Tại Việt Nam lâu nay hầu hết các giống cà chua lai F1 dùng sản xuất trong nhà lưới, nhà màng ứng dụng công nghệ cao đều do các công ty nước ngoài nhập khẩu và phân phối, giá rất đắt, từ 2.000 - 3.000 đồng/hạt, thậm chí có thể lên đến vài chục nghìn đồng/hạt tùy giống cà chua Beef.
Để khắc phục tồn tại này, từ năm 2016, Viện Nghiên cứu Rau quả (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) đã tiến hành nghiên cứu phân lập, tạo dòng thuần các giống cà chua Beef từ nguồn vật liệu nhập nội từ Hà Lan, Israel, Nhật Bản và đã đạt được nhiều kết quả khả quan.
Tiến sĩ Dương Kim Thoa trong ruộng thí nghiệm nghiên cứu tạo dòng thuần giống cà chua Beef. Ảnh: Hải Tiến.
Từ năm 2023, Viện được Bộ NN-PTNT giao thực hiện đề tài: “Nghiên cứu tạo nguồn vật liệu tiềm năng cho chọn tạo giống cà chua Beef chất lượng cao” nhằm tạo nguồn vật liệu quý cho chọn tạo giống cà chua Beef lai F1 chất lượng phục vụ sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Kế thừa những nghiên cứu trước đây và kết quả thực hiện đề tài, bằng phương pháp chọn lọc cá thể, các nhà khoa học Bộ môn Rau và Cây gia vị (Viện Nghiên cứu Rau quả) đã nghiên cứu, phân lập, tạo được hàng trăm dòng cà chua Beef các thế hệ, trong đó có 25 dòng thuần cà chua Beef thế hệ F6 có triển vọng cao, hội tụ được nhiều tính trạng ưu tú như, cây sinh trưởng phát triển khoẻ, kiểu hình sinh trưởng vô hạn, đặc tính nông sinh học phong phú, khối lượng quả lớn, năng suất, chất lượng quả cao, khả năng kết hợp chung giữa các dòng khá tốt.
Cụ thể, các dòng cà chua triển vọng nói trên đều có thân màu tím, cấu trúc chùm hoa dạng đơn giản, có 3 - 4 quả/chùm, quả đa dạng (tròn, tròn dẹt hoặc trái tim). Dạng lá, màu sắc lá cũng có sự khác nhau khá rõ nét như dạng lá to xẻ thùy nông, lá bình thường xẻ thùy sâu, dạng lá khoai tây… Khối lượng trung bình quả dao động từ 150 - 250gam (tuỳ dòng), đặc biệt có 2 dòng đạt trung bình quả trên 250gam, 5 dòng đạt từ 200 - 250gam/quả.
Dòng thuần giống cà chua Beef sắp cho tho quả. Ảnh: Hải Tiến.
Tại thời điểm sau trồng 160 ngày, các dòng cà chua này đều cho năng suất cá thể khá cao, trong đó có 5 dòng cho năng suất cá thể đạt 6,13kg - 7,35kg/cây, 9 dòng cho năng suất cá thể từ 5,3 - 5,9kg/cây. Hàm lượng chất khô hòa tan trong quả của các dòng biến thiên từ 3,7 - 5,2%, trong đó 4 dòng có hàm lượng chất khô lớn hơn 5%, 11 dòng có hàm lượng chất khô hòa tan từ 4,5 - 5%. Đáng chú ý, ngay trong giai đoạn cây mẫn cảm nhất với bệnh hại trên đồng ruộng, phần lớn các dòng cà chua này chỉ nhiễm nhẹ đến rất nhẹ bệnh sương mai hoặc đốm lá ở mức cấp 1.
Trong số các dòng cà chua Beef triển vọng nêu trên, các nhà khoa học Bộ môn Rau và Cây gia vị còn chọn lọc được 10 dòng thuần tốt nhất, mang được nhiều đặc điểm quý hiếm như khối lượng trung bình quả đạt trên 200gam, năng suất cá thể vượt 5,3kg/cây, độ Brix trên 4,5%.
Bên cạnh đó, nhóm tác giả đã tiến hành lai tạo và nghiên cứu khả năng kết hợp các dòng triển vọng. Đã xác định được 5 dòng cà chua Beef có khả năng kết hợp cao về chỉ tiêu năng suất cá thể và số quả/cây.
Thí nghiệm nghiên cứu đánh giá các dòng cà chua Beef F5 tạo dòng thuần các giống cà chua thế hệ F6. Ảnh: Hải Tiến.
TS Dương Kim Thoa, Trưởng Bộ môn Rau và Cây gia vị cho biết, cà chua là cây trồng cho giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế rất cao, nhu cầu sử dụng lớn nên được coi là đối tượng cần ưu tiên cho sản xuất ứng dụng công nghệ cao. Để đạt được mục tiêu này, phải có giống cà chua sinh trưởng vô hạn, phù hợp sản xuất trong nhà màng, nhà lưới, chịu được điều kiện ánh sáng tán xạ, có khả năng tự thụ phấn tốt và có năng suất, chất lượng quả cao.
Vì vậy, việc nghiên cứu, chọn tạo thành công nguồn vật liệu/các dòng thuần khởi đầu chất lượng tốt có ý nghĩa thúc đẩy công tác chọn tạo giống cà chua Beef lai F1 phục vụ nhu cầu sản xuất cà chua ứng dụng công nghệ cao tại Việt Nam, từng bước nội địa hóa, hạ giá thành hạt giống trong nước, giảm phụ thuộc vào giống nhập nội.
