Đạo diễn Giang Mạnh Hà đang là Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.
Đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà năm nay 62 tuổi. Đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà ngoài vai trò Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Đồng Nai, còn đảm đương cương vị Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam phụ trách sáng tác.
Ngày 3/10 tại Hà Nội, khai mạc lớp tập huấn đạo diễn trẻ do Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tổ chức, đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà rao giảng: “Bác sĩ, kỹ sư, nhà giáo… cũng là trí thức. Nhưng đạo diễn là trí thức tầng bậc cao. Người ta minh định rằng đạo diễn còn là một nhà văn hóa”.
Vì sao đạo diễn lại là “trí thức tầng bậc cao” kiêm “nhà văn hóa”? Đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà lý giải: “Ngoài kiến thức về sân khấu, đạo diễn phải có kiến thức rất sâu rộng về cuộc đời để lôi lên sân khấu mà kể chuyện bằng bản diễn”.
Phát ngôn đầy cao vọng của đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà lập tức gây xôn xao dư luận. Có nhiều ý kiến phản đối quan niệm hơi phóng đại của đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà, vì người trí thức thực thụ chả ai phải ong ỏng lên rằng, mình là trí thức, cũng như chẳng ai tự vỗ ngực mà nói rằng “trí thức tầng bậc cao” ấy cũng là “nhà văn hóa”. Bởi, sự có ăn có học thật sự sẽ khiến con người ta biết ăn biết nói những gì cần nói, nên nói. Ngoài kiến thức chuyên sâu, học vấn cao thì người trí thức còn có thái độ dấn thân với trách nhiệm xã hội cao cả. Và từ đó, các thành phẩm, giá trị mà họ mang lại chính là thước đo để được xã hội, cộng đồng thừa nhận họ là một bậc trí thức.
Xưa nay, không có đạo diễn nào dám tự nhận “trí thức tầng bậc cao” hoặc “nhà văn hóa”. Ngay cả những người tầm vóc vượt trội như đạo diễn sân khấu Doãn Hoàng Giang hoặc đạo diễn điện ảnh Đặng Nhật Minh. Cho nên, không phải ngẫu nhiên, Phó Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Văn Dân phân tích: “Theo từ điển Hán Việt, “người trí thức” là người lao động làm ra và làm việc bằng tri thức. Nhưng câu nói "đạo diễn là trí thức tầng bậc cao" lại cho thấy tác giả của câu nói đó không phải là người trí thức”.
Đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà quê ở xã Mỹ Lộc, huyện Thái Thuỵ, tỉnh Thái Bình. Sau khi tốt nghiệp Khoa kịch hát dân tộc ở trường Đại học Sân khấu Hà Nội, Giang Mạnh Hà trở thành diễn viên của Đoàn cải lương Thái Bình.
Cuối thập niên 80 của thế kỉ trước, diễn viên cải lương Giang Mạnh Hà chuyển vào TP.HCM công tác một thời gian ngắn, rồi chọn lựa định cư tại Đồng Nai. Mảnh đất miền Đông Nam bộ đang có nhu cầu tuyển dụng nhân sự lĩnh vực nghệ thuật, nên Giang Mạnh Hà được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm khoa sân khấu của Trường Nghệ thuật Đồng Nai rồi làm Trưởng đoàn Nghệ thuật Đồng Nai.
Nghệ sĩ Nhân dân Giang Mạnh Hà khởi nghiệp là diễn viên của Đoàn cải lương Thái Bình.
Sau khi được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào năm 1995, Giang Mạnh Hà mới đi học lớp đạo diễn tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội hệ tại chức khóa 1999-2004 cùng với những tên tuổi như Anh Tú, Quốc Trượng, Lan Hương, Quốc Chiêm...
Trở về Đồng Nai, đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà giữ chức Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao Du lịch tỉnh Đồng Nai và được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 2012.
Đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà thích phô diễn sự hoạt ngôn của mình, nhưng tư duy nghệ thuật không có gì đặc sắc lắm. Ông nói về nghề đạo diễn như sau: “Yếu tố đầu tiên để thành công trong công việc đạo diễn là phải có tố chất có thể gọi là bản năng của tư duy đạo diễn. Trong quá trình đạo diễn để có được kết quả tốt thì phải lựa chọn được kịch bản phù hợp trước khi lên sàn. Vì 50% vở diễn thành công bắt đầu từ kịch bản. Còn trong thủ pháp dàn dựng cần huy động, hoà phối tất cả yếu tố nghệ thuật gồm nhiều binh chủng hợp thành, tạo sự hài hoà, nhuần nhuyễn để đảm bảo tính toàn vẹn của tác phẩm. Tất cả những thủ pháp này để đi đến mục đích cuối cùng là ngoài tính hấp dẫn của tác phẩm phải tạo được sự xúc động, mang lại thông điệp của vở diễn tới khán giả”.
Từng được mời dàn dựng nhiều vở diễn cả kịch nói lẫn cải lương, đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà cho rằng: “Đạo diễn càng được mời dựng nhiều càng phải biết sợ, biết nhìn lại bản thân để đánh gía. Tối kị nhất trong nghề đạo diễn là thoả mãn với thành tựu đã qua, gặm nhắm quá khứ để từ đó mất đi ngọn lửa sáng tạo, đi vào sự mòn chán, sáo rỗng, quen tay”.
Thế nhưng, dường như những lời cảnh tỉnh ấy đã không còn giá trị khi đạo diễn sân khấu Giang Mạnh Hà riết róng “đạo diễn là trí thức tầng bậc cao”.
