Đột phá cơ giới hóa ở công ty đường Quảng Ngãi

* Hình thành tư duy làm ăn lớn trong nông hộ

Hội nghị triển khai kế hoạch sản xuất mía đường vụ 2016 - 2017 của Hiệp hội Mía đường Việt Nam tổ chức ở tỉnh Sóc Trăng vừa qua dành nhiều thời gian thảo luận về vấn đề cơ giới hóa. Trong đó, có kinh nghiệm ứng dụng cơ giới hóa phù hợp với điều kiện địa phương, từng bước xây dựng cánh đồng lớn, sản xuất hiện đại của Cty CP Đường Quảng Ngãi.

Phó TGĐ Cty CP Đường Quảng Ngãi Cao Minh Tuấn

Trao đổi với phóng viên, Phó TGĐ Cty CP Đường Quảng Ngãi Cao Minh Tuấn cho biết, Cty có 2 nhà máy, trong đó, Nhà máy Đường An Khê ở xã Thành An (thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai) với công suất ép 12.000 tấn mía/ngày, lớn nhất nước hiện nay. Việc cơ giới hóa được tập trung thực hiện cho vùng nguyên liệu của nhà máy này và cũng vì cơ giới hóa mà phải nâng công suất từ 2.000 tấn mía/ngày lúc ra đời cuối năm 2000, nhanh chóng lên gấp 6 lần, dự kiến cuối năm nay còn tăng lên 18.000 tấn mía/ngày.

Tại sao phát triển cơ giới hóa lại phải tăng công suất ép mía của nhà máy?

Vì đặc điểm thời tiết ở tỉnh Gia Lai, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, những tháng còn lại là mùa khô. Trong đó, các tháng 1, 2 và 3 là những tháng nóng và khô nhất. Như thế, cây mía phải sinh tồn trong nhiều tháng thiếu nước. Để cây mía vượt hạn, phải tập trung nguồn lực làm đất nhanh, trồng kịp thời để khi mùa hạn đến, rễ mía đã ăn sâu vào đất, cây mía không chết được nữa.

Rồi đến khi cây mía chín cũng phải thu hoạch nhanh để đảm bảo chất lượng, đồng thời cho cây mía gốc tái sinh phát triển sớm, vượt hạn. Hàng vạn héc-ta mía thu hoạch trong khoảng thời gian ngắn, buộc nhà máy phải nâng công suất để ép hết cho bà con nông dân.

Máy trồng mía, tại nhà máy đường An Khê (Cty CP đường Quảng Ngãi)

Hiện nay, Nhà máy Đường An Khê có vùng nguyên liệu rộng bao nhiêu và số lượng máy móc cơ giới?

Vùng mía nguyên liệu của nhà máy rộng 28.000ha ở 4 địa phương thuộc tỉnh Gia Lai là thị xã An Khê và các huyện Kbang, Kông Chro, Đak Pơ. Máy móc cơ giới đa dạng kiểu loại để đảm bảo thực hiện toàn bộ các khâu từ làm đất, trồng, chăm sóc, thu hoạch đến vận chuyển, tiếp nhận mía đưa vào nhà máy. Cụ thể có 160 chiếc máy kéo các loại với công suất khác nhau, đáp ứng các điều kiện đồng ruộng và tính chất công việc ở địa hình tỉnh Gia Lai.

Bên cạnh, 500 chiếc máy nông nghiệp và thiết bị cơ giới cũng đủ chủng loại, có cả máy đào rãnh theo đường đồng mức để trồng mía ở vùng đồi có độ dốc 8 - 15^o, là độ dốc chiếm đến 60% diện tích vùng mía nguyên liệu của nhà máy. Việc đào rãnh này cũng như các máy cày có khả năng cày sâu khoảng nửa mét, giúp cho rễ mía ăn sâu để dễ dàng vượt qua mùa khô hạn.

Máy làm cỏ tại nhà máy đường An Khê (Cty CP đường Quảng Ngãi)

Thu hoạch mía vốn là khâu nặng nhọc và khó cơ giới hóa, Cty đạt kết quả thế nào?

Chúng tôi mới đầu tư 8 máy thu hoạch mía liên hợp, năng suất bình quân 300 tấn/ngày, bằng khoảng 200 lao động thủ công. Đúng là thu hoạch mía rất nặng nhọc, tốn công nên cơ giới hóa đã giải quyết được bài toán thiếu lao động và còn giảm chi phí 50.000 đồng/tấn. Cũng cần nói thêm, máy thu hoạch liên hợp có rất nhiều lợi ích.

Đó là cắt mía sát gốc, giảm được tổn thất trong thu hoạch so với thu hoạch thủ công truyền thống tối thiểu 5 tấn mía/ha, lại giúp mía tái sinh tốt. Nếu thu hoạch thủ công, sau đó thường tốn tiền xén gốc mía, ít cũng 1 triệu đồng/ha. Ruộng mía thu hoạch bằng máy, để lại lá mía băm và rác vừa giữ ẩm vừa tăng thêm dưỡng chất cho đất. Còn thu hoạch thủ công, người dân lại hay đốt rác trên ruộng sau thu hoạch, gây hại nhiều mặt.

Máy bón phân tại nhà máy đường An Khê (Cty CP đường Quảng Ngãi)

Ông có thể cho vài con số tính hiệu quả của việc cơ giới hóa?

Cơ giới hóa đang được chúng tôi thực hiện với nhiều cấp độ. Một là, cơ giới máy nhỏ do nông hộ tự làm trong khi vẫn trồng thủ công, năng suất đạt 50 - 55 tấn/ha. Hai là, cơ giới hóa do nhà máy làm các khâu, trừ chăm sóc vẫn do nông hộ làm thủ công, năng suất 70 - 80 tấn/ha. Ba là, cơ giới hóa đồng bộ trên diện tích đất của nông hộ, năng suất 85 - 95 tấn/ha. Bốn là, cơ giới hóa đồng bộ trên cánh đồng lớn, năng suất 100 - 120 tấn/ha. Tính lợi nhuận, hai cấp độ đầu đã giúp nông hộ có thu nhập, không bị lỗ vào những năm hạ giá như nhiều nơi khác thậm chí phải đốt mía; hai cấp độ cơ giới hóa đồng bộ sau cho lợi nhuận 30 - 40 triệu đồng/ha.

Qua thực tế nhiều năm, cơ giới hóa đã tăng lợi nhuận cho người trồng mía rất rõ rệt. Vì vậy, ở tỉnh Gia Lai 10 năm trước chúng tôi chỉ có vùng nguyên liệu 5.000 ha với năng suất bình quân 45 - 50 tấn/ha, còn hiện nay có 28.000ha với năng suất bình quân 70 tấn/ha, là vùng nguyên liệu mía lớn nhất nước.

Nhà máy đường An Khê (Cty CP đường Quảng Ngãi) đưa cơ giới hóa vào sản xuất mía

Hiệu quả cơ giới hóa đồng bộ rõ như thế, nhất là cơ giới hóa đồng bộ trên cánh đồng lớn nhưng tại sao đến nay, chưa thực hiện cho cả vùng nguyên liệu?

Vì đất đai của nông hộ manh mún, bình quân mỗi hộ chỉ có 1 - 5ha. Chúng tôi tập trung đầu tư cơ giới hóa, để cho thấy rõ hiệu quả, từ đó lôi cuốn nông dân làm theo, khuyến khích nông dân liên kết mà phá vỡ sự manh mún.

Tuy có nhiều khó khăn nhưng kết quả chục năm qua, theo tôi là rất khả quan, tạo được đà phát triển cho tương lai. Sự liên kết giữa nhà máy với nông dân đến năm nay đã cho chúng tôi có cánh đồng lớn khoảng 1.000ha để cơ giới hóa đồng bộ, đạt lợi nhuận cao nhất.

Trong đó, nhiều hộ liên kết với nhà máy, lại có nhiều hộ chủ động tích tụ ruộng đất để liên kết với nhà máy. Đã có 5 - 6 hộ tích tụ được mỗi hộ có chừng 100ha, hình thành tư duy làm ăn lớn trong nông dân. Khi có cánh đồng lớn, chúng tôi có thêm điều kiện sử dụng các giống mía mới với khả năng chịu hạn cao, đưa lại hiệu quả kinh tế cao hơn.

Máy làm đất tại nhà máy đường An Khê (Cty CP đường Quảng Ngãi)

Tóm lại, thực hiện cơ giới hóa phù hợp với điều kiện cụ thể để tăng lợi nhuận cho người trồng mía, xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, theo tôi là con đường đúng thúc đẩy ngành mía đường phát triển đi lên hiện đại.