Khúc tráng ca bất tử
Năm ấy, bom đạn của quân đội Mỹ đã khiến 60 cán bộ, đội viên Đại đội 915, Đội TNXP 91 Bắc Thái anh dũng hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ.
Vĩnh biệt các chàng trai, cô gái TNXP Đại đội 915, Đội TNXP 91 Bắc Thái, những “cảm tử quân” đã anh dũng ngã xuống vì nền độc lập của dân tộc. Sự hy sinh đó đã trở thành khúc tráng ca bất tử, chói ngời cho các thế hệ trẻ Việt Nam đời đời ghi nhớ.
Đại đội 915 thuộc đội 91 TNXP Bắc Thái được thành lập tháng 6/1972 với đại đa số đội viên là thanh niên các dân tộc thiểu số, tuổi đời mới chỉ mười tám, đôi mươi.
Chỉ trong vòng sáu tháng sau khi thành lập, Ðại đội đã nhận nhiệm vụ bảo đảm giao thông ở các trọng điểm giao thông thường xuyên bị máy bay Mỹ ném bom bắn phá như tuyến đường 1B Lạng Sơn - Thái Nguyên, đường 16A trên tuyến Lạng Sơn - Bắc Giang; cầu Ða Phúc, cầu Gia Bảy, cầu Trà Vường, ngầm Sơn Cẩm, phà Bến Oánh...
 |
| Cựu TNXP Đội 91 Bắc Thái tham quan Không gian trưng bày tại Di tích. |
Cuối năm 1972, Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc. Cảng Hải Phòng bị địch phong tỏa, các kho trung chuyển hàng hóa trên tuyến giao thông từ Lạng Sơn về Hà Nội bị đánh phá hết sức ác liệt.
Tuyến giao thông Lạng Sơn - Thái Nguyên - Hà Nội đã trở thành tuyến giao thông huyết mạch trung chuyển hàng hóa viện trợ của các nước bạn tiếp tế cho chiến trường miền nam. Ga Lưu Xá (TP. Thái Nguyên) và ga Tu Ðồn (Lạng Sơn) đã trở thành hai cảng nổi của miền bắc, hàng ngày tiếp nhận hàng ngàn tấn lương thực gửi vào tiền tuyến.
Chiều 23/12/1972, Uỷ ban Hành chính tỉnh đã giao nhiệm vụ cho Ðội 91 TNXP cử cán bộ, đội viên tham gia giải tỏa lương thực tại ga Lưu Xá. Đại đội TNXP 915 đã xung phong đi làm nhiệm vụ. Trong số những người này còn có cả những người đã bị thương trong trận máy bay Mỹ ném bom ngày 13/9/1972 tại xã Linh Sơn.
Ðại đội 915 đã có một ngày lao động cật lực, vật lộn với những bao gạo, bao ngô nặng 50-100kg. 19 giờ, đội phó Nguyễn Thế Cường quyết định chỉ huy đơn vị di chuyển đến hầm trú ẩn của khu nhà trẻ ga Lưu Xá gần đó chuẩn bị ăn tối rồi tiếp tục làm việc.
Mờ sáng 24/12/1972, từ nơi đóng quân ở xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, các đội viên Đại đội TNXP 915 do Đội phó đội 91 Nguyễn Thế Cường từ trên đội xuống trực tiếp chỉ huy đã cấp tốc có mặt tại ga Lưu Xá.
Nhưng khi cô cấp dưỡng Phùng Thị Tấm vừa đặt gánh cơm đầu tiên xuống cửa hầm thì cũng là lúc 3 hồi còi báo động rú lên. Đèn điện vụt tắt. Bầu trời tối đen. Mặt đất lặng như tờ, cái im lặng đáng sợ, như báo trước một trận cuồng phong. Rồi lũ “Thần sấm”, “Con ma” xuất hiện, gầm rú như xé toang bầu trời. Lưới lửa phòng không từ mặt đất đồng loạt nhả đạn, đan chéo nhau.
34 chiếc máy bay B52 và 40 chiếc máy bay chiến thuật của đế quốc Mỹ ồ ạt lao vào ném hơn 700 quả bom các loại xuống khu nam TP. Thái Nguyên. Chớp lửa của đạn, bom sáng rực cả bầu trời. Những tiếng nổ đinh tai, nhức óc, rung chuyển mặt đất...
Một vệt bom từ “Pháo đài bay” B52 rơi chéo qua khu hầm nơi 67 cán bộ, đội viên Đại đội 915, Đội Thanh niên xung phong 91 Bắc Thái đang trú ẩn. Những trái bom oan nghiệt làm cho 60 cán bộ đội viên TNXP đã anh dũng hy sinh, không nguyên vẹn hình hài. Hầu hết các liệt sĩ đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi. Có 3 liệt sỹ mới 16 tuổi.
Còi báo yên. Nơi trú ẩn của các TNXP giờ chỉ còn là những hố bom nham nhở, chìm vào trong yên lặng, đau thương. Những đóm than chưa tàn hết còn đỏ ngòm, nhấp nháy trong đêm. Những mảnh áo TNXP cháy sém mắc trên những khóm cây trinh nữ. Ba lô tư trang của TNXP ngổn ngang lẫn đất đá. Dưới căn hầm bị sập, văng vẳng những tiếng khóc và tiếng kêu cứu của anh chị em.
Trong đêm tối, từng đợt gió mùa đông bắc tràn về, nước mắt và những giọt mồ hôi lặng lẽ rơi xuống. Thi thể một số TNXP không còn nguyên vẹn, vương vãi khắp nơi.
Tại căn hầm bị sập, mấy chục thi thể dồn lại, hy sinh do ngạt thở; một số đội viên nữ hy sinh trong tư thế người nọ ôm người kia, liền nhau thành một khối. Đến sáng 25/12, việc tìm kiếm, cứu nạn cơ bản hoàn tất.
Chỉ có 7 người còn sống sót trong sự kiện bi tráng ấy.
“…Ngày 24 ngàn thu nhớ mãi
Gia Sàng nhộn nhịp, kẻ vác người khiêng
Lưu Xá tơi bời, bom rơi đạn nổ
Cả một đoàn cùng nguyện hy sinh
Sáu chục bạn hiên ngang thọ tử
Máu trung liệt phơi đầy đất đỏ
Khí anh hùng cao vút mây xanh...”
(Lời thơ của Giáo sư Vũ Khiêu)
Hát mãi bản hùng ca
Sự kiện xảy ra đêm 24/12/1972 tại Ga Lưu Xá là một khoảnh khắc bi hùng không thể nào quên. Bởi cùng một thời điểm, 60 người con ưu tú trong cùng một đơn vị đã anh dũng ngã xuống vì Tổ quốc. Họ đã viết nên huyền thoại về một Đại đội Anh hùng.
Tri ân đóng góp, cống hiến, hy sinh của các anh, chị, từ gần 1/4 thế kỷ qua, tỉnh Thái Nguyên đã có nhiều quan tâm đến các hoạt động xây dựng, tôn tạo, bảo tồn Khu di tích Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915.
 |
| Di tích lịch sử Quốc gia Địa điểm lưu niệm các liệt sĩ TNXP Đại đội 915 |
Năm 2018, cán bộ, nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã tích cực triển khai thực hiện Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích Đại đội TNXP 915. Theo đó Khu Di tích được mở rộng từ 1,1 ha lên 4,75 ha, với tổng mức đầu tư gần 50 tỷ đồng. Điều trân quý là toàn bộ số tiền xây dựng, tôn tạo, tu bổ Di tích đều được huy động từ nguồn xã hội hoá.
Thiếu tướng, TS. Nguyễn Xuân Năng, nguyên Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quân sự Việt Nam, cho rằng, cùng với lực lượng TNXP trên cả nước, lực lượng TNXP tỉnh Bắc Thái, trong đó có Đại đội 915 đã luôn có mặt ở những nơi khó khăn, nguy hiểm nhất.
Các anh, chị đã hiến dâng cả tuổi thanh xuân cho đất nước, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Sự hy sinh của các anh, chị là tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là bản anh hùng ca bất tử của dân tộc Việt Nam.
PGS.TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hoá Việt Nam, khẳng định, cùng với các di tích lịch sử TNXP Việt Nam là: Ngã ba Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh), Truông Bồn (Đô Lương, Nghệ An), Hang Tám Cô (Bố Trạch, Quảng Bình)...
Di tích lịch sử Quốc gia - Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915 hy sinh tại Ga Lưu Xá, phường Gia Sàng (TP. Thái Nguyên) thể hiện rõ nét tính đặc thù của cuộc chiến tranh nhân dân. Luôn bảo đảm giao thông thông suốt, làm hậu cần cho tiền tuyến lớn.
Tất cả đã đi vào huyền thoại, trở thành một di sản sống động, thiêng liêng. Nhiều người dân trên mọi miền đất nước dù đã đến, hoặc chưa có điều kiện để đến đều biết khá rõ về những giây khắc các anh, chị TNXP “hoá thân thành bất tử”.
Để mỗi địa danh ấy trở thành một cung đàn, một quãng nhạc của trường ca ngày nhân dân cả nước ca khúc khải hoàn. Một khúc tráng ca bi hùng, hào sảng, đau đớn mà vinh quang, nước mắt nhạt nhòa mà đong đầy vinh hiển.
Tối 24/12/2019, tại Di tích Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915, phường Gia Sàng (TP.Thái Nguyên), tỉnh Thái Nguyên long trọng tổ chức Chương trình dâng hương tưởng niệm 60 liệt sĩ TNXP Đại đội 915 (Đội 91 Bắc Thái).
