Hội thảo góp ý về định mức chi phí tái chế và chính sách về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất ở Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Định mức chi phí tái chế Fs trong dự thảo cao hơn mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu
Ngày 28/7, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước Giải khát Việt Nam (VBA), Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) và Hội Lương thực Thực phẩm TP. HCM (FFA) tổ chức Hội thảo tiếp tục lấy ý kiến cho dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì (gọi tắt là Fs).
Từ đó, xác định mức đóng góp hỗ trợ tái chế thực hiện trách nhiệm mở rộng của các nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR). Quyết định này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2024.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế của VCCI, hội thảo được tổ chức nhằm được chia sẻ và đóng góp các ý kiến xây dựng để có một dự thảo định mức tái chế Fs phù hợp nhất, khả thi nhất cho cả mục tiêu bảo vệ môi trường và sản xuất, tiêu thụ bền vững.
Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, dự thảo ngày 26/7/2023 đã có điều chỉnh giảm một số điểm so với dự thảo ngày 27/4/2023 trước đó.
Nhưng một số định mức chi phí tái chế Fs trong dự thảo vẫn cao hơn cả mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu (là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ - PV).
"Trong dự thảo, Fs của nhôm cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần. Chỉ riêng 3 loại bao bì chính là giấy, nhựa và kim loại, các doanh nghiệp (DN) sẽ phải đóng phí tái chế ước tính là 6.127 tỷ mỗi năm, chưa kể phí tái chế cho nhiều loại bao bì, sản phẩm thải bỏ khác.
Đây là một khoản chi phí rất lớn, sẽ gây rất nhiều khó khăn cho DN và đẩy giá sản phẩm tăng cao. Đặc biệt, trong tình trạng kinh tế khó khăn như hiện nay.
Giá sản phẩm cao cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Với mức Fs đề xuất cho chai nhựa cứng PET, giá thành mỗi chai nước 500 ml bị tăng lên 61 đồng, tương đương mức tăng giá 1,62%.
Đó là còn chưa kể đến bao bì các tông, thùng đựng, phương tiện vận chuyển…, đều phải đóng góp phí tái chế, khiến mức tăng giá có thể phải tăng gấp đôi mức nêu trên", bà Vân Anh phân tích.
Đồng quan điểm, bà Huỳnh Thị Mỹ, Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa cho biết, với mức phí Fs như đề xuất của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì chỉ riêng tiền đóng góp tái chế đã chiếm gần 40% lợi nhuận của doanh nghiệp.
Tính riêng ngành nhựa, năm 2022 Việt Nam tiêu thụ 9,2 triệu tấn nguyên liệu nhựa, trong đó nhóm bao bì chiếm 38%, tương đương gần 3,5 triệu tấn.
Ngành bao bì nhựa là ngành gia công với công nghệ đơn giản, dễ làm nên biên lợi nhuận rất thấp, chỉ xoay quanh khoảng 5%, hay khoảng 10 tỷ đồng/năm cho doanh nghiệp có quy mô trung bình 200 tỷ doanh số mỗi năm.
Hiện ngành tái chế nhựa Việt Nam mới bước vào giai đoạn đầu, đang gặp nhiều khó khăn.
“Lãi đã ít, đóng góp lại lớn, ngành nhựa Việt Nam đứng trước nguy cơ chưa kịp lớn đã teo tóp. Còn đối với bao bì kim loại, bao gồm nhôm, sắt, thép, đồng,… thì năng lực tái chế của Việt Nam rất cao, các nhà tái chế chính thức đều đang có lãi lớn, dù chưa có hỗ trợ từ EPR.
Do vậy, cần xem xét lại mức Fs cho phù hợp, không để hàng ngàn DN và toàn thể người tiêu dùng Việt Nam phải đóng góp quá cao chỉ để hỗ trợ cho vài chục DN tái chế”. Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa kiến nghị.
Lý giải về nguyên nhân bất hợp lý trong dự thảo về định mức Fs, Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam phân tích, thực tế có nhiều loại bao bì có giá trị tái chế cao hơn chi phí tái chế như kim loại, giấy carton, nhựa cứng… đang được tái chế gần như hoàn toàn, không có nguy cơ đến môi trường, các nhà tái chế chính thức đều đang có lãi mà không cần phải hỗ trợ.
"Mức Fs cao của các vật liệu này khiến các DN và 100 triệu người dân đang khó khăn phải hỗ trợ cho vài chục nhà tái chế đang có lãi, trong khi không có lợi ích gì thêm cho môi trường, rõ ràng là chưa phù hợp", bà Chu Thị Vân Anh nêu.
Tái chế rác nhựa sau tiêu dùng ở một cơ sở tái chế tại TP.HCM. Ảnh: Quang Định.
Điều chỉnh định mức Fs bằng 0 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị tái chế thu hồi cao
Ông James Ollen, Giám đốc Điều hành của Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) khuyến nghị, Bộ Tài nguyên và Môi trường trình Chính phủ ban hành mức Fs hợp lý cho Việt Nam.
Cụ thể, với các vật liệu có giá trị tái chế thu hồi được lớn hơn chi phí tái chế, như bao bì nhôm, sắt, giấy carton, bao bì nhựa cứng, nhà tái chế đã có lãi thì nên để hệ số điều chỉnh Fs bằng 0 theo khuyến nghị của OECD.
Với các vật liệu có giá trị thu hồi thấp như bao bì ni lon, bao bì giấy hỗn hợp, Fs nên điều chỉnh theo kết quả nghiên cứu của Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam
"Ngoài ra, Ban soạn thảo nên bỏ chi phí quản lý hành chính 2% khỏi đề xuất Fs, vì 2% là số tiền rất lớn, lên tới nhiều trăm tỷ, khiến Fs cũng bị tăng theo. Tiền lãi ngân hàng từ số tiền doanh nghiệp đóng góp vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam đủ chi cho các hoạt động này", ông James Ollen nói.
Về việc triển khai EPR ở Việt Nam, đại diện Amcham Việt Nam kiến nghị, cần thay đổi cách nộp từ tạm ứng trước vào đầu năm 2024 sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024 (tức là nộp vào tháng 4/2025), để vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường mà giảm được khó khăn cho doanh nghiệp.
Thứ hai, cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế cho 1 loại bao bì/sản phẩm trong cùng năm, thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức vì Luật và các văn bản hướng dẫn không cấm.
Thứ ba, cần có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế.
Tại Hội thảo, các Hiệp hội sản xuất - kinh doanh đề nghị được tham gia vào xây dựng Fs, chứ không chỉ có các DN tái chế được tham gia.
Các Hiệp hội, doanh nghiệp mong muốn Ban soạn thảo sẽ xem xét thấu đáo các ý kiến được nêu để điều chỉnh Fs hợp lý, hoàn thiện các quy định nhằm triển khai chính sách EPR hiệu quả hướng tới kinh tế tuần hoàn, bảo vệ môi trường, và hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua khó khăn.
