Độc đáo rừng lim xanh cổ thụ cận kề thành phố và nỗi buồn của người giữ rừng

Khu rừng cổ thụ của xóm Bái Yên, xã Dân Chủ, san sát những cây lim đứng vững chãi, cây nào cũng xù xì to lớn đường kính cỡ trên dưới một mét.

Cây nọ nối tiếp cây kia tạo thành tán rừng râm mát, tàng cây dày đến độ những tia nắng mặt trời cũng không thể xuyên qua nổi tầng lá.
 

Độc đáo rừng lim xanh cận kề thành phố

Ông Hoàng Văn Hon, trưởng xóm Bái Yên cho biết: “Cánh rừng này có từ thuở xa xưa. Mọi người dân trong xóm đều coi đây như là linh vật của trời đất và cha ông để lại. Cả khu rừng đã chở che, làm nên sự yên bình cho xóm làng. Có rừng là có nước, có thức ăn, có suối nguồn tuôn chảy. Ý thức được điều đó, nên người dân chúng tôi cùng bảo nhau không được phá rừng”.

Theo ông Hon, cách đây hơn 20 năm, “cơn sốt” gỗ quý bỗng nhiên nổi lên, lâm tặc rình rập những cây lim cổ thụ tuổi hàng trăm năm này. Cứ đêm đến, chúng dùng cưa cắt cây mang đi, và sáng hôm sau người dân phải chứng kiến những cành cây đổ ngổn ngang. Trước thực trạng đau lòng đó, trong xóm có 2 người đã đứng ra xin bảo vệ và phục hồi rừng lim cổ thụ, đó là ông Nguyễn Tiến Tý và ông Nguyễn Văn Nghiêm.

Ông Nguyễn Tiến Tý giảng giải cho các nhà báo khi tập huấn về REDD+ tại khu rừng lim xanh ở xóm Bái Yên, xã Dân Chủ, TP Hòa Bình
 

Từ năm 2001, ông Nguyễn Tiến Tý đã lập Dự án bảo vệ phát triển rừng kết hợp kinh tế trang trại nông - lâm tổng hợp tại xã Dân Chủ, trình lên xã và thị xã Hòa Bình (nay là TP Hòa Bình) và được lãnh đạo chính quyền ủng hộ.

Dưới những gốc lim cổ thụ, ông Tý say sưa kể cho chúng tôi nghe chuyện giữ gìn cánh rừng quý này. Sau khi đã được nhận bảo vệ và trồng rừng lim, hai ông Tý và Nghiêm đã chuyển nhà từ trong xóm đến gần rừng lim ở. Đêm nào lâm tặc cũng rình rập để chặt cây, nên 2 ông lúc nào cũng phải bám rừng “đi tuần” để kiểm tra.

“Mình ở đây thì chúng nó rút, mình rút thì chúng nó lên rừng. Những đối tượng này chủ yếu ở địa bàn khác đến, chúng có thể ngồi hàng ngày, hàng đêm để rình. Cứ có tiếng động lạ trong rừng hoặc có nguồn tin báo là phải tức tốc đi kiểm tra ngay. Bởi lẽ mỗi một cây lim bị lâm tặc hạ bệ chẳng khác nào một nhát dao chém vào mình vậy”, ông Tý tâm sự.

Trong suốt hơn 15 năm qua, 2 ông đã dốc sức bảo vệ tốt rừng lim, nhặt hạt cây tự ươm giống để trồng bổ sung cây lim xanh vào các khoảng trống đảm bảo mật độ 200 cây/ha theo mục tiêu dự án. Đến nay, rừng lim đã được mở rộng diện tích ra trên 50ha. Trong khu rừng hiện có hơn 300 cây lim cổ thụ được đánh số để bảo vệ.

“Theo tiêu chí của Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, những cây sống trên 200 năm được coi là Cây Di sản Việt. Nếu xét theo tiêu chí này, rừng lim này có trên 200 cây được coi là Cây Di sản”, ông Tý cho hay.

Được biết, những năm gần đây, hiện trường 2 rừng lim do ông Tý cùng gia đình và bà con trong trong xóm nỗ lực bảo vệ tốt đã được Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN-PTNT) chọn là địa điểm thực hành các bài giảng về Biến đổi khí hậu và REDD+ cho các cán bộ của cơ quan Trung ương, các Viện nghiên cứu, trường đại học nông lâm nghiệp, các nhà báo, giới truyền thông và các tổ chức phi chính phủ.
 

Nỗi buồn của người giữ rừng

Bên cạnh niềm vui, ông Tý cũng kể cho chúng tôi nghe về nỗi buồn - một “nỗi oan” của riêng ông. Đó là việc ông bị xử phạt về vụ việc phát 2.500m2 rừng tại lô 2 khoảnh 4 trong diện tích dự án, và hiện đang bị đình chỉ trồng cây trong khu rừng được giao.

Theo đó, trước tháng 4/2014, lô 2 khoảnh 4 có diện tích khoảng trên 5.000m2 hiện trạng rừng rất ít cây gỗ tái sinh thực bì, chủ yếu là cỏ dại. Ông Tý thuê ông Bùi Văn Bời (người ở huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình) đến để phát cỏ cây trong khu rừng.

Các nhà báo tập huấn kiến thức về REDD+ chụp ảnh lưu niệm dưới tán rừng lim xanh ở xóm Bái Yên, xã Dân Chủ, TP Hòa Bình
 

“Mục tiêu tôi phát cây cỏ tại khu đất để trồng bổ sung cây có giá trị kinh tế và trồng xen một số loài cây dược liệu dưới tán. Từ ngày 2/6 đến ngày 12/6/2014 do tôi không giám sát cụ thế đã để ông Bùi Văn Bời và con trai ông Bời không hiểu rõ việc luỗng phát, nên 2 người này đã phát hết dây leo, cây bụi trên diện tích 2.500m2. Ngay sau khi phát hiện sự việc phát rừng trắng tôi và gia đình đã tự giác mang cây keo trồng và đào hố trồng cây bản địa với mục đích khắc phục lại diện tích rừng thiệt hại trên”, ông Tý khẳng định.

Khi sự việc phát trắng cây bụi xảy ra, thì cán bộ kĩ thuật Hạt Kiểm lâm được nhà nước giao trách nhiệm giám sát thực hiện dự án bảo vệ rừng lim là ông Nguyễn Xuân Hùng đã lập biên bản ghi rằng phá rừng với diện tích được ghi vống lên 2,6ha.

Ông Tý kể: “Tôi đã nhiều lần kiến nghị lên cơ quan chức năng đề nghị kiểm tra thực trạng, phần diện tích rừng bị phát trắng, nhưng không được họ quan tâm. Trong thời gian đầu năm 2015, tôi trồng bổ sung cây vào khu đất trống, nhưng cán bộ Hạt Kiểm lâm không kiểm tra đánh giá tại hiện trường nên không biết tôi đã trồng cây gì.

Đến ngày 24/6/2015, đoàn Hội đồng nhân dân thành phố đi kiểm tra không có số liệu làm cơ sở đánh giá việc thực hiện trồng bổ sung.

Tại hội nghị đánh giá tại hội trường UBND xã Dân Chủ sau khi đi hiện trường, tôi nói rằng Hạt Kiểm lâm tham mưu cho UBND TP phạt hành chính áp vào khung loại rừng IIa là chưa phù hợp vì cơ sở xác minh thực tế ngày 24/9/2014 diện tích luỗng phát để trồng bổ sung là rừng nghèo kiệt. Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm trả lời rằng việc xác minh hiện trường vào năm 2014 không có giá trị. Tôi bị oan mà chẳng biết kêu ai”.

Suốt gần 2 năm qua, ông Tý và gia đình đã chấp hành đúng các yêu cầu thông báo tạm đình chỉ của UBND xã Dân Chủ.

Ông Tý khẩn thiết bày tỏ: “Tôi nhận trách nhiệm do không giám sát để người khác phát trắng một phần diện tích trong khu rừng. Tôi và gia đình nhận khắc phục lại diện tích rừng trên bằng biện pháp trồng mới cây bản địa và chăm sóc, xúc tiến tái sinh tự nhiên đảm bảo theo mục tiêu dự án đề ra, thế nhưng Hạt Kiểm lâm địa phương không cho, và đình chỉ mọi hoạt động trồng cây gây rừng của tôi.

Suốt 15 năm qua, tôi và gia đình đều thực hiện các bước theo mô hình xây dựng lâu dài và thường xuyên báo cáo với địa phương theo dõi và chỉ đạo, chỉ vì vụ việc trên mà khi cán bộ hạt kiểm lâm khi kiểm tra không đánh giá khách quan mà cho là phá rừng là không thực tế.

Nay xin cho tôi được tiếp tục triển khai trồng rừng theo dự án. Tôi cũng kính đề nghị được hỗ trợ theo chính sách về lâm nghiệp, bảo vệ và phát triển rừng theo QĐ/178 về hưởng lợi từ rừng của chính phủ nay theo Hướng dẫn 657/TCLN-KHTP ngày 10/5/2013 của Tổng cục Lâm nghiệp, vì từ khi nhận khoán rừng đến nay tôi chưa được hưởng chính sách gì”.