Cà phê Tây Nguyên: Héo rũ trong nắng hạn

Nắng nóng, thiếu nước, theo đó đã có hàng vạn ha cây trồng đang đứng trước nguy cơ mất trắng, trong đó, cây cà phê cũng đang oằn mình trong khô hạn.

Tại tỉnh Đăk Lăk, suốt gần một tháng nay hầu như không có một trận mưa nào. Theo đó, mực nước ở những dòng sông, con suối, những hồ đập thủy lợi trên địa bàn tỉnh đang xuống rất nhanh.

Krông Năng là một trong những con sông lớn, là nguồn cung cấp nước tưới và nước sinh hoạt dồi dào nơi nó đi qua. Mọi năm, sau Tết Nguyên đán, dòng sông này vẫn đủ nước tưới cho những vườn cà phê nơi nó chảy qua, vậy mà giờ đây gần như đã cạn kiệt, nhiều nơi chỉ còn cát và đá.

Ông Lê Rế - Trưởng phòng NN-PTNT huyện Krông Năng, cho biết: Toàn huyện có khoảng 26.000 ha cà phê, trong đó hệ thống hồ đập thủy lợi chỉ đủ tưới cho 25% diện tích, 25% được tưới từ hệ thống giếng khoan và giếng đào, còn lại 50% được tưới từ sông suối - mà chủ yếu là sông Krông Năng.

Bây giờ, dòng sông cạn kiệt, đồng nghĩa với việc 50% diện tích cà phê ở đây không có nước tưới, chưa kể hệ thống thủy lợi, rồi giếng đào, giếng khoan cũng đang thiếu nước nghiêm trọng.

Nông dân Nguyễn Hòa ở xã Ea Đăh (huyện Krông Năng) đứng bên con sông lớn giờ đã cạn kiệt, gương mặt héo rũ như vườn cà phê hơn 1 ha của ông dưới cái nắng gay gắt.

Ông cho biết: Chưa năm nào sông Krông Năng lại cạn nước như năm nay. Để cứu vườn cà phê, nhiều chủ vườn ở đây phải dùng máy bơm, hút nước từ một cái hồ cách một đến vài cây số về tưới, trả cho chủ hồ gần 100 ngàn đồng cho mỗi giờ bơm. Tuy nhiên nhiều nơi không có điện lưới, phải chạy dầu nên chi phí quá cao, vậy nên không ít chủ vườn đành bỏ mặc cho vườn cây chết cháy.

Theo Sở NN-PTNT tỉnh Đăk Lăk, tính đến hôm nay, toàn tỉnh đã có trên 4.500 ha cây trồng bị khô hạn (trong đó cà phê khoảng 3.500 ha), thiệt hại khoảng 130 tỷ đồng.

Cũng theo Sở này thì đến cuối tháng, sẽ có khoảng 15.000 ha cà phê và 5.000 ha lúa thiếu nước tưới, khoảng 6.000 hộ dân thiếu nước sinh hoạt.

Còn tại tỉnh Kon Tum, do nắng hạn kéo dài, mực nước ở các sông suối trên địa bàn đã giảm mạnh. Sông PôKô mực nước thấp hơn trung bình nhiều năm từ 5-15%, các sông khác thấp hơn từ 15-30%...

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Kon Tum thì đến nay, đã có gần 1.000 ha cà phê trên địa bàn tỉnh thiếu nước tưới, dự báo diện tích cà phê bị hạn sẽ còn tăng rất cao trong thời gian tới.

Trước tình hình trên, bên cạnh các biện pháp chống hạn, tìm nước tưới cho cây trồng như mọi năm, UBND tỉnh này đã chính thức đề nghị Chính phủ hỗ trợ khoảng 20 tỷ đồng để chống hạn.

Tại Gia Lai, những vùng trọng điểm cà phê của tỉnh như các huyện Ia Grai, Chư Pah, Đăk Đoa cũng đang phải đối mặt với nắng nóng, khô hạn gay gắt.

Theo Sở NN-PTNT tỉnh này thì ngay những ngày đầu mùa khô, đã có trên 400 ha lúa và cà phê thiếu nước tưới, nhất là cây cà phê sẽ bị thiệt hại nặng bởi hiện tại bà con đang bước vào vụ tưới mà mực nước dự trữ ở nhiều nơi hầu như đã cạn kiệt.

Xót vườn cà phê khô khát, đang dần héo úa, nhiều chủ vườn ở Gia Lai phải chắt từng giọt nước quý hiếm để tưới cho từng gốc cà phê.

Tại làng Ó của vựa cà phê Ia Sao (huyện Ia Grai), các chủ vườn phải thay phiên nhau, bơm từng tý nước từ con suối nhỏ bên cánh đồng Ia Chor lên vườn, bơm chưa được một tiếng đồng hồ đã cạn nước, phải chờ hàng giờ sau mới có nước trở lại thì đã đến phiên nhà khác bơm tưới.

Gia đình ông Nay Cheng (làng Ó, xã Ia Sao) có 800 gốc cà phê, vậy mà hơn 3 ngày nay vẫn chưa tưới xong. Cứ kiểu tưới như thế này thì hàng trăm ha cà phê quanh con suối bé tý này sẽ cầm chắc cái chết.

Sông suối cạn nước, nhiều chủ vườn cà phê phải thuê thợ đào giếng, mở rộng đáy hoặc khoan ngang dưới đáy giếng cũ để tìm nguồn nước mạch.

Anh Rơ Châm Zip ở làng Yang (xã Ia Sao) có gần 1 ha cà phê, mọi năm, giếng của gia đình anh vẫn tưới đủ cho vườn cây, năm nay mới bơm tưới được vài gốc đã hết nước, anh phải đi thuê khoan tay về khoan ngang dưới đáy giếng hòng tìm nguồn nước mạch. Giá thuê khoan ngang dưới đáy giếng là 30 ngàn đồng mỗi mét, nhiều giếng ở đây thuê thợ khoan cả trăm mét mà vẫn chưa tìm thấy nước.

Tại các xã Ia Ka, Ia Nhin, Nghĩa Hưng... (huyện Chư Păh), vườn cà phê ở đây còn phải tưới từ 2-3 đợt nữa, trong khi đó nguồn nước đã thực sự cạn kiệt, theo đó cây cà phê sẽ khó ra hoa, kết trái, và một vụ mùa thất thu đang đến rất gần.

Phó trưởng phòng NN-PTNT huyện Chư Păh - ông Phạm Minh Châu, cho biết: Năm nay nắng nóng kéo dài, nguy cơ sẽ xảy ra hạn nặng vào cuối vụ. Riêng cây cà phê đã xảy ra thiếu nước tưới đợt 2 ở một số xã. Nếu cứ tiếp tục tình trạng này thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cây trồng.

Còn ở huyện Chư Prông, Trưởng phòng NN-PTNT huyện - ông Nguyễn Văn Gặp, cho biết: "Đối với nguồn nước tưới cho cây cà phê, hiện đã xảy ra tình trạng thiếu nước tưới ngắt quãng, diễn ra ở hầu khắp các địa phương trong huyện. Chúng tôi đang tổ chức cho các xã thống kê tình hình cụ thể, báo cáo lên cấp trên để có hướng xử lý kịp thời.

Cho đến thời điểm này, khó có thể thống kê một cách chính xác diện tích cà phê bị thiệt hại, thiếu nước tưới ở địa bàn Tây Nguyên.

Tuy nhiên, tình hình - theo nhận định của các nhà quản lý và các nhà chuyên môn thì đang "diễn biến rất tồi tệ": Cây cà phê đang bước vào thời kỳ cao điểm tưới nước, trong khi hệ thống sông suối, hồ đập đã cạn kiệt mạnh, nhiều nơi trơ đáy. Đối với các doanh nghiệp trồng cà phê, do trồng có quy hoạch khoa học, có sẵn hệ thống thủy lợi tương đối ổn định nên đến thời điểm này, mặc dù có ảnh hưởng nhưng vẫn chưa đến mức báo động. Tuy nhiên với những vườn cà phê nông hộ, rất nhiều vườn trồng xa nguồn nước, thiếu quy hoạch một cách khoa học đang gánh chịu hậu quả nghiêm trọng.

Cà phê thiếu nước tưới, bị hạn, ảnh hưởng lớn đến năng suất, sản lượng; trong khi giá cà phê vẫn đang tụt dốc... Người trồng cà phê và ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước nguy cơ thất thu, thua lỗ nặng nề.