trường sẽ có sự biến động lớn làm cho tôm yếu, giảm sức đề kháng. Do đó, các cơ sở nuôi cần có các biện pháp phòng bệnh, nâng cao sức đề kháng cho tôm bằng cách bổ sung vitamin, khoáng vi lượng, men tiêu hóa vào khẩu phần ăn của tôm định kỳ 10 - 15 ngàyđợt, mỗi đợt từ 5 - 7 ngày.
Người nuôi cần kiểm tra hoạt động của tôm nuôi và môi trường nước trước và sau khi mưa để có biện pháp xử lý kịp thời. Chuẩn bị máy phát điện, máy sục khí đề phòng khi điện lưới bị mất.
Đối với vùng nuôi nhuyễn thể tập trung
Thu hoạch khi nhuyễn thể nuôi đã đạt kích cỡ thương phẩm để hạn chế thiệt hại do mưa bão, lũ lụt gây ra. Đối với ngao nuôi chưa đạt kích cỡ thu hoạch, tiến hành kiểm tra, tu bổ lại hệ thống đăng chắn để chống thoát ngao khi mực nước dâng cao. Sau mưa bão, ngao thường tập trung vào các góc đăng, chắn, cần tiến hành san đều ra toàn bãi. Đối với hàu nuôi chưa đạt cỡ thương phẩm, cần kiểm tra và sửa chữa hệ thống giàn, bè nuôi.
Đối với người nuôi: Tuyệt đối không ở lại chòi canh, lồng bè nuôi khi có mưa bão đổ vào nhằm đảm bảo an toàn tính mạng. Theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết: Mực nước lũ trên các con sông và tình hình mưa bão trên các phương tiện thông tin đại chúng để chủ động đối phó nhằm bảo vệ ngao, hàu một cách có hiệu quả. Không nên thả giống ở thời điểm mùa mưa lũ.
Sự thay đổi thời tiết, chất lượng nguồn nước trong mùa mưa lũ có nguy cơ gây thiệt hại lớn cho thủy sản nuôi, nhất là nhuyễn thể.
Đối với vùng nuôi cá trong ao
Thu hoạch thủy sản nuôi khi đạt kích cỡ thương phẩm. Trong mùa mưa lũ: Kiểm tra và tu bổ lại bờ ao cho chắc chắn, bờ ao nên cao hơn mực nước cao nhất hàng năm 0,5m. Kiểm tra hệ thống xả tràn cho ao nuôi. Chuẩn bị lưới, đăng chắn, cọc tre để cắm khi nước tràn hoặc vỡ bờ tránh thất thoát cá nuôi. Khơi thông dòng chảy ở các sông, mương xung quanh ao để việc thoát nước được dễ dàng. Chuẩn bị máy bơm nước chống ngập khi cần thiết (chuẩn bị thêm máy phát điện nếu có để đề phòng điện lưới bị mất). Phát quang cây xanh bờ ao để hạn chế cành, lá cây rơi xuống ao làm ô nhiễm ao nuôi khi có bão lũ, đồng thời phòng khi gió lớn gây đổ cây vỡ bờ ao. Rải vôi bột xung quanh bờ ao với lượng khoảng 10 kg/100m2 để ổn định pH cho ao nuôi có mưa lũ.
Khi mưa lớn kéo dài, nước ao nuôi sẽ bị đục và pH bị giảm đột ngột nên bón vôi cho ao, đầm nuôi với liều lượng 0,7 - 1 kg/100m3 nước để ổn định pH nước và làm giảm độ đục của nước ao.
Sau bão lũ, khi phát hiện cây đổ, lá rụng, xác chết gia súc, gia cầm ở các khu vực xung quanh đổ xuống ao cần thu gom, loại bỏ ra khỏi ao, tránh làm cho môi trường nước bị ô nhiễm.
Ngoài ra, môi trường ao nuôi sẽ có những biến động đột ngột, mưa làm rửa trôi phèn, các chất hữu cơ, độc tố tích tụ từ bờ xuống ao cá làm môi trường nước trong ao cá luôn biến động. Đây là những nguyên nhân làm cho cá dễ mẫn cảm với mầm bệnh, các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng có trong môi trường nước có điều kiện thuật lợi để phát triển và gây bệnh cho cá nuôi. Do đó, cần thực hiện các biện pháp phòng và trị bệnh trong mùa mưa bão, lũ, lụt như bổ sung vitamin vào thức ăn cho cá để tăng cường sức đề kháng. Chủ động xử lý môi trường nước bằng vôi bột với lượng 2 - 3kg/100m3 nước ao hoặc một số hóa chất được phép sử dụng trong nuôi thủy sản như TCCA, BKC, Chlorine… theo đúng liều lượng hướng dẫn của nhà sản xuất để khử trùng nước ao nuôi, phòng bệnh cho thủy sản nuôi.
Điều chỉnh lượng thức ăn khi có mưa bão/thay đổi thời tiết để hạn chế ô nhiễm môi trường, tránh lãng phí.
Người nuôi cần thực hiện các biện pháp phòng và trị bệnh trong mùa mưa lũ cho thủy sản nuôi.
Đối với cá nuôi lồng trên sông, hồ
Tiến hành thu hoạch khi cá nuôi đạt kích cỡ thương phẩm trước mùa mưa lũ. Kiểm tra lại lồng bè, gia cố lại hệ thống dây neo, phao lồng và di chuyển vào nơi có dòng chảy nhẹ để tránh mưa lũ làm hỏng lồng. Mực nước và tốc độ dòng chảy ở các sông, suối sẽ tăng lên khi có mưa lũ. Do đó, ở những nơi có dòng chảy lớn cần dùng tấm chắn, bạt che chắn phía trước lồng nuôi làm giảm dòng chảy trực tiếp vào lồng, ngăn chặn các vật rắn, gỗ làm hư hỏng lồng gây thoát cá ra ngoài.
Song song với việc phòng chống lũ lụt, người nuôi cần thực hiện các biện pháp phòng và trị bệnh trong mùa mưa lũ như bổ sung vitamin vào thức ăn cho cá để tăng cường sức đề kháng, treo túi vôi trước dòng chảy để phòng bệnh cho cá, thường xuyên vệ sinh lồng sạch sẽ, thông thoáng để thoát nước. Hạn chế cho ăn khi có mưa bão để hạn chế ô nhiễm môi trường, tránh lãng phí.
Chuẩn bị thuyền máy, phao cứu sinh hỗ trợ khi cần thiết. Không ở lại lồng bè nuôi khi có mưa lũ lớn nhằm đảm bảo an toàn tính mạnh con người. Có kế hoạch sơ tán dụng cụ thiết bị, vật tư, thức ăn… Theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết: Mực nước lũ trên các con sông và tình hình mưa bão trên các phương tiện thông tin đại chúng để chủ động đối phó nhằm bảo vệ thủy sản nuôi một cách có hiệu quả.
